De valkuil van het Deense model

GroenLinks-fractievoorzitter Jolande Sap in haar politieke column in NRC Handelsblad over de overeenkomsten tussen het Deense model en de Nederlandse situatie: “Sinds 2001 gedoogt daar een uiterst rechtse anti-immigratie partij de conservatieve regering. Met als gevolg dat het land duikelt in alle economische statistieken.”

Eind jaren negentig maakte ik een studiereis naar Denemarken om het Deense model in de praktijk te zien. De hoge participatie van vrouwen en ouderen op de arbeidsmarkt was een toonaangevend voorbeeld voor Nederland. De Denen kenden goede regelingen om werk en privé te combineren en stonden model voor een activerende verzorgingstaat naar Europese snit.

Inmiddels heeft het Deense model een geheel andere betekenis gekregen. Het staat niet meer model voor een nastrevenswaardige participatiesamenleving, maar voor de strengste immigratiewetgeving van Europa. Sinds 2001 gedoogt daar een uiterst rechtse anti-immigratie partij de conservatieve regering. Met als gevolg dat het land duikelt in alle economische statistieken. In 2010 was Denemarken de grootste daler in de top tien van landen met het meeste concurrentievermogen, omdat het strenge migratiebeleid tot een braindrain van hoogopgeleide mensen leidt.

Toch hebben VVD en CDA er vorig jaar voor gekozen om Nederland in een zelfde experiment te storten. Wilders had zijn zaakjes goed voorbereid. Hij kende zijn pappenheimers, die waren nog lang niet klaar om bestuursverantwoordelijkheid te dragen. Dus opteerde hij voor de gedoogrol, waarbij hij in navolging van zijn Deense collega’s forse eisen op tafel legde voor een strenger immigratiebeleid, meer veiligheid en een ruimhartige ouderenzorg. In hun kielzog probeert hij nu de successen te claimen en te duiken voor de vaak hoge prijs die zijn eigen achterban daarvoor moet betalen.

Tot nu toe komt Wilders daar opmerkelijk gemakkelijk mee weg. Hij weigert alle debatten en houdt ook zijn lijsttrekker voor de Eerste Kamer thuis als het thema of de omroep hem niet aanstaat. Maar de pers is meer dan welkom als de PVV-voorman koffie of een maaltijd serveert in een verzorgingstehuis. Vragen worden uiteraard niet beantwoord, en misschien zelfs niet eens meer gesteld. Vragen zoals: hoe moet dat straks met onze ouderen als er geen handen meer aan het bed zijn omdat herintredende vrouwen door forse bezuinigingen op de opleidingen of een hoofddoekjesverbod in de streekbus niet meer in de zorg kunnen werken? Hoe moet dat straks met onze ouderen als ze met instemming van de PVV tientallen euros per maand op hun karig pensioen moeten inleveren? Hoe moet dat als ouderen hun vertrouwen in de politiek verliezen omdat ze met halve waarheden zijn afgescheept?

Laat 2 maart een wake-up call zijn voor de coalitiepartijen in Nederland. Laat hen eindelijk eens de strijd aanbinden met het bekrompen gedachtegoed van de PVV. Zijn eigen achterban is al niet kapot van de steeds schrillere anti-islam retoriek, want Nederlanders blijven een nuchter volk. Maar de achterban van VVD en CDA moet toch helemaal de wenkbrauwen fronsen over die onnozele complottheorieën. Het zal velen van hen teleurstellen dat hun politiek leiders nauwelijks afstand nemen van dit deel van het gedachtegoed van de PVV.

Des te meer valt het op dat de voormannen van VVD en CDA intussen wel complimenten uitdelen aan Wilders, omdat hij zich zo betrouwbaar opstelt als gedoogpartner. Hiermee spelen Rutte en Verhagen gevaarlijk spel. Met hun gebrek aan ideologisch tegenwicht en hun bewieroking van de samenwerking, zetten ze hem op nog grotere voorsprong. De PVV gaat daar vandaag waarschijnlijk wel bij varen. Het CDA krijgt rake klappen. En als de VVD zo doorgaat, zullen daar een volgende keer ook klappen gaan vallen.

Het Deense voorbeeld doet vermoeden dat de wal uiteindelijk toch wel het schip zal gaan keren. Geen land kan zich een structurele terugval in arbeidsproductiviteit en innovatie permitteren, zeker niet nu de vergrijzing voor de deur staat. Het zou doodzonde zijn als we in Nederland net als de Denen jarenlang moeten wachten, voordat dit inzicht doorbreekt. Daarom zijn de verkiezingen van vandaag ook zo belangrijk. Mocht u uw stem nog niet hebben gegeven, ga dan in elk geval stemmen!

Dit artikel is eerder verschenen in het NRC Handelsblad