Joop

De sterren die we zien

  •  
23-10-2018
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
night-trees-stars

© cc-foto: freenaturestock

Hoe hou je jezelf als mens staande als je kinderen ziet doodgaan door honger of door malaria, problemen die er eigenlijk niet meer zouden mogen zijn?
De platanen aan weerszijden van de straat buigen hoog boven me naar elkaar toe, als om de mensen bescherming te bieden. Hoewel oktober op zijn eind loopt, zijn de gigantische bomen nog steeds grotendeels groen. Een meelbes even verderop vlamt op in de ochtendzon. Aan de voet van een Londense lantaarnpaal zit een vrouw op een kleedje, haar gezicht is zo uitdrukkingsloos als het gezicht van een Roemeense maar kan zijn. Ik heb geen geld op zak en mompel een groet die verloren gaat in het stadsgeluid. Dag in dag uit zit ze daar, van ’s ochtends vroeg tot ik me in de avond naar huis begeef. Nog nooit heb ik haar geld gegeven.
Hoe lukt het ons om weg te kijken van leed, vraag ik me af wanneer op de tropencursus een epidemioloog over malaria vertelt. Vierhonderdvijftigduizend mensen per jaar, vooral kinderen, die compleet onnodig overlijden. De ziekte is immers te voorkomen en te behandelen. Vierhonderdvijftigduizend, reken ik uit, dat zijn er meer dan duizend per dag.
Hoe lukt het ons om weg te kijken van leed, denk ik opnieuw als ik in de avond aan een kampvuur naar Veronica luister. Door haar Mexicaanse accent klinken haar woorden scherp als granaatscherven. Terwijl de vlammen aan de takken likken, vertelt ze over een man ergens in West-Afrika die zijn twee zoons niet wilde laten gaan toen het leger kwam om ze te rekruteren. De vader werd voor het oog van zijn zoons doodgeschoten, de jongens werden meegenomen. Moorden en roven werd voor hen de enige manier om te overleven. Een van de zoons werd op zijn achttiende gered door een kogel in zijn zij: op last van een dokter mocht hij als geïnvalideerde het leger verlaten. Gesteund door een vrijwilligersorganisatie kon hij naar school. Later zou hij zelfs als arts afstuderen. Nu werkt hij bij Artsen zonder Grenzen, als collega van Veronica.
Ze vertelt over haar missie in Zuid-Soedan, waar ze met eigen ogen meer leed en onrecht heeft gezien dan ze ooit voor mogelijk had gehouden. Terwijl ze praat, raken haar vingers af en toe mijn arm aan, alsof ze houvast zoekt. Ze is niet meer de persoon die ze eerder was. Haar vrienden vinden dat ze radicaal is geworden in hoe ze over de wereld denkt. Na haar missie in Zuid-Soedan is ze maandenlang depressief geweest. Nog steeds kan ze niet genieten, ze wordt boos als iemand een stuk brood weggooit, het onbezorgde leven in Londen is onwerkelijk. Veronica is getraumatiseerd, maar ook is ze vastbesloten om terug te gaan.
Hoe hou je jezelf als mens staande als je kinderen ziet doodgaan door honger of door malaria, problemen die er eigenlijk niet meer zouden mogen zijn? Is het voor een moeder in Afrika minder verdrietig om haar kind te verliezen dan voor een moeder in Nederland? Is hun probleem ook ons probleem?
Het is koud geworden. De takken in het vuur zijn veranderd in gloeiende blokjes, de vlammen doven uit. Is het gerechtvaardigd om weg te kijken van leed, vraag ik me af, om te doen alsof het niet bestaat? Hoe kan ik voorbijlopen aan een bedelaar in de straat? Het is zo verleidelijk om te geloven in vooruitgang, om te denken dat we op leed en onrecht geen invloed hebben en dat het zich allemaal vanzelf wel oplost. Alleen zo kunnen we voor een paar euro een biertje drinken, wetend dat een kinderleven ergens in Afrika hetzelfde kost. Maar als je er middenin zit, kun je het leed niet meer ontkennen.
‘Voor de meeste mensen bestaat die donkere werkelijkheid niet,’ zeg ik tegen Veronica. ‘Mensen kijken weg, of ze denken dat het een andere wereld is, een parallel universum ofzo. Een kleine minderheid voelt zich betrokken, nog minder mensen zijn bereid zelf wat in te leveren om het leed van anderen te verlichten. Hoe kan er dan ooit iets wezenlijks veranderen?’
‘Kijk,’ zegt Veronica, en ze wijst de oktobernacht in, ‘wat zie je daar?’
Ik volg haar vinger en tel de sterren.
‘Het is bijna allemaal dark matter , daarbuiten,’ fluistert ze, ‘de sterren maken samen nog geen procent van alle massa uit. Toch zijn het juist de sterren die we zien.’
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (11)

Frans_Cobben_Halsteren
Frans_Cobben_Halsteren23 okt. 2018 - 15:35

De regering van de volksrepubliek China levert graag wrede wapens aan Zuid-Soedan om zo(verborgen)macht in Afrika te kopen. Veel Nederlandse ontwikkelingshulp is(stiekem)gebruikt voor het kopen van machine-geweren en landmijnen. Consumenten in Europa en Australie en Noord-Amerika genieten met plezier van diamanten, koper, koffie en cacao uit Afrika.

