Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

De samenzweringsroes

  •  
04-02-2015
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
78 keer bekeken
  •  
RTEmagicC_df1cd740a6.jpg
'Ik was een soort Tarik Z.'
Wat drijft een negentienjarige student om met een neppistool het Mediapark binnen te wandelen en Nederland in rep en roer te brengen? Tarik Z. verdiepte zich volgens klasgenoten in samenzweringstheorieën over vrijmetselarij en nieuwe wereldorde. Ik weet niet in hoeverre hij daardoor gedreven werd, al deed wat hij zei dat vermoeden.
Tarik Z. deed me terugdenken aan 25 jaar geleden, toen ik na het overlijden van een dierbaar familielid een moeilijke tijd had en afleiding vond in een boek over samenzweringstheorieën. Ik verslond daarop het ene na het andere obscure werk over vrijmetselaars, illuminaten, Bilderbergers en aanverwante onderwerpen.
Cocaïne Dat ik er niet genoeg van kon krijgen heb ik later verklaard met wat wordt omschreven als revelation sensation, een adrenaline-effect dat volgt uit het idee toegang te krijgen tot wereldomvattende geheimen.
De samenzweringsroes lijkt op die van cocaïne; na het eerste snuifje ontstaat de behoefte naar meer. Andere symptomen doen eveneens aan coke denken. Het overmatig gebruik van samenzweringstheorieën kan leiden tot gevoelens van superioriteit, maar ook tot paranoïde waanbeelden, vooral wanneer de gebruiker zich in een sociaal of emotioneel isolement bevindt. In extreme situaties is er dan weinig voor nodig om volledig te ontsporen.
Mix Het verraderlijke van samenzweringstheorieën is dat ze vaak uit een mix van feiten en fictie bestaan. Soms kan wat complotfreaks uit hun dak doet gaan niet eens tegengesproken worden. Neem de vrijmetselarij, het stokpaardje van menig conspiracy buff. Er bestaan de meest idiote complotfantasieën over de vrijmetselarij, maar de door samenzweringstheoretici vaak genoemde stelling dat vrijmetselaars betrokken waren bij revoluties is bijvoorbeeld niet eens onwaar.
Zo speelden vrijmetselaars een prominente rol bij de Jonge Turken revolutie van 1908 in het Ottomaanse Rijk. De Turkse Grootloge spreekt dat niet tegen. Het probleem met complotdenkers is dat de stap naar vrijmetselaars binnen een wereldregering die het op een akkoordje hebben gegooid met buitenaardse machten vervolgens snel genomen is.
Iran-Contra Het lastige is verder dat ondanks het zotte karakter van veel samenzweringstheorieën met geen mogelijk ontkend kan worden dat er complotten worden of zijn gesmeed. Als Iran-Contra niet was bewezen zouden zij die beweerden dat de CIA wapens aan Iran verkocht en drugs op de markt bracht, om de oorlog tegen de Sandinisten in Nicaragua te financieren, waarschijnlijk voor gek zijn versleten.
Soms bevinden samenzweringstheorieën zich in een grijs gebied. Zoals die over de moord op de Amerikaanse president John F. Kennedy. Hoewel een Amerikaanse Senaatscommissie daarbij een samenzwering constateerde, blijft Lee Harvey Oswald volgens veel lezingen toch de enige moordenaar.
Artikel Terug naar Tarik Z. Hij wist in minder dan een uur tijd iets op gang te brengen dat hem hoogstwaarschijnlijk de rest van zijn leven zal blijven achtervolgen.
Twintig jaar geleden was ik een soort Tarik Z. Mijn onbezonnen daad bestond uit een artikel dat ik destijds in mijn samenzweringsroes schreef. Dat leidde tot een strafklacht, naar aanleiding waarvan ik niet veroordeeld werd, maar wel een soort levenslang kreeg opgelegd.
