De stress van je oma

De invloed van stress tijdens de zwangerschap kan generaties lang doorwerken. Dat is de conclusie uit een Canadees onderzoek. Als je zoiets leest dan denk je: interessant en het volgende moment zijn je gedachten weer bij iets heel anders. Maar is het niet vreemd dat de stress die je oma ooit heeft gehad toen ze zwanger was van je moeder meegewerkt kan hebben aan het feit dat je twee maanden te vroeg werd geboren? Dat is toch eigenlijk een raadsel van de eerste orde. Dit onderzoek licht een tip van de sluier op.

Klein voorbeeldje. Een vrouw is zwanger, maar ze leeft in een omgeving waarin er ondervoeding is, dan komen de erfelijke factoren tot uiting die zorgen dat ze zoveel mogelijk energierijke stoffen zal willen eten en haar systeem zal zo effectief mogelijk met die energie omgaan. Gevolg is wel overgewicht van de moeder, maar ook dat aan de kinderen de mechanismen om die erfelijke eigenschappen gemakkelijk uit te drukken worden doorgegeven. Gevolg: de kinderen hebben ook de neiging om gemakkelijk overgewicht te krijgen.

Epigenetica heet dat. Uit onderzoek met ratten blijkt dat de dochters en kleindochters van moeders die onder veel stress stonden vaker kinderen kregen die te licht waren en daardoor grotere kans hadden te overlijden. Bij mensen is het zelfde patroon waarschijnlijk. Ook hier weer het interessante fenomeen dat niet alleen de genetische factoren van belang zijn, maar ook dat er bij die erfelijkheid nog mechanismen zijn die zorgen dat de genen gemakkelijker tot uiting komen en hun effect gaan hebben.

Waarom is dat? Omdat ons erfelijke systeem allerlei eigenschappen bevat om op bepaalde omstandigheden te reageren, want erfelijke veranderingen zelf gaan erg langzaam. Dat duurt heel wat generaties (denk aan meer dan 100 generaties). Het werkt veel sneller wanneer de wel beschikbare genen actief kunnen worden versterkt. Dan kan de mensheid zich een tijdje tegen veranderingen in de omgeving beschermen. Grote veranderingen in onze leefomgeving hebben daardoor een langdurig effect. De manier waarop we eten en bewegen is zo’n grote verandering. Epigenetica draagt in geval van overproductie van goedkope energierijke voeding en bewegingsarmoede bij aan blijvende erfelijke effecten op onze gezondheid. Dat verander je niet met maagverkleiningen of modediëten.

Wij leven in tijden van grote veranderingen en die hebben te maken met de manier waarop we onze voeding produceren en marketen, waarop we ons verplaatsen, met de gemakkelijke beschikbaarheid van alcohol en tabak, en ook met toenemende stress.

Een grote leefstijlverandering is de 24-uurs economie (er is nooit meer tijd om niets te doen) en het wegvallen van supportmechanismen (verdwijnen van gemeenschappen, grote gezinnen, maar ook het geloof dat we alles in ons eentje op moeten kunnen lossen) waardoor stress een steeds belangrijkere factor in mensenlevens gaat spelen. Het onderzoek met die ratten lijkt misschien onbeduidend, iets waar je absoluut niet in geïnteresseerd bent, maar het laat zien hoe stress van generatie op generatie doorwerkt. Korte termijnoplossingen (waarin de zorg grossiert: van ademhalingsoefeningen tot kalmerende medicijnen) veranderen er niets aan. Je zult de stress in de leefomgeving moeten verminderen om de normale biologische effecten van het reageren op bedreigingen te minimaliseren. Als we samen allerlei beslissingen hebben weten te nemen om een samenleving te maken waarin de stress toeneemt, zouden we toch ook in staat moeten zijn om samen beslissingen te nemen om een ontspannen wereld te creëren. Te beginnen in Gaza, Oost Oekraïne en centraal Irak zou ik haast zeggen.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Ivan schrijft voor Joop elke dag een Gezond Weetje van de Dag:  klik hier voor een overzicht