Joop

De tijd is rijp voor een brede burgerrechtenbeweging in Nederland

  •    •  
30-06-2020
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
protestblm

© cc-foto: Orna Wachman

Voor verschillende burgerrechten bestaan nu verschillende belangenbehartigers die onderling niet of nauwelijks samenwerken.
Premier Rutte ging op 24 juni in het Catshuis met zes tegenstanders van racisme in gesprek over discriminatie en racisme in Nederland. Verschillende actiegroepen en burgerrechtenorganisaties voelden zich gepasseerd door de premier. Aan de vooravond van het overleg met de premier presenteerde Amnesty International vier maatregelen aan het kabinet waarmee de Rijksoverheid discriminatie en racisme kan uitbannen. Ook lanceerde deze mensenrechtenorganisatie een petitie om zoveel mogelijk maatschappelijke steun voor deze maatregelen te verzamelen. Tegelijkertijd zijn er vele andere maatschappelijke organisaties, van antidiscriminatiebureaus tot het Kennisplatform Integratie & Samenleving, landelijk kenniscentrum discriminatie Art.1, de Anne Frank Stichting en kennis- en onderzoeksinstellingen bezig met hetzelfde thema. Keer op keer wordt duidelijk dat het aan centrale regievoering ontbreekt als het om discriminatie- en racismebestrijding gaat. En dat niet alleen: in brede zin mist Nederland een brede burgerrechtenbeweging die effectief het maatschappelijk debat én de dialoog aanzwengelt, en tegelijkertijd een actieve politieke lobby voert voor burgerrechtenbescherming en waar nodig ook juridische procedures voert en naar de rechter stapt. In Amerika bestaat zo’n brede burgerrechtenbeweging dit jaar exact 100 jaar, maar Nederland moet er nog altijd op wachten.
Tienduizenden Nederlanders zijn de afgelopen weken de straat opgegaan om te demonstreren voor respectering en bescherming van fundamentele burgerrechten. Zowel voor racisme, als voor privacy (in reactie op de ‘corona-app’ door bijvoorbeeld ‘ Bits of Freedom ’) en ook voor de algehele overheidsmaatregelen in relatie tot bestrijding van het coronavirus (zoals Facebookgroep ‘ Nee tegen 1,5 meter ’). Dat doen deze organisaties en mensen zonder onderlinge afstemming of overleg met elkaar. Terwijl deze mensen zich in feite hard maken voor hetzelfde fundamentele vraagstuk: respectering van burgerrechten,  zowel door medeburgers als door de overheid. Burgerrechten zijn geen individuele, willekeurige of vrijblijvende beschrijvingen van een ideale wereld. Burgerrechten, zoals gezamenlijk verankerd in onze Grondwet en in internationale verdragen, vormen een samenhangende reflectie van ons mens- en maatschappijbeeld als samenleving. Het recht op gelijke behandeling – een positieve vertaling van Art. 1 van de Grondwet – wordt bijvoorbeeld versterkt door de vrijheid van vereniging, de vrijheid van vergadering en betoging (demonstratie), de vrijheid van meningsuiting en de vrijheid van godsdienst en levensovertuiging. Door onze maatschappelijke aandacht te beperken tot racismebestrijding lijken we andere burgerrechten te vergeten. En sterker nog: voor verschillende burgerrechten bestaan er verschillende belangenbehartigers die onderling niet of nauwelijks samenwerken.
Neem het Platform Burgerrechten van het Humanistisch Verbond. Hun primaire focus ligt, anders dan hun naam doet vermoeden, op privacy en algehele persoonlijke vrijheid. Over racisme zwijgt dit platform. Eveneens beperkt een andere burgerrechtenorganisatie als Nederland wordt beter zich tot racismebestrijding, een inclusief sinterklaasfeest en het vergroten van het bewustzijn van het koloniaal- en slavernijverleden. Wezenlijke thema’s, maar een smalle focus op een in de kern breder vraagstuk. Dit zijn slechts twee voorbeelden van de versnippering die de effectiviteit van burgerrechtenorganisaties beperkt. De onbenutte synergetische voordelen die samenwerking hen biedt, worden om uiteenlopende redenen miskend. Het initiatief voor deze samenwerking zou genomen moeten worden door de burgerrechtenbeweging met de meeste ervaring en politiek-maatschappelijk netwerk, zoals het Platform Burgerrechten.
Nog een kritische kanttekening voor de aanstaande brede burgerrechtenbeweging: laat deze beweging streven naar volledig subsidievrije financiering. Geen cent van de overheid naar de brede burgerrechtenbeweging, maar volledig onafhankelijk kunnen ‘draaien’ op privaat en maatschappelijk geld. Burgerrechten moeten burgers namelijk ook beschermen tegen de overheid. Het is feitelijk moeilijker bezwaar te maken tegen een discriminerende overheid als diezelfde overheid tegelijkertijd de bezwaar makende organisatie financiert. Wie bijt immers de hand die je voedt?
En er zijn concrete voorbeelden van zulke brede burgerrechtenbewegingen in andere Westerse landen. Denk aan de American Civil Liberties Union die dit jaar exact 100 jaar bestaat of aan Liberty UK . Beide brede burgerrechtenbewegingen zijn solidair met Black Lives Matter en bestrijden actief racisme. En tegelijkertijd maken ze zich bijvoorbeeld ook druk over burgerrechten die tijdens de huidige coronacrisis onder druk staan door de vergaande overheidsmaatregelen. Of over andere overheidsmaatregelen die onze privacy onderdrukken. Daarmee zijn brede burgerrechtenbewegingen niet bij voorbaat ‘typische linkse hobby- of lobbyclubjes’, zoals deze wel eens denigrerend worden genoemd. Dat brede profiel van een brede burgerrechtenbeweging maakt hen effectiever in de politieke lobby. Bovendien zorgt de vereniging van krachten voor meer kwaliteit en professionaliteit in de organisatie achter de burgerrechtenbeweging, waardoor ze een geduchte ‘counterpart’ zijn voor de overheid, succesvol zijn in gerechtelijke processen en meer met één kernachtige boodschap kunnen spreken in de media.
Laten we daarom juist nu werken aan het verbinden van bestaande burgerrechtenbewegingen en toewerken naar een (coöperatieve) vereniging. Maar niet alleen een brede burgerrechtenbeweging van organisaties. Juist ook een beweging van en voor burgers die actief lid zijn van deze vereniging. Actief burgerschap is cruciaal voor het vitaal houden van onze democratische rechtsstaat en samenleving. Geen burger rechten zonder burger plichten. Het is onze plicht om elkaars rechten te beschermen. Zoals de vrijheid van de een begint waar de vrijheid van de ander eindigt, is dat ook voor burgerrechten het geval. Om écht en structureel onze burgerrechten te beschermen, is het cruciaal dat Nederlanders ook op deze manier in beweging komen. Demonstreren is een goed begin, maar is slechts het halve werk om mensen- en burgerrechtenschendingen de wereld uit te werken. Wie hoofd en hart met elkaar combineert, zal inzien dat zo’n brede burgerrechtenbeweging helemaal zo’n gek idee nog niet is.
Dave Ensberg-Kleijkers is voorzitter van stichting Martin Luther King-lezing, oud-voorzitter van Art.1 – landelijk expertisecentrum discriminatie en oud-voorzitter van Kompass, mensenrechten dichtbij
  Een ingekorte versie van dit artikel staat op 30 juni 2020 in NRC Handelsblad.
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (25)