Want hoewel de periode waarin ik een kick kreeg van samenzweringstheorieën snel voorbij was wordt ik ook nu nog wel eens aan mijn jeugdzonde herinnerd. Het is bij mijn bestaan gaan horen. Gedane zaken nemen nu eenmaal geen keer.
Boek Tegen de tijd dat ik met het schrijven van mijn eerste boek begon was de fase waarin ik een kick kreeg van wilde complotverhalen voltooid verleden tijd. De informatie waar dat boek op gebaseerd was bestond ook absoluut niet uit samenzweringstheorieën (de bron van een zinnetje uit dat eerste artikel was de enige uitzondering, omdat ik meende het niet te kunnen maken dat te negeren). Het deed er niet veel toe, want in reacties op het boek werd soms niet eens naar de inhoud ervan verwezen, maar wel naar dat gewraakte eerste artikel.
Zo leerde ik nog iets. Dat informatie die velen liever niet onder ogen zien heel efficiënt buiten beschouwing kan worden gelaten door het af te doen als een samenzweringstheorie. Maar goed, ik had het mijn critici met dat eerste artikel natuurlijk ook wel eenvoudig gemaakt. Daarom was het wellicht beter geweest wanneer ik het artikel dat ik de lezer hierbij onder de aandacht breng veel eerder had geschreven.
Turkije Hoewel ik als het om scepsis over samenzweringstheorieën gaat tegenwoordig roomser ben dan de paus, blijft het fenomeen me fascineren. Alleen om een andere reden.
Toen mijn eerste boek in het Turks vertaald werd kwam ik als voormalig complotdenker in aanraking met Turkije, een land waar de samenzweringsroes erg breed ervaren wordt. Vaak gaat het er om complotthesen in een nationalistisch context, waarbij vrijmetselaars, illuminaten, Bilderbergers, de ‘rentelobby’, Israël, de VS, de EU, Armeniërs, Koerden en de rest van de wereld uit zijn op vernietiging van land en natie.
Hoe ongeloofwaardig het vaak ook allemaal ook klinkt, een groot deel van de bevolking gelooft het. Dat gebeurt nu eenmaal wanneer het beeld van de werkelijkheid meer op ideologie is gebaseerd dan op feiten.
Bulut Samenzweringswaan bevindt zich in Turkije op de hoogste niveaus. Ik noemde eerder al eens de naam van Yigit Bulut. Omdat hij beweerde dat buitenlandse machten trachten president Erdogan met behulp van telekinese te vermoorden. Nergens op gebaseerd uiteraard, maar de meeste stemmers van Erdogans Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling (AKP) nemen het klakkeloos aan. Erdogan kon Bulut dan ook zonder enig bezwaar uit zijn achterban tot adviseur benoemen. Sterker nog, Bulut is daar een held.
De regeringsgezinde media in Turkije kunnen er ook wat van. Dat bleek toen de aan al-Qaeda gelieerde terreurgroep al-Shabaab onlangs een aanslag pleegde in Somalië. Doelwit was een hotel waar een Turkse delegatie verbleef die voorafgaand aan het bezoek van Erdogan naar Somalië was gekomen. Pro-AKP media hielden niet al-Shabaab, maar Groot-Brittannië en Israël verantwoordelijk. Niet omdat iets daarop wees, maar simpelweg omdat men in AKP-kringen weigert te erkennen dat ook moslims tot geweld in staat kunnen zijn.
Verschillen Tenslotte: Nederland en Turkije zijn toch heel verschillende landen. Terwijl in Nederland een complotdenker onder dreiging van geweld media-aandacht afdwingt en daarvoor vervolgd gaat worden, zet een Turkse president met een complotdenker als adviseur onder dreiging van vervolging de media naar zijn hand.
Peter Edel is schrijver van De diepte van de Bosporus, een politieke biografie van Turkije (Uitgeverij EPO, Antwerpen, 2012).   Volg Peter Edel ook op Twitter.

