De vaagheid van dit akkoord gaat voor problemen zorgen

Pagina’s vol woorden waarvan we de betekenis nog niet kennen, waarin we zaken kunnen lezen waarmee we het eens kunnen zijn, maar waar we tegelijkertijd ook zien dat VVD en PvdA er een heel andere uitleg aan zouden kunnen geven. Door de vaagheid van het akkoord op vele punten is het eindpunt van de brug nog in nevelen gehuld.

Voorzitter, Ook van mijn kant dank aan het adres van de informateurs en complimenten voor de snelheid waarmee er gewerkt is. Ik denk dat ook de Kamer een compliment verdient, wijzelf. Mede door toedoen van GroenLinks heeft de Kamer het formatieproces in eigen hand genomen. Waar sommigen chaos en ellende voorspelden, is het allemaal tot tevredenheid van in elk geval mijn fractie verlopen. De heer Pechtold sprak daar ook al over.

Ik wil graag eerst een paar vragen stellen aan de informateurs. De eerste vraag sluit aan bij iets wat de heer Pechtold ook al heeft gevraagd. Wat hebt u gedaan, heren informateurs, om dit kabinet te verzekeren van steun in de Eerste Kamer? In het verlengde daarvan: hoe kijkt u aan tegen het gegeven dat de partijen die nu een regering gaan vormen in de senaat juist geen meerderheid hebben?

Mijn tweede vraag. De informateurs zijn ongetwijfeld bekend met de motie-Halsema, waarmee de Kamer in 2010 besloot om het regeerakkoord door te laten rekenen door het Planbureau voor de Leefomgeving. Die motie werd mede ondersteund door de Partij van de Arbeid en mijn fractie. Waarom moet de Kamer daar nu opnieuw om vragen? Waarom is het planbureau niet onmiddellijk bij uw opdracht betrokken, zo vraag ik aan de informateurs.

Mijn derde vraag aan de informateurs betreft de bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking van 1 miljard. We hebben er ervaring mee. Ook het vorige kabinet bezuinigde een vergelijkbaar bedrag. Wat weten we over de effecten van een dergelijke bezuiniging? Wat kan ervan worden doorgerekend? Hoe slaat het neer in de modellen van het Centraal Planbureau? Kunnen de effecten van een dergelijke bezuiniging in ontwikkelingslanden in kaart worden gebracht?

Voor elk wat wils? Dan nu het akkoord zoals het afgelopen maandag is gepresenteerd. Een omvangrijk document, meer dan 80 pagina’s. Anderen spraken er ook al over. Voor elk wat wils, voor de VVD, voor de PvdA en ook voor GroenLinks. Een knap staaltje werk, maar dik en vaak onduidelijk, wat mij betreft. 80 pagina’s regeerakkoord met een handjevol concrete afspraken, en pagina’s vol woorden waarvan we de betekenis nog niet kennen, waarin we zaken kunnen lezen waarmee we het eens kunnen zijn, maar waar we tegelijkertijd ook zien dat VVD en PvdA er een heel andere uitleg aan zouden kunnen geven. Dezelfde woorden, andere bedoelingen.

Ik geef een paar voorbeelden. “De ecologische hoofdstructuur wordt uitgevoerd, maar we nemen er meer tijd voor.” GroenLinks juicht dit toe, maar ik zou er geen twintig jaar de tijd voor willen nemen; en de PvdA en de VVD? Komt er überhaupt natuur bij in de komende regeerperiode? Hoe kan dat, gezien het zeer geringe budget dat daarvoor wordt gereserveerd? Ik geef een ander voorbeeld. “Het kabinet streeft naar een circulaire economie”. Hoe? Wanneer? Of nog een ander voorbeeld. “Boeren en tuinders verdienen de ruimte om te ondernemen”. Is dat een open deur? Of voorspelt het niet veel goeds? “Modernisering van de criteria voor officiële ontwikkelingshulp”, zo staat er in het regeerakkoord. Modernisering? Er is maar één ding dat telt bij de criteria voor ontwikkelingshulp: worden ze aangescherpt of worden ze verruimd? Daar gaat het om. Modernisering zegt mij eerlijk gezegd helemaal niets.