Hallahan2
Hallahan212 aug. 2020 - 14:32

Zo'n brede burgerrechtenbeweging moet toch een afspiegeling zijn van de maatschappij? Dan zal het dus niets oplossen...

Arlenis
Arlenis1 jul. 2020 - 10:56

Mijn vrijheid eindigt net zo goed waar vrijheid van de ander eindigt. Anders is er iets héél erg mis in onze samenleving. Kauw daar maar eens op Dave.

Deplorable Lefty
Deplorable Lefty1 jul. 2020 - 5:29

"Geen burgerrechten zonder burgerplichten" Precies. Dat is al één van de punten waar zo een brede beweging op stuk zal gaan lopen. Neem het respecteren van een grondrecht als de "vrijheid van meningsuiting", de actualiteit heeft ons geleerd dat daar door al die verschillende clubjes zeer verschillend over zal worden gedacht. Daar ga je never nooit niet uitkomen, de agenda's en belangen zijn simpelweg veel te verschillend. Met name de SJW bewegingen zullen er weinig trek in hebben om gezamenlijk op te trekken om een overkoepelende beweging op te tuigen. Hebben toch te snel de reflex om met dictaten te komen en zullen hier IMO alleen voor open staan als er een dominante regierol voor hen in het verschiet ligt.

OlavM
OlavM30 jun. 2020 - 23:43

Prima artikel. Nederlanders kennende zal het nog heel wat voeten in de aarde hebben voordat zo'n brede coalitie tot stand zal komen, maar in het huidige tijdsgewricht is een dergelijk samenwerkingsverband meer nodig dan ooit.