Meer over:

opinie, wereld
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (9)

Sardar2
Sardar24 feb. 2015 - 17:50

Ik heb altijd mensen die in samenzweringstheorieën geloofden halve garen gevonden, die niet de hele verhaal wisten, maar toch iets van de waarheid vertelden. Bijvoorbeeld over die verkoop van wapens door CIA aan Iran. De oude leger van Iran (niet leger van pasdaran) beschikt nog steeds over Amerikaanse wapens en vliegtuigen of oorlogsschepen. Om die leger up to dat houden moeten zijn continue onderdelen kopen die alleen in VS worden geproduceerd. Dat weet VS ook. Dus Het verhaal zal wel kloppen. Alleen de andere helft van verhaal is dat Iran die onderdelen aanzienlijk veel duurder koopt dan in een normale handel met VS het geval zou zijn. Dus via tussenpersonen. Men kan nog verder filosoferen dat ook achter die tussenpersonen ook CIA ziet… zo gaat verhaal verder en de theorie ontwikkelt zijn eigen constructie.

GingerTed
GingerTed4 feb. 2015 - 17:50

Ben je inmiddels ook genezen van de door je zo vaak geuite blijk van je overtuiging van de aloude samenzwering van een wereldwijd joods complot en het, daarmee verbonden, vermeend door hen geleide, dan wel sterk beïnvloedde, idee van het grootkapitaal? Het bracht je ertoe vaker dan eens te verklaren dat de holocaust met welwillende medewerking van de joodse rijken gebeurde, en het grootkapitaal Hitler in het zadel hielp houden, de ernst van de holocaust naderhand door hen zwaar is overdreven ten behoeve van politiek zionistisch gewin, en dat joden geen Israëlische staat nodig hebben om zich veilig te wanen, dat ze integendeel, in de diaspora minder te vrezen hebben. Iets waarvan als je de wereldgeschiedenis en de huidige tijd beziet toch alleen vol is te houden door mensen met minstens last van verdwazingen. Maar je bent inmiddels genezen dus? Een paar van de vele bronnen, en met opzet linkse (zelfs zeer linkse want rechtse gelooft men hier toch niet) over wat ik beschreef: http://www.doorbraak.eu/gebladerte/20062g21.htm http://www.doorbraak.eu/gebladerte/10882f56.htm http://afa.home.xs4all.nl/alert/3_6/imedia.html http://www.stelling.nl/kleintje/edelfask/002.htm En omdat ik geen fan van deze bronnen ben ook nog een Trouw-artikel: http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/article/detail/2787950/2002/11/29/SP-denker-Israel-gegrondvest-op-racistisch-idee.dhtml Het zou mijns inziens verfrissend en in de context meer dan terecht zijn dit geplaatst te zien en te horen dat het inderdaad uit een periode van een samezweringsroes kwam. Want ook Tarik putte uit de bronnen die het hebben over de samenzwering van het grootkapitaal. Die bronnen delen vaak dezelfde ideeën over de joden, hun blijkbaar collectivistisch beschouwde kwalijke invloeden in de wereld, en hun gebrek aan recht op een eigen staat ondanks de geschiedenis van jodenvervolging (die dan ook gebagatelliseerd wordt, of erger, aan henzelf te danken zou zijn.) Soms moet je de vuile was naar buiten brengen alvorens in te zien dat zij gewassen dient te worden. Of ben ik nou gek?

juliusvold
juliusvold4 feb. 2015 - 17:50

Ach, ik vind complottheorien vaak wel schattig, vooral vanwege de vergezochte onnozelheid. Zo zou MH17 een false flag zijn. Nou, als dat zo is, dan enorme complimenten voor de perfecte uitvoering daarvan. Net zoals 9/11 en Pearl Harbour zullen we zien dat er geen ingewikkelde comploththeorien nodig zijn.

juliusvold
juliusvold4 feb. 2015 - 17:50

>> De term 'complotdenker' maakt een zinnig gesprek onmogelijk, wat je ook zegt het is niet waar >> Onzin. Als je controleerbare bronnen gebruikt en enigszins je verstand, dan zul je uitermate serieus worden genomen. Maar complotthoerie-aanhangers doen beide niet. Zo las ik na de aanslag op Cherlie Hebdo dat het vast een flase flag operatie zou zijn van de Mossad/CIA. Ieder weldenkend mens wist meteen dat het gewoon een brute aanslag was van een paar ontspoorde moslims en zeker geen ingewikkeld complot om, door de dood van 8 mensen, de moslims in een kwaad daglicht te plaatsen. De CIA/Mossad worden ook altijd bovenmenselijke kwaliteiten toegedicht om een dergelijke perfecte aanslag mogelijk te maken.

