De 'vrije' nieuwe wereld van Daan Roosegaarde

Na afloop van Zomergasten stond ik te popelen om eens bij Daan Roosegaarde te gaan spelen. Wat heerlijk moet het zijn om in zijn speeltuin te experimenteren met al het moois dat de 21e eeuw ons te bieden heeft.

Daan had het vol enthousiasme over een nieuwe wereld , waarin technologie ons vrijer maakt. Waarin mensen meer als een collectief te werk moeten gaan. Deze gedachten illustreerde hij met geweldige fragmenten die me deden verlangen naar Daan’s wereld. Maar na mijn aanvankelijke enthousiasme bleef ik toch met een onbestemd en naar gevoel zitten.

Roosegaarde zei onder andere het volgende over technologie: “Ik vind dat je tech moet gebruiken, en of het nou van mij komt of iemand anders,  om autonoom te zijn, om onafhankelijk en vrij te zijn.”  Technologie heeft ons al een hoop gebracht. Bijvoorbeeld de voorgesneden boterham, de roltrap, de beenprothese of het internet. Geweldig! Ik heb tijd en comfort gewonnen, ik kan mijn vrienden zien wanneer ik niet fysiek bij ze ben en een beenprothese biedt iemand zonder been nieuwe mogelijkheden.

Maar technologie heeft me ook in een houdgreep. Ik heb echt geen drie uur naar Zomergasten gekeken. Ik heb twee uur naar Zomergasten gekeken en een uur naar afwisselend mijn iPad, iPhone en laptop gestaard. Daan gaf het aan het einde van de aflevering zelf al aan: “Ik dacht eerst ‘drie uur stilzitten, niet roken, geen internet, dat wordt niks.’ Maar het viel mee.” Voor mij dus niet.

Onwetendheid De onvrijheid van technologie zit ook in het feit dat ik niet weet hoe de technologie om mij heen werkt. Bij een broodsnijmachine kan ik me nog een voorstelling maken, maar een nanochip gaat mij de pet te boven. Dat we technologie soms niet meer in de hand hebben bleek al tijdens de bankencrisis van 2008, ik vrees dat het er in de toekomst alleen maar ingewikkelder op wordt. 

Niet alleen die houdgreep beangstigt me. Ik vind het ook een enge gedachte dat met de verbondenheid die het web brengt mijn privacy op het spel staat. Denk bijvoorbeeld het PRISM-schandaal, het EPD, de ov-chipkaart, identiteitsdiefstal, biometrische paspoorten en het groeiende aantal surveillance camera’s. Veel technologie wordt met de beste intenties gecreëerd, maar terwijl we niet opletten wordt er door tal van verschillende partijen van onze grondrechten gesnoept. 

Ook pleitte Roosegaarde voor een collectieve wereld, waarin netwerken moeten worden ingezet om aan ‘ruimteschip aarde’ te sleutelen. Behalve het feit dat dit haaks staat op zijn ideaal van autonomie, vind ik het vooral een enge gedachte. De bouw van de Chinese Muur ging niet zonder slag of stoot, hetzelfde geldt voor de bouw van mijn iPad of ieder ander technologisch speeltje. Hij verheerlijkt China, een land dat mensenrechten aan zijn laars lapt, en bekritiseert Nederlands opgeheven en moralistische vinger.

Ik wil een individu kunnen zijn in de mierenhoop die onze maatschappij is en niet blind de massa volgen. Roosegaarde liet een geniale TED Talk van Philippe Starck zien waarin Starck de kijkrichting van de mens duidt. Hoe beter een persoon om zich heen kijkt, des te intelligenter hij is. Een genie kijkt vooruit en gaat de dialoog aan, een dom persoon ziet alleen zijn eigen voeten en loopt zo het gevaar tegemoet. Het lijkt mij geen goed idee om collectief, als één mierenkolonie, te handelen, beter lijkt het me om ieders kracht in te zetten binnen een netwerk. 

Daan Roosegaarde was een visionaire en interessante Zomergast. Ik heb genoten van de fragmenten en luisterde verwonderd naar zijn verhalen, maar zijn visie accepteer ik niet. Ik wil de vrijheid en autonomie die ik nu nog heb behouden. Ik hoor niet thuis in Daan’s nieuwe wereld.