1 Reactie
OlavM
OlavM1 jul. 2020 - 0:00

Ik noem het bewust een "samenwerkingsverband", wat een informeel begrip is. Het lijkt me te hoog gegrepen en mogelijk averechts werkend om het te gieten in de juridische vorm van een "(coöperatieve) vereniging". Daardoor kunnen allerlei kwesties als carrierisme, machts- en fractievorming, reguleringsdrift e.d. een rol gaan spelen. (Niets menselijks is ook activisten vreemd). Het moet een echte beweging van gebundelde krachten blijven.

Auslander
Auslander30 jun. 2020 - 19:34

Beste Dave Ensberg-Kleijkers, je hebt mooie streven. Ik wil je niet teleurstellen, maar al die organisaties die je noemt bestaan al heel lang en ondanks hun bestaan heeft racisme overal terrein gewonnen en nestelt nu in hoogste organen van het land (het meeste wat het publiekelijk kan bereiken). Je voorstel om al deze initiatieven in een burgerrechtenbeweging bundelen is de op microniveau mislukte antiracisme nu op macro niveau verankeren. Dat zou zacht gezegd het ondermijnen van huidige moderne en tevens succesvolle antiracisme activiteiten zijn. Begrijp me niet verkeerd. Ik ben niet tegen de bestaande initiatieven. Maar zoals jij zelf ook aangeeft ze zijn onderdeel van heersende nachtfactoren, precies zoals ook het racisme een onderdeel ervan is. Men noemt het niet voor niks “institutioneel racisme”. Ik ben ook niet tegen een burgerrechtenbeweging. Zo’n beweging ontstaat niet volgens bedachte plannen maar is het resultaat van acties en brede burgerlijke steun voor deze acties. Behalve huidige antiracisme zie ik er geen opmerkelijk acties die kunnen de steun van burgers achter zich krijgen. Mijn advies aan u en al die organisaties is om (blijven) de antiracisme acties en zijn voorgangers steunen en de overheid onder druk zetten om het racisme binnen haar systeem zo veel mogelijk marginaliseren en racistische discriminatie feitelijk aanpakken en laten berechten. Deze zijn de meeste haalbare binnen het systeem zelf!

4 Reacties
GoudenBergen
GoudenBergen30 jun. 2020 - 22:35

@Auslander "Dat zou zacht gezegd het ondermijnen van huidige moderne en tevens succesvolle antiracisme activiteiten zijn. " Jij bevestigt hier wat Dave zegt: "typisch linkse hobby- en lobbyclubjes" met een beperkte scope en dito aanhang.

Auslander
Auslander1 jul. 2020 - 8:01

@ GoudenBergen Toch zij zijn ls enigen in staat “met een beperkte scope en dito aanhang” bv de zwarte piet agenderen, en nu ook BLM. Het is de tijd van “actie”, voor de burgers maar ook voor de overheid. De rest doen voorlopig niet ter zake!

Auslander
Auslander1 jul. 2020 - 9:31

In staat in staat…

Auslander
Auslander1 jul. 2020 - 9:33

= ALS enigen in staat ... (Sorry voor de fouten)

Kazonga
Kazonga30 jun. 2020 - 19:09

Dit is een verkeerde (en onlogische) weergave van het origineel en wordt te vaak zo neergepend: 'Zoals de vrijheid van de een begint waar de vrijheid van de ander eindigt' Het origineel: 'De vrijheid van de een houdt daar op, waar het dIe van de ander dreigt te ontnemen.'

2 Reacties
Kazonga
Kazonga30 jun. 2020 - 19:10

'die'

Auslander
Auslander30 jun. 2020 - 19:39

Klopt.

Buitenstaander
Buitenstaander30 jun. 2020 - 17:53

Zouden al die mensen die het zonodig over 'burgerrechten' hebben, ook daadwerkelijk willen respecteren wat mijn burgerrechten zijn, of gaat het alleen om hun eigen interpretatie van hun burgerrechten? Als een overheid gesteund door deskundigen 'bepaalt' dat 1.5 m veilig is, en ik zie een grote protestgroep die de leuze hebben 'dat bepaal ikzelf wel', wat zijn dan mijn rechten, die geschonden worden overigens op die manier? Kortom veel van die wereldverbeteraars zijn vaak alleen maar er op uit om voor hun eigen gecreerde bubble-rechten op te komen… respect naar anderen is niet hun prioriteit….

