De woningcrisis

Tot ongeveer een halve eeuw geleden noemden politici de woningnood ‘volksvijand nummer één’. Tegenwoordig nemen ze zo’n uitspraak niet meer voor hun rekening. Toch is daar alle reden toe. De wachttijden voor een betaalbare huurwoning zijn weer even lang als in de eerste magere jaren na de bevrijding.

Tegelijkertijd blijft ongeveer iedereen die na 2000 een huis kocht, zo meldde de Volkskrant donderdag , met een restschuld zitten . Die loopt al snel in de tienduizenden euro’s. Dat is een bom onder het fundament van de economie en daarmee onder elk herstelbeleid.

Toen de huizenprijzen nog in een vriendelijke thermiek naar boven zaten, had de gemiddelde huiseigenaar daar niet zoveel aan tenzij hij de koopmarkt wilde verlaten. Andere huizen waren immers ook duurder geworden. Nu blijft zijn schuld onzichtbaar zo lang hij erin blijft wonen en netjes de hypotheekverplichtingen nakomt. Dat is nog steeds met de meeste huizenbezitters het geval maar hun aantal daalt. Ontslag en scheiding brengen hen onmiddellijk dicht bij de financiële ondergang, zeker als het nieuwe kabinet besluit de duur van de WW in te korten.

In de huidige situatie houden banken zich stil. Zij trekken niet aan de bel bij hypotheekgevers wier bezit zoals dat heet ‘onder water staat’, bijvoorbeeld met het onvriendelijk verzoek het verschil dat is ontstaan tussen de hoogte van de hypotheek en de werkelijke waard van het onderpand – het huis – even aan te vullen. Dat kan veranderen.

Wij zien al hoe Klaas Knot, bovenbaas van de DNB, banken begint te manen om de waarde van zulk onroerend goed vaker te taxeren. Ook Brussel zal zich ongetwijfeld niet onbetuigd laten als dit zo doorgaat om maar te zwijgen van ‘de markten’ of de Moody’s die schattingen uitbrengen over de kredietwaardigheid van een land. In het ergste geval krijgt de hypotheekgever dan bij blijvende prijsdalingen jaarlijks de verplichting om bij te storten tot hij niet meer kan en de veiling van het huis tot een restschuld leidt.

Nederland zit aan de ene kant met een groeiende groep mensen die een fatsoenlijk onderkomen met geen mogelijkheid kunnen betalen en aan de andere kant met een toenemend aantal mensen dat een door het onderpand onvoldoende gedekte schuld verbergt door erin te blijven wonen. Nu hebben veel mensen zich wel direct bij de aankoop van het huis tegen een restschuld verzekerd maar of wij daarmee het lek boven houden, mag rustig worden betwijfeld. Dat is iets om heel erg bang van te worden. Het is een toestand, die de naam woningnood of beter “woningcrisis” ten volle verdient.

Wat te doen? Morrelen helpt niet. Een beetje sleutelen aan de hypotheekaftrek en enig gekloot aan de regels rond huurstijgingen zullen geen soelaas bieden. Hopen dat de huizenprijzen weer gaan stijgen ‘als de crisis voorbij is’ leidt evenmin ergens toe. Je hebt grote kans dat juist vanwege de huizencrisis de economie blijft kwakkelen.

‘De markt zijn werk laten doen’ leidt tot een financiële crisis met aan de ene kant talloze Nederlanders die hun schulden nooit zullen kunnen voldoen en aan de andere kant banken met waardeloze onderpanden.

Een ding is duidelijk: de woningcrisis is volksvijand nummer één. Het zou in ieder geval het begin van een oplossing zijn als politici er in die termen over durfden te spreken. En in die context ook regelmatig de woorden ‘molensteen’ en ‘nek’ gebruikten.

De huidige woningcrisis vergt net zo’n totaalaanpak als die van direct na de bevrijding. Of liever gezegd: een revolutie. Wij zullen de komende weken zien of een combinatie van VVD en PvdA dat aandurft.

Update:

Volgens het Financieele Dagblad van vrijdag 12 oktober stijgt het aantal wanbetalende hypotheeknemers razendsnel. Aan het eind van het jaar zullen het er naar schatting 76.000 zijn. Volgens een woordvoerder is dat een teken van veel grotere moeilijkheden, want stoppen met het voldoen van je woonlasten is het laatste wat mensen in geldnood doen.

Door de Kunduzplannen zullen de huizenprijzen extra dalen, waardoor nog veel meer hypotheken onder water komen te staan. Verhuizen naar een goedkoper huis helpt niet, want je mag nu al de rente over het prijsverschil niet meer fiscaal aftrekken, zegt Ger Hukker, de voorzitter van de Vereniging van Makelaars.  Als de Kunduzplannen met het verbod op aflossingsvrije hypotheken doorgaan, stijgt in de praktijk de maandlast van tweeverdieners die een huis van 250.000 euro kopen met meer dan 150 euro per maand. Dit zal een sterk drukkende werking op de huizenprijzen hebben, waardoor nog veel meer hypotheken onder water komen te staan.

Het aantal Nederlanders die hun leven lang met grote restschulden zitten zal dan ook snel stijgen. Volgens een ander artikel in het FD wijst een groot aantal fiscalisten en economen – onder wie de bekende Bas Jacobs van de Erasmus Universiteit – het Kunduzplan om de hypotheekrente aan te pakken af. Het zou door zijn grote ingewikkeldheid onuitvoerbaar zijn en niet uit te leggen aan de burgers.  De belastingdienst ontkent dit.

In de Verenigde Staten zijn restschulden bij gedwongen woningverkoop een onbekend fenomeen. Daar moet de bank genoegen nemen met het onderpand. De huiseigenaar draagt eenvoudigweg de sleutels over en is van alles af.

Het laatste boek van Han van der Horst is: Nederland, de vaderlandse geschiedenis van de prehistorie tot nu