De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

De schimmigheid van Unicef

Opinie

•

06-05-2013

•

leestijd 4 minuten

•

1771 keer bekeken

•

Zonder transparantie en met een strijkstok van dertig procent blijft Unicef gewoon alles ontkennen

De recente inzamelingsactie voor de vluchtelingen in Syrië heeft de aandacht gevestigd op het functioneren van de organisaties die de opbrengst van inmiddels ruim vier miljoen euro mogen verdelen: zijn ze wel geschikt om de slachtoffers te helpen?

Binnen deze Samenwerkende Hulporganisaties (SHO) is het Nederlandse kantoor van Unicef een vreemde eend in de bijt. Anders dan de andere organisaties in deze club, is Unicef geen ‘echte’ hulporganisatie. Dat zou je niet zeggen als je naar de website kijkt. Daar wordt de indruk gewekt dat Unicef haar zegenrijke werk alleen kan verrichten dankzij de inspanningen van collecterende schoolklassen en goedgeefse burgers. Niets is minder waar.

Unicef is een ambtelijk onderdeel van de Verenigde Naties, een bureaucratisch bolwerk dat vanuit New York opereert. Van daaruit kan Unicef jaarlijks vele honderden miljoenen euro’s besteden aan diverse activiteiten, en vooral aan haar eigen overhead van kantoren en duizenden ambtenaren. Het geld komt van de Verenigde Naties en de tientallen Unicefkantoren in de wereld die allemaal een groot deel van hun ingezamelde geld moeten overboeken naar het hoofdkantoor. Zo ook bij Unicef in Den Haag, waar een klein team van werknemers, aangevoerd door liefst twee directeuren, vooral bezig is om geld in te zamelen. Dit werfkantoor draagt 75 procent van alle inkomsten meteen over aan New York. Dat ging volgens het jaarverslag in 2011 om ruim 55 miljoen euro.

Peanuts Daarbij vergeleken zijn de euro’s die via SHO bijeen worden gesprokkeld, maar peanuts. Van de vier miljoen die de SHO voor de vluchtelingen heeft opgehaald. gaat volgens een vaste verdeelsleutel ongeveer een half miljoen naar Unicef. Dit bedrag wordt vrijwel in haar geheel overgemaakt naar het hoofdkantoor. “En daarna wordt het mistig”, schreef ik daarover enkele weken geleden in een artikel op de opiniepagina van De Volkskrant. Want Unicef is veruit de minst transparante hulporganisatie die er bestaat.

Dat baseer ik op recent onderzoek van de onafhankelijke instelling Publish what you Fund. Volgens een recente index van deze waakhond, scoort Unicef een ‘very poor’ op het gebied van transparantie, en verreweg het slechtste van alle grote hulpinstellingen. Unicef bungelt op deze lijst ergens bij de laagste vijftien, tussen overheidsdepartementen van landen als Griekenland, Bulgarije, China, en Cyprus. Dat lijkt me erg zorgwekkend. Dat Unicef hier onderaan bungelt heeft overigens ook een praktische reden: ze waren kennelijk te laat met het publiceren van cijfers. Inmiddels is dat kennelijk gebeurd, maar veel maakt het niet uit: de positie van Unicef blijft belabberd.

Waarom is dit zo belangrijk? Nu er veel kritiek is op de effectiviteit van hulp, is transparantie bij de bestedingen een eerste vereiste. Zonder transparantie is het onmogelijk om goede hulp te verlenen. Het geld vloeit in vreemde zakken, je bent kwetsbaar voor afpersing en andere illegale praktijken. Hierover straks meer. Na mijn artikel in De Volkskrant was Unicef er als de kippen bij om te reageren. Omdat de feiten niet konden worden weerlegd, deed Unicef-woordvoerder Martin de Beer mijn verhaal af als ‘ook maar een mening’. Tegelijk meldt Unicef dat al het geld perfect zal worden besteed. Helaas zijn de beweringen van Unicef, vriendelijk gezegd, niet te controleren. “Het aandeel van Unicef Nederland wordt besteed aan het doel waarvoor het is bestemd en we leggen daarover verantwoording af”, beweert De Beer. Nou, als dat werkelijk zo was, had Unicef niet onderaan de lijst gebungeld die Publish What You Fund heeft opgesteld.

