De 'prikkel' duikt weer op in het debat, het wantrouwen tegen mensen met weinig geld

Sinds een week of wat is een oude bekende weer terug in het maatschappelijk debat: 'de prikkel'. De prikkel. De lippen tuiten zich voor de p. Het puntje van de tong beroert de tanden om de r te vormen. Sommigen echter brengen daartoe juist het achterste van hun tong aan het trillen. Het zijn meestal mannen die dat doen. Ze krijgen er een serieus smoel van. En dat is ook de bedoeling. Zij zeggen: ¨De prikkel mag niet wegvallen¨. 

Zulke gasten kom je al in de negentiende eeuw tegen. Zij zijn burgemeester of raadslid. Zij zitten in de Staten-Generaal. Zij zijn tot het ministerschap verheven. Zij zijn professor of ondernemer. Toch ligt het woord 'prikkel' niet in hun mond bestorven. Zij gebruiken het bij voorkeur als arme mensen van overheidswege iets dreigen te krijgen.

Zo maar drie voorbeelden.

De Opregte Haarlemsche Courant, 20 juni 1893: "Economisch, zegt hij, is het ook niet anders mogelijk wil men niet door overvloedige armenzorg het arbeidsloon drukken en aldus met de eene hand geven wat de andere neemt. Moreel is het niet anders verdedigbaar, wil men niet den vrijen arbeiders de prikkel tot zelfstandigheid ontnemen."

De Arnhemsche Courant op 28 november 1912 ( bij wijze van bladvulling}: "Behoefte is de eerste prikkel tot arbeidzaamheid. En degenen die hieraan gehoor geven met beleid, volharding en geestkracht, zullen maar zelden falen." 

Het Vrije Volk, 16 januari 1956: "De reders zijn evenwel tevens van mening dat een verbetering van de arbeidsvoorwaarden niet mag leiden tot een vermindering van de prikkel tot een behoorlijke uitoefening van het visserijbedrijf."

De gedachte hierachter is: als je mensen met weinig geld niet genoeg prikkelt, blijven ze op hun luie reet zitten. Dan worden ze bankhangers. Dan leggen zij de godganse dag voor hun flatscreen. De prikkel wordt altijd ingezet als er lotsverbetering dreigt voor burgers aan de onderkant. Dat wordt ze namelijk zelden gegund.

Tot nog toe was het altijd de prikkel tot werken. Nu zien wij een kleine variant: de prikkel tot energiebesparing. Als je gewone mensen teveel uit de wind van de energiecrisis houdt, dan isoleren ze niet, laat staan dat ze het dak vol leggen met zonnepanelen. 

Nu een derde van de huishoudens binnen een paar maanden totaal aan de grond zit vanwege de geëxplodeerde prijzen van gas, water, licht en eerste levensbehoeften, moeten wij – aldus dat pruimenmondjesvolk – oppassen dat wij die prikkel niet wegnemen. Anders blijven ze lui bij de gaskachel liggen.

Nog eens: één derde van de huishoudens komt acuut in de financiële problemen. Het aantal dat de ondergang kan uitstellen door de spaarrekening aan te spreken, is vooralsnog onbekend. Eén ding staat daarbij als een paal boven water: het aantal mensen met reserves voor isolatie en zonnenpanelen daalt. Als je centen naar de rekening voor gas en licht gaat, houd je niks over voor andere dingen. Zo eenvoudig ligt dat. 

Dan is zo'n prikkel alleen maar extra pijn in je armoede. Dan voorkomt zo'n prikkel alleen maar dat je de woning isoleert. Je zit immers met een beurs die schoon leeggehaald wordt door de energieleverancier

De prikkel! Krijg de pleuris met je prikkel. 

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. 

cc-foto: Wannes Verhoogen