Rutger Groot
Rutger Groot30 jun. 2020 - 15:48

"Voor verschillende burgerrechten bestaan nu verschillende belangenbehartigers die onderling niet of nauwelijks samenwerken." Zuur maar waar: het is ook een verdienmodel. Naast het opgeven van een bepaalde autonomie houdt het verliezen van subsidie en sponsoring samenwerking tegen. Je zou bijna gaan denken dat organisaties zoals KOZP tegen oplossingen zijn voor tweedracht zijn.....

2 Reacties
poeslief
poeslief30 jun. 2020 - 18:43

hoezo "je zou bijna" ? Heb jij een andere uitleg dan?

GoudenBergen
GoudenBergen30 jun. 2020 - 22:38

Samenwerken op links is so wie so een contradictio in terminis. Leiders van dergelijke clubjes nemen zichzelf met hun grote ego's veel te serieus en leven er ook - althans gedeeltelijk - van.

Jozias2
Jozias230 jun. 2020 - 15:10

Er is niemand tegen burgerrechten. Of in ieder geval vrijwel niemand. De vraag die vervolgens ontstaat is bijvoorbeeld hoe het ene burger recht zich verhoudt tot het andere; Hoe burgerrechten zich verhouden tot een gerechtvaardigd belang van de maatschappij; Welke burgerrechten verdienen prioriteit in de aandacht; Welke oplossingen zijn gewenst om de burgerrechten te waarborgen? Allemaal vraagstukken waar meerdere antwoorden op mogelijk zijn afhankelijk van je politieke ideologie en persoonlijke overtuigingen. Lijkt me onmogelijk dat vanuit 1 organisatie met voldoende draagvlak te behartigen.

Libertain
Libertain30 jun. 2020 - 13:59

Beste Dave, hoop ik dat u heel snel kunt rennen omdat Bij1 en KOZP hebben reeds een grote voorsprong op uw (onzichtbare) werkwijze genomen. Heeft u heel wat in te halen aan de hand van uw concept.

1 Reactie
poeslief
poeslief30 jun. 2020 - 18:44

heerlijk stukje satire! Top.

Sam V
Sam V30 jun. 2020 - 13:41

Het probleem zal zijn dat iedereen andere beelden heeft bij de “burgerrechten” en de wijze waarop die bewaakt moeten worden. Een gezamenlijk platform zal vaak snel gedomineerd worden door een bepaalde stroming, waardoor het geen breed draagvlak meer zal hebben. De kern van dit probleem zit in de beantwoording van de vraag hoeveel kennis de overheid mag hebben en wat ze er mee mogen doen. Mag de overheid bijvoorbeeld risicoprofielen voor handhaving gebruiken en zo ja, uit welke elementen mogen die bestaan? Sommige burgers zullen helemaal geen handhaving willen, want vertrouwen is voldoende en anderen willen een zware handhaving gezien de vele voorbeelden waar het misgaat. Vraag het 100 burgers op specifieke onderwerpen en er zullen 100 verschillende antwoorden komen afhankelijk van het onderwerp. Het lijkt mij verstandig dat je als burgerinitiatief vanwege een specifiek onrecht je niet laat opslokken door een breed platform waar je onderwerp wel eens heel snel op de achtergrond zal kunnen verdwijnen.

