De Volt-files: Volt had de Nederlandse overwinning hard nodig om wat Europeser te worden

Tot dusver hadden we alleen Nederlandse politieke partijen, maar met de komst van Volt is dat veranderd. Er zit vanaf komende week ook een ‘Europese partij’ in de Tweede Kamer. Wat houdt dat in de praktijk in? Bij Volt vinden ze dit onderscheid in ieder geval erg belangrijk. Volt probeert in alle EU-landen aanwezig te zijn en overal politiek te bedrijven vanuit dezelfde visie en hetzelfde politieke programma. Europa is het uitgangspunt van de partij, in tegenstelling tot Nederlandse partijen die soms wel pro-Europees zijn, maar wiens werkterrein zich uiteindelijk beperkt tot eigen land.

Volt heeft veel grotere ambities. Er is maar één voorganger die iets soortgelijks wilde: de Piratenpartij. Er is een aanzienlijk verschil: de Piratenpartij werkte nooit vanuit één organisatie met één gezamenlijk programma zoals Volt dat nu probeert. In sommige landen was de Piratenpartij een succes, zoals in IJsland en Tsjechië, maar elders kwam de beweging meestal niet van de grond. In Nederland nam de partij bijvoorbeeld meerdere keren aan verkiezingen deel, maar haalde slechts één keer een zetel, namelijk in de bestuurscommissie van Amsterdam West. Dat is inmiddels jaren geleden.

De Piratenpartij leert ons dat het niet gemakkelijk is een partij te bouwen die in meerdere landen succes heeft. Volt is dus behoorlijk ambitieus: de partij wil intensieve samenwerking tussen politici uit verschillende landen om een gezamenlijke Europese visie te realiseren. Toch zien we ook bij Volt al meteen dat de partij helemaal niet zo Europees is, maar eerder Duits, aangevuld met een belangrijke Nederlandse afdeling en wat versnipperde activiteiten elders. Dat kunnen we eenvoudig zien aan de hand van de online aanwezigheid van Volt, ledenaantallen en de verkozen politici.

Op de Europese website van Volt lijkt de partij aanwezig in alle EU-landen, maar eventjes doorklikken geeft een heel ander beeld. In elf van de 27 lidstaten, waaronder de Baltische Staten, Finland, Griekenland, Cyprus en Ierland heeft Volt geen website maar een Facebook-pagina. De meeste pagina’s hebben minder dan duizend likes. Ook de hoeveelheid berichten valt tegen: in meerdere landen is het laatste bericht geschreven in 2020 of gaan berichten over bijvoorbeeld de Nederlandse verkiezingswinst. In meerdere landen bestaan overduidelijk geen actieve online communities van honderden Volt-enthousiastelingen.

Het jaarverslag van 2020 geeft eveneens een beeld. In veertien lidstaten is Volt formeel een politieke partij, dus in dertien landen niet. Op 6 december 2020 had Volt 5410 leden. De verdeling over de lidstaten wordt niet gegeven, maar duidelijk is wel dat sommige landen er bekaaid vanaf komen: in Slovenië heeft Volt vijf leden en een paar vrijwilligers. In Zweden is er een klein team van vrijwilligers en is men in drie van de 21 regio’s actief. In België heeft Volt eind 2020 136 leden, in Tsjechië 25 en in Malta tien. Net als bij het gebrek aan websites zien we hier dat Volt in allerlei landen pas net is begonnen of nog moet beginnen.

Voor de politieke invloed van Volt tellen natuurlijk vooral verkiezingsuitslagen. Duitsland springt er dan in alle opzichten uit: hier zijn verreweg de meeste volksvertegenwoordigers actief. In totaal zijn het er 26: 23 raadsleden, twee wijkraadsleden en een Europarlementariër. Er kwamen deze week nog eens veertien raadsleden bij. De meeste lokale Volt-politici bevinden zich in Nordrhein Westfalen. In Italië zitten acht en in Bulgarije drie raadsleden, maar dat is en blijft een minimale aanwezigheid in landen met honderden gemeenten. In landen als Denemarken, Oostenrijk, Portugal en Frankrijk nam Volt wel deel aan verkiezingen of gaat dat doen. Alleen in Duitsland heeft de partij – vooral vanwege haar Europarlementariër – smoel.

Met drie Nederlandse Tweede Kamerleden is Volt in één klap een stuk minder Duits. Dat blijkt ook uit de ledenaantallen: in korte tijd kwamen er duizenden Nederlandse leden bij. Deze week was dat bij een online kennismakingssessie op Discord al goed te zien: het nieuwe zwaartepunt van de organisatie ligt in Duitsland én Nederland. Een kleine fractie in de Tweede Kamer staat in eigen land weliswaar voor politieke versplintering, maar voor Volt is het een hele grote stap om de partij een echte internationale uitstraling te geven en vrijwilligers in andere landen hoop te geven dat zo’n fractie ook bij hen tot de mogelijkheden behoort.

Of dat lukt, blijft natuurlijk afwachten. De Piratenpartij lukte het nooit, terwijl deze beweging de flexibiliteit heeft om per land een eigen programma te schrijven dat aansprekend is voor het eigen, nationale publiek. Volt heeft die flexibiliteit niet: het programma ligt op hoofdlijnen vast, terwijl er in meerdere landen nog maar nauwelijks een achterban is en het is dus maar de vraag is of de Volt-visie ook daar mensen weet aan te spreken. Zo nee, dan blijft de partij vooral Duits-Nederlands.