De vraag blijft wat Unicef in dit gezelschap doet van ‘echte’ noodhulporganisaties. Waarom bestaat SHO niet uit een kleine kring van gespecialiseerde clubs, zoals Stichting Vluchteling, Rode Kruis, en Mensen in Nood? En misschien wil Artsen zonder Grenzen dan ook wel meedoen.

Een strijkstok van 30% Nieuwsuur besteedde recentelijk ook aandacht aan de vreemde samenstelling van de club van geldinzamelaars voor noodhulp. In dit verband heeft de Nederlandse wetenschapper Wiet Janssen al eerder een belangwekkend feit geconstateerd. Ik stip het hier kort aan – het verdient meer aandacht, dat komt hopelijk een andere keer.

Janssen, een zeer ervaren hulp-professional die al in 2009 is gepromoveerd op dit vakgebied, heeft aangetoond dat grote organisaties als Unicef gemiddeld ongeveer dertig procent van hun hulpbudget kwijt zijn aan lokale corruptie en ‘strijkstokken’. Unicef wekt in haar communicatie graag de indruk dat ze haar projecten eigenhandig uitvoert, maar dat is niet zo. Er wordt voor veel geld lokale capaciteit ingekocht – en vaak ook deels weggekocht bij lokale hulporganisaties.

De lokale partijen bij deze Unicef-‘spending spree’ profiteren hier goed van: ze romen een stukje van het budget af bij aanbestedingen, en bij de aanschaf van allerlei diensten (vervoer, huisvesting, kantoorruimte, voedsel en spullen voor vluchtelingen, enzovoorts). Lokale Unicef-uitvoerders spelen vaak een actieve rol in dit schimmige netwerk. De vraag is of ze zouden kunnen werken als ze dit niet deden: waarschijnlijk zouden ze worden gedwarsboomd. Daar gaat het mij nu niet om: feitelijk is het dus zo dat Unicef nauwelijks kan uitleggen hoe het de vele miljoenen besteedt die het binnenhaalt met donaties en contributies. Dat corruptie in kringen van deze en soortgelijke organisatie ook nog eens ongeveer een-derde van het budget doet verdwijnen in verkeerde zakken, maakt het alleen maar erger.

Lees ook de reactie van Unicef-directeur Jan Bouke Wijbrandi: Inderdaad, hulp organiseren en fondsen werven kost geld.

Volg John Verhoeven ook op Twitter

Meer over:

opinie, wereld

Praat mee

onze spelregels.

0/1500

Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (10)

Sorteren op:

TheoJ26 mei 2013 - 11:16

Ik vrees dat de gevers niet echt geïnteresseerd zijn in de effectiviteit van hun hulp. Het doel is bijgedragen te hebben en je daardoor een goed mens te voelen.

[verwijderd]6 mei 2013 - 11:16

Lang geleden was ik in Lima, Peru, en ging naar een staats-supermarkt om iets te kopen. Voor de super zat een jonge vrouw in Indiaanse Andes kleding met een baby in een doek op haar rug. Toen ik dicht bij haar kwam om naar binnen te gaan stak ze haar hand naar me uit. Ik haalde wat muntjes uit m'n broekzak maar ze zei: "Ik heb geld. M'n man werkt. Maar ze laten me niet naar binnen. Koop melk voor m'n kind, hier, pak aan." Toen zag ik dat ze geld in haar uitgestrekte hand naar me toe hield. Ik stak de muntjes weer in m'n zak, en om haar in haar eer te laten nam haar geld aan. "De zakjes melkpoeder staan vlak tegenover de ingang binnen" zei ze. "Koop er twee voor me." Inderdaad zag ik een muurtje opgebouwd van witte plastic zakjes zodra ik binnenliep. Nadat ik had afgerekend voor wat ik zelf kocht -weet niet meer wat, waarschijnlijk een pakje sigaretten- liep ik weer naar buiten, en zag toen met licht blauwe letters op de pakjes staan onder het gelijkkleurige bekende logo van Unicef: "Gift of Unicef. May not be sold." Dus zelfs als Unicef iets geeft voor de armen, komt het vaak toch bij de rijken terecht, want die arme indiaanse vrouw mocht de winkel niet eens in. Ik als in verhouding rijke blanke buitenlander uiteraard wel... en het geld ging naar het regiem indertijd.

