De sociale jetlag

Ik sta altijd om een uur of zes op en begin dan op het internet te zoeken naar interessant nieuws over gezondheid. Tegen achten is het tijd om wat ik gelezen en verzameld heb op Twitter te zetten. Vaak krijg ik commentaar over het tijdstip waarop ik al actief ben. Dat is nu dankzij Twitter en Facebook goed zichtbaar.

“Is dat wel gezond?” wordt me gevraagd. Maar wat is in hemelsnaam gezond? En in hoeverre bepalen we zelf hoe vroeg of laat we wakker worden? Er zijn nu eenmaal nachtbrakers en vroege vogels.

Onderzoek laat zien dat de hersenen van mensen op dat punt verschillen; dat er een genetische aanleg is voor vroeg of laat naar bed gaan en dat er verschillende chronotypes zijn.

Onderzoekers van de Universiteit van Aken maakten hersenscans van negenenvijftig mensen. Daarvan waren er zestien die de gewoonte hadden om vroeg wakker te worden en op te staan, drieëntwintig die laat naar bed gingen en twintig zaten er tussen in. Op die scans was te zien dat de witte stof in de hersenen van nachtbrakers wat minder georganiseerd was. De witte stof zorgt voor de communicatie tussen de zenuwcellen in de hersenen.

Wat heeft zoiets tot gevolg? Mensen met minder goede organisatie van de witte stof in de hersenen zouden vaker stemmingswisselingen hebben (met name depressies) en ook verstoringen in de herinneringsfuncties. Let wel: er is een samenhang aangetoond. Wat níet is vastgesteld is of dat het oorzakelijk is. Men weet nog lang niet hoe het precies zit.

Mensen die van het chronotype – ik hou van dat woord, alsof je een soort horloge bent – nachtbraker zijn, hebben door hun slaap-waakpatroon een soort sociale jetlag. Als je altijd laat naar bed gaat maar toch vroeg op moet staan voor je werk, de school, je kinderen of omdat je partner het bed uit sluipt omdat hij of zij misschien nu net een vroege vogel is, dan krijg je te weinig slaap. Misschien ontstaat daar de depressie wel door en niet door het witte materiaal in je hersenen.

De hoeveelheid slaap en het tijdstip waarop je naar bed gaat hangt trouwens met nog veel meer dingen samen. Alcoholgebruik nog laat op de avond bijvoorbeeld, maar ook hier kun je je afvragen wat er eerst komt. Verder hangt het met meer gewichtstoename en het vaker hebben van eetaanvallen samen. De oorzaak daarvoor wordt gezocht in de verstoring van de biologische klok, die ook invloed heeft op de hormonen voor vet- en suikeropslag. Zo kun je nog even doorgaan, maar wat komt nu door wat en hoe zit het precies? Daar valt nog een hoop onderzoek naar te doen.

Uit tweelingonderzoek is duidelijk dat het verschil tussen vroege vogels en nachtbrakers wel genetisch bepaald wordt. Je kunt er weinig aan doen en het is maar het beste er zo goed mogelijk mee om te gaan. Dikkere gordijnen, de partner verbieden te snurken. Het lijkt of je in het nadeel bent als nachtbraker, maar er zijn ook voordelen die samenhangen (let op: er is weer geen oorzakelijk verband) met nachtbraken. Nachtbrakers zouden meer analytisch en productiever zijn, en meer succes op financieel gebied hebben. Misschien is het allergrootste voordeel nog wel dat ze in tegenstelling tot vroege vogels niet ’s avonds in gezelschap in slaap sukkelen of nooit een film uit kunnen zien omdat ze op de helft al in diepe slaap zijn. Hier spreek ik weer uit ervaring.

Volg Ivan Wolffers ook op Twitter Het vorige Gezonde Weetje van de Dag: Wie gaf er 20 jaar geleden toe anale seks te hebben?

Het nieuwe boek van Ivan Wolffers is: Het gezonde lifestyleboek