peteredelturkije
peteredelturkije4 feb. 2015 - 17:50

Naschrift Twintig jaar geleden maakte ik verschillende fouten. Zo interpreteerde ik informatie verkeerd, door deze in een samenzweringscontext te gieten. Een deel van deze informatie was bovendien afkomstig uit bronnen waarvan ik na uit de samenzweringsroes te zijn ontwaakt in ging zien dat ze onbetrouwbaar waren, of anderszins een slechte reputatie hadden. Dat gold echter lang niet voor alle informatie in het artikel, want een groot deel daarvan was op zich zonder meer correct. Dat ik er een verkeerde interpretatie op losliet verandert daar niets aan. Toch werd ook deze informatie in de reacties op het artikel tegengesproken, of gebagatelliseerd. Ondertussen kan ik stellen ‘genezen’ te zijn als het om het verkeerd interpreteren van op zich onweerlegbare feiten gaat. Zijn anderen dat ook wat betreft het bagatelliseren van dezelfde feiten? Door naast alle fouten ook de relevante informatie in mijn eerste artikel te verwerpen werd tot op bepaalde hoogte het kind met het badwater weg gegooid. Omdat dit bovendien ook nog eens uit ideologische overwegingen werd gedaan voelde ik langere tijd een barrière om met zelfkritiek op dat eerst verschenen artikel terug te komen. Dat deed ik overigens voor het eerst in mijn tweede boek, dat in 2003 verscheen. Wat ik verder nog op wil merken is dat het m.i. verkeerd is om het plaatsen van vraagtekens bij tegenstrijdige aspecten van historische of actuele gebeurtenissen onder de noemer samenzweringstheorie te plaatsen. Omdat de geschiedenis leert dat samenzweringen vaak voor komen is dat volledig gerechtvaardigd. Het gaat pas in de richting van een samenzweringstheorie wanneer die vragen worden beantwoord met onbewezen argumenten. Gaat het die kant op dan zijn er vervolgens samenzweringstheorieën is soorten en maten. Ze verschillen niet alleen qua geloofwaardigheid, maar ook in andere opzichten van elkaar. Hoewel ik over het algemeen argwanend sta tegenover het gebruik van Wikipedia als bron, biedt de pagina hieromtrent een indruk van de verschillende manieren waarop samenzweringstheorieën verder kunnen worden onderverdeeld http://en.wikipedia.org/wiki/Conspiracy_theory - Barkun.27s_three_types

[verwijderd]
[verwijderd]4 feb. 2015 - 17:50

Helaas is Peter Edel het Church-comittee geheel vergeten, terwijl de uitkomsten in velerlei opzichten veel schokkender waren dan de onthullingen in het geval van de Iran-Contra affaire en het Kerry-committee (coke-smokkel door de CIA). Daar werden -naast vele anderen- mensen gehoord zoals Howard Hunt, die betrokken was bij de CIA-operatie in 1954 tegen Arbenz van Guatemala en de Bay of Pigs, totdat hij gepakt werd bij de inbraak in Watergate. Maar dat waren natuurlijk geen complotten. Frank Church zelf geloofde ook in het geheel niet aan een complot of aan de mogelijkheid dat een samenzwering een probleem kon worden in de VS - http://tinyurl.com/p2bupf6 Hij nam gewoon zijn bevindingen wat al te serieus. "Als Iran-Contra niet was bewezen zouden zij die beweerden dat de CIA wapens aan Iran verkocht en drugs op de markt bracht, om de oorlog tegen de Sandinisten in Nicaragua te financieren, waarschijnlijk voor gek zijn versleten." Zo doet al heel lang het verhaal de ronde dat in de tijd van Vietnam de heroine uit de Gouden driehoek in de body bags van gesneuvelde soldaten naar de VS werd gesmokkeld. Natuurlijk is het toeval, dat een van de leidende figuren in de Iran-Contra affaire daar destijds bevelhebber was. http://tinyurl.com/kjymynx Net als Howard Hunt was hij gewoon "at the wrong place at the wrong time". Oliver North had ook een heroine-lijntje van de Beeka vallei in Libanon naar New York. In die tijd was een Iraans passagiersvliegtuig neergehaald door de US Vincennes en kwade tongen beweren dat de Iraniers wraak namen, door een van die pakketjes te vervangen door een bom. Maar iedereen weet zeker dat Ghadaffi Lockerbie op zijn geweten heeft, dus dat klopt niet. Bush sr was eerst hoofd geweest van de CIA en daarna vice onder Reagan, maar die wist natuurlijk nergens van - http://tinyurl.com/luhk2k6 En who the hell was Felix Rodrigues? - http://tinyurl.com/kfuhdda OK, een paar van lui worden wel veroordeeld tot gevangenisstraffen, maar Bush sr. gaf ze allemaal pardon, dus er kan nooit veel aan de hand geweest zijn. Dat blijkt ook wel als een aantal daarvan weer worden aangenomen als bijwagens in de regering van Bush jr, want anders doe je dat toch niet. Dus als iemand de vraag stelt waar dat vliegtuig in Shanksville gebleven is, of dat andere vliegtuig dat het Pentagon is ingeboord, dan weet je bijvoorbaat zeker dat het weer iemand is, die spoken ziet. Die vliegtuigen zijn gewoon "evaporated", dat spreekt toch vanzelf.