Sanaya Khan
Sanaya Khan23 okt. 2018 - 10:46

De mens is een vreemd wezen. We kunnen om leed huilen, wegkijken, lachen (https://www.youtube.com/watch?v=S1Pe4x-09nQ), bezorgd zijn, kwaad worden, negeren, en/of een trauma oplopen. In sommige beroepen wordt je dagelijks geconfronteerd met leed, zoals medische. Dat betekent niet dat de meeste mensen wegkijken, dat betekent dat de meeste mensen geen beroep hebben gekozen waar ze dat dagelijks zien. Je kunt een oordeel geven over anderen, wanneer je jezelf vergelijkt en zij ogenschijnlijk met minder leed geconfronteerd worden, maar zoals Satya zegt dat is ook ik, ik, ik. Dat vind ik ook niet gek als iemand een trauma heeft opgelopen, maar verder dan het zelf hebben al deze vragen niets te maken. Plus ik vraag me af wat de meerwaarde is van al het leed van anderen bewust en actief elk moment van de dag met je mee te dragen. Volgens mij gaat dat niet helpen wanneer je je moet concentreren op je werk. Je wordt er ook geen beter mens van, hoogstens in je eigen beleving. Want wat we zien aan de hemel is geen donkere materie, donkere materie is nog nooit waargenomen en het is een veronderstelling. Wat je ziet is lege ruimte, en het lijkt zo alsof Veronica het universum als 99% leed ervaart. Overigens denkt men dat het eerder 68% is, en als we hoogleraar Erik Verlinde volgen dan hebben we het bestaan van donkere materie niet eens nodig om de zwaartekracht te verklaren. Dan de veronderstelling dat ziektes er eigenlijk niet meer zouden mogen zijn. Ik begrijp de beleving vanuit de missie van een medicus, maar of die missie mogelijk is in de natuur is een aanname. We hebben amper benul hoe en waarom het ontstaat, de 40 jaar dat pokken verklaard uitgeroeid is niets kijkende naar hoe lang de mens op aarde rondloopt. Wie weet of en hoe het ooit weer opduikt, (https://www.mirror.co.uk/science/scientists-warn-return-smallpox-after-8637846), laat staan dat we weten hoe ziektes en ons immuunsysteem zich gaan ontwikkelen. Je kunt denk ik beter het leed benaderen door te kijken welke progressie al wel is geboekt, in plaats van te kijken waar allemaal nog leed is. Misschien relativeert dat het leed een beetje.

6 Reacties
Satya
Satya23 okt. 2018 - 11:30

'Je kunt denk ik beter het leed benaderen door te kijken welke progressie al wel is geboekt, in plaats van te kijken waar allemaal nog leed is.' Dat zorgt alleen maar voor stilstand. Dat zorgt ervoor dat er nooit wat veranderd. Het is veel beter eens te kijken naar wat je eigen rol is, dan heb ik het nu over gewoon om je heen in het klein, jouw invloed op je man of vrouw, je collega en hoe jij een zwerver behandeld. Dan komt de rest vanzelf. Wat jij voorsteld is niets anders dan een excuus om weg te kijken. Deel te nemen aan de rat race, wat een armoe en wat een leed lijkt me dat te veroorzaken voor jezelf.

Farik
Farik23 okt. 2018 - 12:41

@Satya 13:30 Satya, ik ben het eigenlijk wel met Sanaya Khan eens. We moeten af van het idee dat we in een wereld leven waarin alles maakbaar en planbaar is.Wij weten zelfs niet eens wat de gevolgen van onze eigen daden zullen zijn, hoe goed en hoe menslievend ze ook bedoeld mogen zijn. Uw goede daad vandaag kan rampzalige gevolgen hebben over een week, een maand, tien jaar.

Sanaya Khan
Sanaya Khan23 okt. 2018 - 13:34

@ Satya Mijn insteek is meer om je niet blind te staren op het leed in de wereld, wat de indruk is die deze column op mij achterlaat. Ik kan me prima voorstellen dat het een motivator is voor sommigen, maar om nu te zeggen dat het de enige manier is om verandering te bewerkstelligen lijkt mij kort door de bocht. De rest lijkt mij je eigen invulling, ik suggereer niet hoe iemand diens leven leeft of weg te kijken, ik suggereer dat er andere manieren van kijken zijn.

Satya
Satya23 okt. 2018 - 16:32

Sanaya Khan Daar heb je inderdaad da wel gelijk in, als je alleen naar al het leed kijkt help je jezelf niet. Schuld gevoel hoeven wij in ieder geval niet te hebben. Ik haal uit de tekst meer van denk aan elkaar wat volgens mij altijd goed is. Farik Goede doelen kunnen inderdaad averechts uitpakken. Over bv je consumptie drang nadenken kan volgens mij geen kwaad.

