De surprise van de Raad van State

Het vonnis van 14 juli, waarin de rechter oordeelde dat de vergunning voor de intocht van 2013 in Amsterdam ten onrechte werd verstrekt, is door de Raad van State verworpen. Opvallend is dat er niet inhoudelijk werd ingegaan op de discussie ‘is Zwarte Piet racisme, ja of nee’ maar enkel werd gekeken naar de taken van een burgemeester.

Eberhard van der Laan hoeft geen rekening te houden met eventuele schending van de grondrechten maar enkel met het bewaken van de openbare orde. Die was niet in het gedrang en op grond hiervan werd het vonnis vernietigd. Direct werd er op sociale media gesproken over een winst. Het vonnis werd gebruikt als een soort bewijsstuk dat er over de kleur van Zwarte Piet niet valt te onderhandelen, noch te discussiëren. Wat veel mensen niet hebben gehoord, is dat de Raad van State zich hier niet over heeft uitgesproken. Het ontging ze ook dat er mogelijkheden tot verandering bestaan in het civiele recht en de Raad van State hier zelf op wees.

Op sociale media heerst direct na de uitspraak euforie, blijdschap en opluchting. Het gevoel van ‘wij hebben gewonnen’ overheerst. Met ‘wij’ worden de mensen bedoeld die vóór Zwarte Piet zijn. Uiteraard in zijn huidge vorm, met kroeshaar, rode lippen, oorringen en vooral de kleur zwart (of donkerbruin, dat mag ook). Met ‘wij’ worden de mensen bedoeld die met man en macht vasthouden aan een traditie. Die zich, of ze nu zelf ouder zijn van kleine kinderen of niet, vastklampen aan ‘Nederland’ in een multiculturele samenleving. Die vooral boos zijn over de wijze waarop ze veroordeeld werden tot ‘racist’ voor het vieren van een kinderfeest.

De strijd lijkt gestreden want als er een winnaar is, is er automatisch een verliezer. De mensen die zich gekwetst voelen door de figuur van Zwarte Piet en zich hard maken voor een alternatief hebben in die zin verloren. ‘Zij’ moeten vooral afblijven van tradities, zich nu gaan druk maken over echt belangrijke dingen zoals IS of Ebola, of terug gaan naar het land van herkomst als ze het er niet mee eens zijn. Zo worden er op sociale media nog een paar opties gegeven als reactie op ‘het verliezen van de zaak’ waar Quinsy Gario als ‘symbool van het verzet’, op de tweede rij zat.

Sinterklaasjournaal Gisteravond trok het Sinterklaasjournaal, een programma speciaal voor kinderen maar liefst 900.000 kijkers. Bij mij leeft de vraag hoeveel hiervan daadwerkelijk kinderen waren. De feestvreugde is vervangen door volwassenen die lijnrecht tegenover elkaar staan. Volwassenen die net als ik om 18:00 duidelijkheid verwachtten maar die niet kregen. Toen de goedheiligman in het journaal aan Dieuwertje meerdere malen bevestigde dat het ouderwets gezellig zou gaan worden werd er op sociale media feest gevierd, maar ook gespeculeerd. Er bleek hoop voor beide kampen, zowel de mensen die voor zijn als zij die tegen zijn.

Pieten zijn volgens het bekendste argument zwart van roet. Het is mij in ieder geval niet ontgaan dat er gaatjes in de boot werden geboord door die ‘domme zwarte pieten’ waardoor zij met hun voeten in het water stonden. Mij is ook niet ontgaan dat Sinterklaas sprak over ‘pieten’ en hierbij letterlijk geen kleur bekende. Wel gaf hij aan dat het ‘ouderwets gezellig’ zou gaan worden en dat stelt gerust, in beide kampen. De dagen waarin Sinterklaas op Nederland af vaart vragen vooral om rust en bezinning, die zijn op dit moment harder nodig dan ooit.

Schenkman Het is bijna 2015, en vooral de koude decembermaand vraagt straks om warmte en gezelligheid van elkaar. Laten we proberen om naar elkaar te luisteren zonder elkaar te willen kwetsen. Laten we proberen om elkaar als volwaardig burger van dit mooie land te zien, ongeacht onze achtergrond. Als iemand je vertelt dat hij gekwetst is door Zwarte Piet, waarom zou je dit dan niet serieus kunnen nemen? Waarom zijn blanke Nederlanders die zich uitspreken tegen zwarte piet landverraders?

Als je je verdiept in de traditie en verder kijkt dan mooie jeugdherinneringen kun je iets waardevols leren. Niemand zal kunnen ontkennen dat de verdeling tussen blank en zwart in 1850, 13 jaar voor afschaffing van de slavernij, ongelijk was. Ook weten we niet wat er omging in het hoofd van Jan Schenkman toen hij het boekje ‘St. Nikolaas en zijn knecht’ schreef maar ik heb zelf gezien het jaartal een ‘donkerbruin’ vermoeden.

Wat in ieder geval duidelijk is, is dat met de uitspraak van de Raad van State de discussie niet voorbij is. Als de zaak inderdaad voor het civiele recht komt, wordt artikel 1 van de Grondwet niet buiten beschouwing gelaten. Ook is het dan geen kwestie meer van ‘de meeste stemmen gelden’ zoals een democratie nu beschreven wordt op sociale media.

Ik ben er inmiddels van overtuigd dat het geen boze opzet is, dat de meeste mensen echt geen kwaad zien in Zwarte Piet. Maar het vermelden van dat feit als argument om verandering tegen te gaan, strookt niet met de wetenschap dat mensen zich gekwetst voelen. Openbaar racisme op sociale media als ‘tegenaanval’ lijkt nu gedoogd te worden, men stemt ermee in in plaats van elkaar erop aan te spreken en dat strookt nog minder.

Er zijn in dit debat geen winnaars of verliezers, en vooral de kinderen trekken aan het kortste eind. De Amsterdamse rechter bevestigde vorig jaar dat Zwarte Piet een karikatuur is van een donker persoon en sprak op basis hiervan het vonnis uit. Bij de Raad van State ging het enkel over de openbare orde die op dat moment niet in het gedrang was. Op dat moment, want dat de discussie steeds heftiger wordt voelt iedereen aan het water in de pakjesboot.

cc-foto: Gerard Stolk