De VOC-mentaliteit

Toen ik de documentaire van Milieudefensie en de Vara zag over de impact van de olieramp in de Nigerdelta was ik geschokt. Waarom ik geschokt was is me eigenlijk een raadsel, want de problematiek is ook bij mij al jarenlang bekend.

Al jarenlang jaagt Shell de bewoners van Ogoniland hun huizen uit en wordt het ecosysteem in de Nigerdelta stelselmatig vernietigd, zodat er in het gebied niet meer te leven valt van de visserij, waar de hele lokale economie op was gebaseerd. Het drinkwater is veranderd in oliesmurrie, maar veel bewoners kunnen nergens anders naartoe.

In 1995 werd Ken Sarowiwa, een bekende mensenrechtenactivist die vreedzaam protesteerde tegen de manier waarop Shell in Nigeria omging met de mensen en de natuur, samen met nog 7 andere activisten opgehangen. Opgehangen. Het proces waarbij hij ter dood werd veroordeeld bleek achteraf een schijnproces: de belangrijkste getuigen gaven achteraf toe te zijn omgekocht om vals bewijs tegen hem te leveren. De luis in de pels van Shell werd zo letterlijk uit de weg geruimd.

Toen Shell zich hiervoor in 2009 voor de rechtbank in New York moest verantwoorden, was hun belangrijkste argument dat Shell nu eenmaal geen invloed had op wat de Nigeriaanse overheid allemaal wel en niet deed. Interessant genoeg publiceerde Wikileaks een jaar later een gelekt stuk van de Britse ambassade, waaruit bleek dat Shell, onze nationale trots, de Nigeriaanse overheid toevallig nu juist volledig in zijn zak had.

De verhouding tussen het Nederlandse bedrijfsleven en arme landen in de wereld is apart. Onlangs ontstond er ophef over de zogenaamde microkredieten, jarenlang geplugd als ‘het’ verantwoorde alternatief voor de traditionele ontwikkelingshulp. Blijkbaar vonden bepaalde partijen, overduidelijk met VOC-mentaliteit, het opportuun om voor deze microkredieten de meest absurde woekerrentes te rekenen. Je zou wel gek zijn als je ergens eens een keer geen slaatje uit zou slaan, nietwaar?

Apart blijft ook de verhouding tussen Nederland en Afrika op het gebied van landbouw en handel. Als moderne, idealistische mensen zijn wij in Nederland en de EU groot voorstander van De Vrije Markt. Als zodanig leggen wij ook aan de armste landen in Afrika onze spelregels op: gij zult uw markt openstellen voor onze landbouwdumpproducten, inclusief onze landbouwdumpprijzen. Aan de andere kant mogen wij natuurlijk wel onze eigen markt bevoordelen met landbouwsubsidies. Dat die het voor Afrikaanse boeren onmogelijk maken om met onze kunstmatig lage prijzen te concurreren is jammer voor ze. Zij moeten eerlijk spelen, maar wij bepalen zelf wel wat we doen.

De VOC-mentaliteit… we zijn er maar wat trots op. Feitelijk komt die in de praktijk neer op het voor een habbekrats leegroven van de grondstoffen in de armste landen ter wereld, vaak met behulp van corrupte ambtenaren aldaar. ‘You snooze, you lose’ .

Als jij de ander niet plukt, plukt de ander jou. Het is dezelfde instelling die Rutte en de zijnen in een rap tempo populair aan het maken zijn in Nederland, maar ook dezelfde levenshouding waarop de gemiddelde straatcrimineel zich voorstaat. En natuurlijk de graaiende VVD-bestuurder die de laatste tijd regelmatig in de media opduikt. Hard zijn en in korte tijd zoveel mogelijk bij elkaar graaien vormen de definitie van succes: doe je dat niet, dan ben jij de sukkel die wordt uitgebuit.

In de VOC-mentaliteit staat ‘hard werken’ vooral voor anderen hard laten werken en er zelf met de buit vandoor gaan. De VOC-mentaliteit: verbeter de wereld, denk vooral aan jezelf.