De schoonheid van schoonmakers
• • 02-03-2010
• leestijd 3 minuten
•
De staking in de schoonmaakbranche laat zien dat integratie ook emancipatie kan betekenen.
Het is iets intrigerends. De schoonmakersstaking die zich nu al een week voortzet. Het meest intrigerende is misschien wel de samenstelling van de schoonmakers. Vooral in de randstad zijn het in de overgrote meerderheid allochtonen, uit alle uithoeken van de wereld. Velen hebben niet meer dan een basisopleiding gehad en spreken vaak gebrekkig tot geen Nederlands. Tussen elkaar communiceren is al niet eenvoudig, laat staan een campagne voeren waarvoor je mogelijk ontslagen kan worden. Dat vergt moed.
De staking heeft ook een symbolische betekenis. Het is nu op de kop af tien jaar geleden dat Paul Scheffer zijn inmiddels befaamde essay het Multiculturele Drama publiceerde. Het essay was taboedoorbrekend en zette de toon voor het integratiedebat dat in de afgelopen tien jaar de Nederlandse politiek in haar ijzeren greep heeft gehouden. Scheffer stelde in zijn essay dat de 20e eeuw getekend is door de poging de ‘sociale kwestie’ te bestrijden en sociale ongelijkheid terug te dringen. En niet zonder succes. Maar Scheffer waarschuwde in zijn artikel voor de opkomst van een nieuwe sociale kwestie. Niet langer die van de emancipatie van de arbeiders, maar die van een onderklasse van migranten: “zo energiek als `de sociale kwestie’ van weleer te lijf is gegaan, zo aarzelend wordt nu omgegaan met het multiculturele drama dat zich onder onze ogen voltrekt”. In de tien jaar die volgden op het artikel van Paul Scheffer is integratie met stip op nummer één blijven staan van de politieke agenda. Maar sinds de moord op Theo van Gogh heeft de discussie zich steeds meer vernauwd. Het gaat inmiddels niet meer om het bevechten van een sociale kwestie, maar om een veelal hysterisch debat over de islam, dat niet echt ergens naartoe lijkt te gaan.
Intussen zijn we met de sociale kwestie niet veel verder gekomen in de laatste jaren. Zoals Scheffer voorspelde, is er een grote groep werkende armen ontstaan, waarvan onevenredig veel migranten deel uitmaken. Het is deze groep die in de huidige crisis de grootste klappen heeft gekregen, veelal omdat ze flexibele contracten hebben, en het zonder gouden parachutes moeten doen. Daarbij is de schoonmaak sector de belichaming van het neoliberale credo van Balkenende: eigen verantwoordelijkheid. Het is een soort vrijhaven geweest in Nederland, een laboratorium voor de implementatie van Amerikaanse bedrijfspraktijken zoals flexibilisering en outsourcing. Nederlandse bedrijven hadden vroeger zelf schoonmakers in dienst met een vast contract.
Sinds de jaren tachtig zijn ze het werk steeds meer gaan uitbesteden aan gespecialiseerde schoonmaakbedrijven om kosten te besparen. Dit heeft geleid tot een zeer harde concurrentiestrijd tussen de verschillende schoonmaakbedrijven om de laagst mogelijke prijs te kunnen bieden. Het is de reden waarom de schoonmaak ook wel een dubbeltjesmarkt of vechtmarkt genoemd wordt. Uiteindelijk zijn de 200.000 schoonmakers zelf de grootste verliezer van dit gevecht gebleken, aangezien hun arbeidsvoorwaarden de belangrijkste kostenpost is waarop schoonmaakbedrijven zijn gaan korten. Velen van de schoonmakers verdienen zo’n negen tot tien euro per uur, niet genoeg om een gezin behoorlijk van te onderhouden en je kind iets behoorlijks mee te geven.
Er zijn er die geloven dat integratie ruwweg afgedwongen kan worden. Er zijn er ook die geloven dat het allemaal wel goed zit, dat iedereen zijn ding doet en moet blijven doen, zolang het individu en de liberale grondbeginselen niet worden aangetast. De staking toont ook aan dat op het gebied van integratie ook een ander geluid mogelijk is. Een geluid van onderop. Dat integratie vooral goed werk en onderwijs betekent, en dat integratie niet kan zonder emancipatie.