Huwelijksmigratie mag? Misschien mag ik een laatste voorbeeld geven. “Huwelijksmigratie mag”, zo staat er in het regeerakkoord, “bij een duurzame exclusieve relatie tussen partners”. Wat staat hier? Hoeven mensen niet meer eerst te trouwen, zoals in feite door Rutte I nu nog steeds de eis is, en waar de PvdA erg tegen was? Hoe moeten partners gaan aantonen dat hun relatie duurzaam is? Hoe gaan we dat controleren? Moeten ze eerst drie jaar samenwonen? Of is een langeafstandsrelatie ook akkoord?

Iedereen kan het akkoord lezen zoals het hem of haar het beste uitkomt. Vaak is het onduidelijk wat de plannen voor mensen betekenen.

Graag hoor ik hoe de informateurs hiertegen aankijken. Gaat de vaagheid van de tekst later niet voor problemen zorgen? Lopen wij niet het risico dat snelheid omslaat in onduidelijkheid, vaagheid en zorgeloosheid?

In de inleiding van het regeerakkoord schrijven de heren Rutte en Samsom dat het akkoord een zoektocht is naar het beste van twee werelden en dat zij het beste uit elkaar hebben gehaald. Wij horen het ze nu steeds zeggen: die bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking doet mij pijn, maar het moest van hem. Of: ik wilde liever de inkomensverschillen vergroten, maar dat mocht niet van hem. Dat klinkt mij niet zozeer in de oren als “het beste van twee werelden” of “het beste uit elkaar halen”, maar meer als gunnen, dat gemakkelijk kan ontaarden in afschuiven, in “van twee walletjes eten”; pronken met wat je graag wilde, maar op de ander afschuiven wat je verloren hebt.

Dan ben je dus uitgepraat. Dat slaat elk debat dood. Als de oppositie op elk argument dat zij tegen plannen inbrengt te horen krijgt “je hebt helemaal gelijk, het doet mij pijn, maar het moest van hem”, welke ruimte is er dan nog om samen tot een gedragen en beter alternatief te komen? Ik wil namelijk wel dat wij het beste van twee werelden combineren. Omdat het wereldbeeld van de Partij van de Arbeid en dat van de VVD tegenover elkaar staan, ligt er nu een pragmatisch akkoord. De afzonderlijke onderdelen zijn van de één of van de ander. Dat oogt te gemakkelijk.

Ontwikkelingssamenwerking Dan kom ik nu op wat misschien het meest pijnlijk is in het akkoord: de bezuiniging op ontwikkelingssamenwerking. Collega Samsom had het tijdens de campagne vaak over zijn kompas, dat wijst op eerlijk delen. Maar helaas, een kompas wijst ook altijd naar het noorden. Tegen de traditie van de partij in, laat de PvdA het zuiden nu links liggen. De bezuiniging van 1 miljard op ontwikkelingssamenwerking, na de 1 miljard die al onder het huidige kabinet is bezuinigd, is een lelijke vlek op dit regeerakkoord. De PvdA maakt de begroting kloppend op rekening van de allerarmsten, die niet kunnen stemmen of demonstreren. De fractie van GroenLinks vindt dat verschrikkelijk.

Ik rond af. De Tweede Kamer gaat nu formeel een formateur aanwijzen. Ik zal ingaan op de vragen die anders misschien aan mij worden gesteld. Ik gok erop dat het onze collega Rutte wordt. De formatie wordt een formaliteit, want wie de bewindspersonen worden, is al dagen bekend. De tijd dat journalisten en andere belangstellenden achter de dranghekken op het Binnenhof nieuwsgierig toekeken wie er bij de informateur naar binnen ging, ligt ver achter ons. Snel aan de slag, dus, en bruggen slaan. Vergeet daarbij, anders dan onder Rutte I, de oppositie niet. Ik wens de beoogde formateur veel succes.

Deze tekst verscheen woensdagmiddag op de website van GroenLinks