1 Reactie

verhoeven26 mei 2013 - 11:16

Hallo Lodewijk, Mooi voorbeeld. Niet zo uniek, helaas. Juist omdat er vaak grote hoeveelheden voedsel en materieel gratis worden verspreid, ontstaat er in zo'n regio al snel een schaduw-economie met die spullen. Ik weet eigenlijk niet of dit ook tot de dertig procent fraude moet worden gerekend die Wiet Janssen heeft onderzocht. Ik zal het hem eens vragen.

0 Rapporteren

Rechterhand6 mei 2013 - 11:16

Helder geschreven artikel, een van de weinige op joop die ik volledig uit heb kunnen lezen. Tel bij die 30% afkoping van corruptie ook nog eens de overhead op. En je zit op slechts 50% dat effectief gebruikt kan worden. Soms denk ik dan dat je geld beter op de rekening van een lokale NGO kan storten. Ervanuitgaande dat deze NGO wel betrouwbaar is blijft er veel meer van je euro over die echt aan goede hulp terecht komt.

1 Reactie

adriek6 mei 2013 - 11:16

"En je zit op slechts 50% dat effectief gebruikt kan worden." Met de nadruk op _kan_, want veel van de hulp die uiteindelijk wel terecht komt bij de bevolking blijkt ook nog eens slecht (of niet erg effectief) besteed. (makro-economisch gezien is smeergeld misschien ook goed besteed, maar dat is dan weer een andere discussie)

0 Rapporteren

Els516 mei 2013 - 11:16

Goed artikel. Het is precies de reden dat ik niet meer doneer. Niet alleen Unicef, maar ook de meeste anderen zijn zo onverkwikkelig bezig dat ik het helemaal met ze heb gehad. Directeuren die meer dan Euro 200.000 beuren. En dat terwijl mensen als vrijwilliger langs de deuren gaan bedelen met een collectebus. Die fondsen doen geen goed, nee zij bevorderen de corruptie. Dan heb ik nog niet eens gehad over de (gezamelijke) miljarden die ze niet uitgeven aan de mensen in nood, nee die worden belegd. Appeltje voor de dorst zogezegd.

1 Reactie

EricDonkaew6 mei 2013 - 11:16

Ik heb mijn jaarlijkse donatie al enkele jaren geleden opgezegd. Alleen de topsalarissen van de directeuren zijn voor mij al een reden om niets meer te geven aan Unicef en bijvoorbeeld de medische goede doelen. De Wilde Ganzen lijken me overigens een goed alternatief.

0 Rapporteren

Sonia26 mei 2013 - 11:16

Maar 30% is toch niet abnormaal. Je hebt natuurlijk vaste lasten, personeels- en materiaalkosten. Of begrijp ik het misschien niet?

2 Reacties

adriek6 mei 2013 - 11:16

"Maar 30% is toch niet abnormaal. Je hebt natuurlijk vaste lasten, personeels- en materiaalkosten. Of begrijp ik het misschien niet?" Wat je niet begrijpt is dat veel gulle gevers er impliciet vanuit gaan dat veel hulporganisaties voor een zeer groot deel op vrijwilligers steunen waardoor het grootste deel van de schenkingen bij de hulpbehoevenden terechtkomt. 30% is een flinke overhead, vooral als je je realiseert dat unicef er nogal indrukwekkende kantoren op nahoudt. Het geheel wekt een beetje de indruk dat het zichzelf erg belangrijk vindt en het daarom het belangrijkst vindt om zichzelf in stand te houden. Naar mijn mening moeten hulporganisaties, maar eigenlijk alle organisaties, en zeker organisaties die vanuit publiek geld gefinancierd worden, volledige financiele openheid zouden moeten geven. Gewoon elke cent verantwoorden dus. Dan kunnen wij (het publiek) bepalen of we daar nog geld aan willen geven.

0 Rapporteren

verhoeven26 mei 2013 - 11:16

Dag beste Sonja, Met de dertig procent doel ik niet op een 'overhead' van kantoren en salarissen en zo, maar op het deel van het budget dat door fraude en gesjoemel verdwijnt in de zakken van corrupte betrokkenen. Zoals kantoorverhuurders, transporteurs, lokale bestuurders, lokaal personeel, veiligheidsdiensten, en noem maar op. Dit bedrag komt wel gewoon in de boeken als 'projectbudget', alsof het gewoon is uitgegeven aan het 'goede doel'. Duidelijker nu?

0 Rapporteren