Minoes&tuin
Minoes&tuin24 okt. 2018 - 5:15

Satya Wat is er mis om artsen zonder grenzen te steunen? Ik zie daar geen enkel probleem. Zij blijven mensen helpen in acute nood waar de rest al lang weggevlucht is en zonder aanziens des persoons, zonder politieke context, met soms gevaar voor eigen leven. Daarnaast zou je kunnen denken aan je politieke stem, de juiste richting daaraan geven. Die bepalen voor een groot deel de inrichting van onze maatschappij met alle gevolgen voor die van een ander. Wat is er mis met het Rode Kruis steunen. Je kunt zoveel doen dat zonder ongewenste gevolgen blijft, terwijl we nu zoveel doen en laten met kwade gevolgen. Wat heeft het voor zin geld te geven voor de Nederlandse hartstichting t.b.v. onderzoek terwijl je tegelijkertijd leest dat vele cardiologen toegevoegd zijn aan het aantal miljonairs in Nederland? Ik bepaal ieder keer opnieuw mijn doel, dat ook hetzelfde kan blijven en maak daar gewoon een vast bedrag aan over en dat is nu al een paar jaar artsen zonder grenzen. Gezien mijn inkomen kan dat niet eens zo veel zijn, maar het kan, ik heb nog steeds geen honger. We zijn wel bezig met geld geven om medische luxeproblemen op te lossen terwijl in een groot deel van de wereld mensen de meest basale hulp moeten missen die niet eens zo duur behoefde te zijn als anderen er niet fors aan wilden verdienen, en wij die luxe problemen hebben omdat de ander de meest basale zorg niet heeft. Vroeger met de vreselijke hongersnood in Biafra, de beelden van de mensen en de kinderen staan nog op mijn netvlies gebrand, dat is nood. Je hebt artsen die zich specialiseren in tropische ziekten die het geld harder nodig hebben dan wij. Het is met alles, keuzes maken, zoveel mogelijk opletten wat je doet en naar eigen mogelijkheden, en leren daarvan. Het is de overheid, de politiek die een opgave heeft ook t.a.v. bedelaars en niet enkel door ze weg te jagen zonder enig gevolg daaraan te verbinden.. We kennen helaas ook bedelaars die geen bedelaars zijn. Zo was er hier in de buurt eens een jongen die je na zijn 'dagtaak' ineens goed gekleed zag rondhuppelende met de duurste schoenen rondliep en die er zo te zien een aardig inkomen aan overhield. Mensen kunnen dat onderscheid bijna niet maken. Of verslaafden die er meteen drugs van gaan kopen. Ga als ze honger hebben een broodje voor ze halen of iets anders i.p.v. geld te geven, dat is ook een oplossing. We kunnen de wereld niet redden daar zijn hogere machten aan zet. We kunnen er wel invloed op uitoefenen, althans proberen dat te doen. Daarom is dat veelal aan de politiek, de politiek die wij in het zadel helpen.

Satya
Satya24 okt. 2018 - 10:30

Minoes&tuin Wat omschrijf je het toch mooi. Ik ben het wat dat betreft ook helemaal met je eens. Ik meen uit de reacties waar ik op regeerde een andere interpretatie van het artikel te lezen. Alsof de schrijver hun een schuld gevoel probeert aan te praten wat ik er zelf niet uit haal. Ik denk dat een goed doel een doel moet zijn wat overlegd wordt met de doelgroep. In Congo hebben ze een aantal jaren geleden muskietennetten uitgedeeld, de meeste mensen hebben geen bed om het omheen te hangen en honger. Wat je ziet is dat ze het zijn gaan gebruiken om vissen of vogels te vangen. Ernstige natuurschade is het gevolg, overal netten, de doelgroep niet geholpen. Ik schrijf het volgende niet met gemak, niet ongevoelig, het doet zoals jij zegt pijn. Het in leven houden van mensen waar hongersnood heerst blijkt vaak het doorschuiven van het probleem, 15 jaar later is het een nog groter probleem. Moet je dat willen? Artsen zonder grenzen en het rode kruis doen veel goed werk. Wanneer is het effectief en wanneer alleen goed bedoeld? Ah wat een moeilijk onderwerp is dit toch. Ik kies voor hulp in de meeste gevallen. Waarom moet iemand pijn hebben. Ik denk dat een basis scholing, analfabetisme bestrijden de beste hulp is.

Farik
Farik23 okt. 2018 - 8:48

Er is een oud gezegde: 'doe goed en zie niet om'. Ik zou eraan willen toevoegen: 'en kijk ook niet vooruit'. Het terugkijken maakt je misschien onterecht tevreden en het vooruitkijken maakt je misschien onterecht bezorgd.

1 Reactie
Minoes&tuin
Minoes&tuin25 okt. 2018 - 4:23

Farik Dat heb je mooi gezegd!

Satya
Satya23 okt. 2018 - 7:53

Ik ik ik ik ik ik...... Dat is hoe je een wegkijker wordt. Mooi stuk thijs.