I am Legion
I am Legion30 jun. 2020 - 13:32

"Daarmee zijn brede burgerrechtenbewegingen niet bij voorbaat ‘typische linkse hobby- of lobbyclubjes’, zoals deze wel eens denigrerend worden genoemd." Dat zijn ze dus als van overheid onafhankelijke organisaties nu juist heel vaak wel en is dat geenszins denigrerend maar een eenvoudig vast te stellen feit. En behalve de typische linkse hobby- of lobbyclubjes die het dus heel vaak wel zijn, betreft het niet zelden zelfs uiterst- zo niet extreem-linkse organisaties met een veel bredere agenda dan de door hen slechts gebruikte vehikels racisme, privacy, en andere zaken en waarmee ze liberale en conservatieve burgers uitsluiten van de veel meer algemeen gedeelde behoefte tegen racisme of bedreiging van privacy te strijden. Je zult ze de kost geven waar links de macht kreeg, of binnen eigen kringen, bedreigingen vormde voor allerlei hier genoemde zaken. Het begint er al mee dat dit links, zelf zeker niet anders dan neerbuigend zichzelf moreel superieur achtend, anders politiek georiënteerden niet toevertrouwd racisme, oorzaak van bedreiging van privacy, en andere zaken te willen bestrijden, en erger nog, hiervan oorzaak en aanjagers van te zijn. Dat racisme, in verschillende vormen, net als privacyschending, en andere te bestrijden zaken net zo goed onder linkse hoede in de geschiedenis én heden te lijden hebben is een feit. Dus als je racisme wilt bestrijden, net als privacyschending, e.a. zaken dan moet je dat ook goed en onbelast doen. Neem dan zeker niet het slechte voorbeeld van de VS over m.b.t. een burgerrechtenbeweging omdat die westerse samenleving, vrijwel uniek in de westerse wereld, slavernij in het verleden als normaal ervaren praktijk heeft gekend terwijl dat b.v. voor geen van de westerse Europese samenlevingen geldt. De overwegend etnisch, religieus, en cultureel zeer diverse Europese samenlevingen en hun generaties kennen zonder uitzondering geen periode waarin slavernij als dagelijkse, en dus onze voorouders vormende, praktijk heeft bestaan. Dat was alleen in verre overzeese gebieden onder een deel en verantwoordelijkheid van de elite die in onze eigen samenlevingen veruit het grootste deel van de burgerbevolking ook uitbuitte in een klassensysteem. Die feiten vallen niet te bestrijden. Het is daarom ook zo kwalijk en onrechtvaardig dat vooral organisaties in Europa als BLM en allerlei andere vooral links-activistische organisaties maar al te graag een regisserende rol willen naar het model van de burgerrechtenorganisaties in de VS door een bewust projecteren van de tegenstellingen daarvandaan naar onze Europese samenlevingen die een dergelijk belast, vormend, laat staan schuldig verleden niet kennen. Tekenend is dan ook dat hier gepleit wordt voor dat model van de burgerrechtenbeweging uit de VS wat volledig past in dat bewuste projecteren van de daar bestaande tegenstellingen waar duidelijk een politiek-activistische agenda achter schuilt. Onze Nederlandse overheid met de gescheiden rechterlijke macht kan dus juist beter wél regulerend betrokken worden bij racisme-bestrijding en daar ook beslissend bij zijn. Racisme zoals die vooral tot uiting komt ten koste van minderheden zonder dat er een hogere mate van racisme onder de blanke of autochtone meerderheid aan te grondslag ligt. Daar gaat het bij activisten al vaak mis dat als feit te erkennen. Er is geen enkele reden dat aan activistische burgerrechtenorganisaties te laten. Integendeel zelfs. Privacy-bescherming moet niet als een Paard van Troje misbruikt worden om racismebestrijding onafhankelijk van de overheid en rechterlijke macht te krijgen. Dat bij privacy-bescherming de burger wel tegen de overheid beschermd moet worden zal vooral iedere liberaal beamen. Maar ook daar moet de beslissingsmacht bij gescheiden derde partijen liggen en niet bij anderen.

1 Reactie
Zandb
Zandb30 jun. 2020 - 15:10

Legion beweert: Links veroorzaakt niet alleen racisme, maar gedraagt zich ook nog eens als aanjager ervan. (Voor wie de wartalige aanklacht kan doorgronden; hij zegt letterlijk: "Het begint er al mee dat dit links, zelf zeker niet anders dan neerbuigend zichzelf moreel superieur achtend, anders politiek georiënteerden niet toevertrouwd racisme, oorzaak van bedreiging van privacy, en andere zaken te willen bestrijden, en erger nog, hiervan oorzaak en aanjagers van te zijn.") Even realiseren mensen: Het opnemen voor andere dan witte mensen, die wat meer te lijden hebben van discriminatie dan witte mensen, veroorzaakt racisme. Even realiseren mensen: Wanneer je het opneemt voor moslims die door niet-moslims worden gediscrimineerd, veroorzaak je discriminatie. Wanneer je het opneemt voor niet-moslims die door moslims gediscrimineerd worden, veroorzaak je discriminatie. Wanneer je het opneemt voor Indianen die door witten worden gediscrimineerd, veroorzaak je discriminatie. Nu zal Legion vast weer met een compleet nieuw wartalig relaas komen, maar wat ik hier boven citeer en als het te ontwarren valt, dan spreekt het voor zich.

Lood om oud IJzer
Lood om oud IJzer30 jun. 2020 - 13:12

Het jammere aan zo'n brede burgerrechtenbeweging in Nederland zou echter zijn dat er binnen no-time allerlei politieke figuren de scepter zwaaien...

1 Reactie
poeslief
poeslief30 jun. 2020 - 18:46

Ook dat ja. Maar een brede burgerbeweging in NL; wellicht enkele weken als Oranje grote successen oogst.