1 Reactie
123456zeven
123456zeven4 feb. 2015 - 17:50

operation D-Day was een Amerikaans-Brits complot om de Nazi's te verslaan door een invasie te plegen. En verdomd, het heeft nog gewerkt ook. Dus is alles een Amerikaans-Brits complot. Want we hebben 1 voorbeeld van een geslaagd Amerikaans-Brits complot en dus is het waar. Logisch toch, m'n beste Watson.

[verwijderd]
[verwijderd]4 feb. 2015 - 17:50

Begrippen als " samenzweringstheorie" en "antisemitisme" zijn inderdaad een politiek instrument vanjewelste: ze creëren een psychologische barrière voor mensen om verder te kijken dan hun neus lang is. Een andere populaire mythe is, dat economie geen wetenschap is. Dat zou mooi wezen, want stel je nu eens voor dat dat wel zo zou zijn. Nee, de wetenschap heeft enorme vooruitgang geboekt op elk gebied, behalve op het gebied waar alles om draait: de economie. Adam Smith, Marx, Keynes, nou dan hebben we het wel gehad; daarna volgt 75 jaar stilstand. Hoe worden al die lui zo rijk dan? Nou gewoon hè, hard werken, een flinke dosis geluk. Maar als het erop aankomt, dan zou ik het heel anders doen, want ze snappen er niks van. "Soms kan wat complotfreaks uit hun dak doet gaan niet eens tegengesproken worden." Schitterende frame! Laten we het eens hebben over de dingen die complotfreaks uit hun dak doet gaan en niet tegengesproken kunnen worden. Ik zal het even voor je herhalen: Laten we het eens hebben over de dingen die complotfreaks uit hun dak doet gaan en niet tegengesproken kunnen worden. Peter Edel heeft een hele mooie gevonden vergelijking gevonden: "De samenzweringsroes lijkt op die van cocaïne." Ik geef het toe, ik ben overdreven wantrouwig ten aanzien van degenen die aan de macht zijn. Ik denk dat de verleiding om die macht ten eigen bate aan te wenden bijzonder groot is. Maar vind je het niet een beetje overdreven om me vanwege die politieke visie met een verslaafde aan cocaïne te vergelijken? In ieder geval is duidelijk waarom je geen onderzoeksjournalist ben geworden, maar dit soort conformerende opinieverhaaltjes schrijft: voor dat andere vak ben je niet geboren. http://tinyurl.com/ke4a5yx

1 Reactie
123456zeven
123456zeven4 feb. 2015 - 17:50

"In den beginne schiep God den hemel en de aarde". Onbewijsbaar, dus kan je het niet tegenspreken. En dus hebben volgens jou manier van redeneren de Christenen gelijk. Dat zullen ze fijn vinden.