De VVD is veel te afhankelijk van Rutte

In feite ís Rutte de VVD. Zonder hem heeft de partij nauwelijks nog een reden van bestaan.

Bij de VVD schijnen ze zich grote zorgen te maken. In de opiniepeilingen gaat het matig tot slecht met de partij, dus de electorale toekomst ziet er verre van vrolijk uit. Waar kan dat aan liggen?

Als je even buiten haakjes plaatst dat het liberale beleid of de politieke koers er iets mee van doen zou kunnen hebben, houd je alleen de populariteit van premier Rutte over. Ook die kalft af. Zelfs bij de eigen liberale achterban is het vertrouwen in Rutte aanzienlijk lager dan voorheen.

Niet zo vreemd op zich. Rutte is al bijna twaalf jaar premier. In augustus kan hij vieren dat hij de langstzittende Nederlandse regeringsleider ooit is (nu is dat nog CDA’er Ruud Lubbers). De geschiedenis leert (voor zover je dat niet zelf zou kunnen verzinnen) dat het electoraat dan op iemand uitgekeken raakt. Iedereen heeft een uiterste houdbaarheidsdatum. Bij Rutte nadert het punt dat die verstrijkt. Mogelijk is de fatale datum zelfs al gepasseerd, zeker omdat er vrijwel dagelijks nog schandalen bijkomen.

Daarom moet Rutte bij de volgende verkiezingen maar plaatsmaken voor iemand anders, zal menige VVD’er redeneren. Maar dan kom je bij de vraag: wie dan? En daarop bestaat geen antwoord. Er lopen in de partij misschien wel enkele personen rond die ooit zouden kunnen uitgroeien tot potentiële opvolgers van Rutte – zoals fractievoorzitter Sophie Hermans of justitieminster Dilan Yesligöz – maar voorlopig zijn ze nog lang niet zover.

Een enkele liberaal hoopt wellicht op de terugkeer van de vorige fractieleider, Klaas Dijkhoff. Die gold in de periode 2017-2021 als kandidaat om in Ruttes voetsporen te treden. Maar de kans dat Klaas terugkomt op zijn besluit om te stoppen met de landelijke politiek lijkt me erg klein. Hij wordt trouwens al genoemd als de nieuwe burgemeester van Eindhoven.

Voor de VVD dreigt dan ook een uitzichtloos perspectief. Verder met Rutte is onwenselijk, zeker op de wat langere termijn. Verder zonder Rutte is onmogelijk. In feite ís Rutte de VVD. Zonder hem heeft de partij nauwelijks nog een reden van bestaan.

Dat betekent dat de partij hem straks moet vragen – zelfs moet smeken – opnieuw het lijsttrekkerschap te aanvaarden. In theorie ligt dat moment nog behoorlijk ver weg. De volgende Tweede Kamerverkiezingen vinden immers pas in maart 2025 plaats. Maar er bestaat een reële mogelijkheid dat de stemlokalen veel eerder opengaan omdat het kabinet zich genoodzaakt ziet voortijdig te vertrekken. Parlementaire enquêtes over voor de regering uiterst nare kwesties als het toeslagenschandaal of de gaswinning in Groningen staan op stapel. Het is moeilijk te beredeneren hoe het kabinet die zou kunnen overleven.

Op dit ogenblik heeft de VVD nog een tamelijk riante voorsprong in de polls. Die bedraagt om en nabij de tien zetels. Maar zou die lang standhouden als de klad er eenmaal inzit?

De verkiezingen ingaan met een lijstaanvoerder op wie steeds meer burgers uitgekeken zijn, is geen aanlokkelijk vooruitzicht. Trouwens: wat doet Rutte als zijn partij bij die stembusgang niet meer als grootste eindigt? Naar de oppositiebankjes verhuizen? Wie zou zoiets geloven?

Het is bovendien helemaal niet uitgesloten dat Rutte het allemaal voelt aankomen (met zijn politieke inschattingsvermogen is weinig mis) en weigert de VVD-lijst opnieuw te trekken. Dan zullen de liberalen Hermans wel naar voren moeten schuiven. Of Yesligöz. Of iemand anders die het niet gaat redden. Dan zijn de rapen helemaal gaar.