De politie vraagt continu persoonsgegevens van demonstranten op na deelname aan protesten

De politie vraagt voortdurend persoonsgegevens van demonstranten op. Dat blijkt uit 67 persoonlijke dossiers van actievoerders, die Investico inzag in samenwerking met De Groene Amsterdammer en Trouw.

Bij persoonsgegevens kan gedacht worden aan hun adres, burgerservicenummer en geboortedatum, maar ook aan de gegevens van hun ouders en kinderen, zelfs als zij nooit gearresteerd of veroordeeld zijn. Deze gegevens haalt de politie uit de Basisregistratie Personen (BRP), een databank met informatie over iedere inwoner van Nederland. Elke keer dat de politie burgers opzoekt in politiesystemen of een bestaand dossier opent, worden gegevens uit de BRP opgehaald. Dat is volgens de politie noodzakelijk bij het uitvoeren van haar taak, zoals het opsporen van verdachten, verwerken van aangiftes, in contact komen met demonstranten of slachtofferzorg bieden. 

Iedere burger kan sinds vorig jaar een overzicht opvragen van het gegevensverkeer tussen de politie en de BRP. Met medewerking van de 67 activisten heeft Investico hun overzichten ingezien. De activisten die meededen zijn voornamelijk actief in de klimaat- en antiracismebeweging, zijn coronademonstranten of antifascisten.

Uit de overzichten blijkt dat gegevens van de demonstranten, voordat ze meededen aan de protesten, alleen werden opgevraagd als zij een fietsboete hadden gekregen of aangifte wilde doen. Na deelname aan de demonstraties ontstond een forse stijging van de BRP-aanvragen. Zo werden de gegevens van corona-demonstrant Michel Reijinga in twee jaar tijd ruim 1400 keer opgevraagd.

“Het recht op betoging is in het geding”, zegt Bart Schermer, hoogleraar privacy en cybercrime aan de Universiteit van Leiden. “Als je de hele tijd in de gaten wordt gehouden, kun je niet meer vrij demonstreren.”

Hoewel tien van de 67 demonstranten nooit is gearresteerd, werd bij zeven van hen de gegevens meer dan vijftig keer opgehaald. Zo vroeg de politie ruim driehonderd keer de gegevens op van de organisator van KOZP.

De actievoerders van wie de gegevens zijn opgevraagd, reageren geschrokken. “De overheid probeert mij te diskwalificeren omdat mijn boodschap hen niet bevalt”, zegt Marisella de Cuba van Kick Out Zwarte Piet. “Wat zijn mijn rechten dan nog waard?”

Op de vraag waarom de gegevens van deze demonstranten zo vaak zijn opgevraagd, kan de politie geen duidelijk antwoord geven. Het doel van de gegevensverwerking wordt, volgens de politie, ‘zeer algemeen’ vastgelegd, bijvoorbeeld ‘ter handhaving van de rechtsorde’. Er zou geen specifiek beleid zijn voor het opvragen van de persoonsgegevens van de actievoerders. Ook beweert de politie dat de gegevens van familieleden van demonstranten alleen wordt opgevraagd als die demonstranten eerder schuldig zijn geworden aan bijvoorbeeld ernstige openbare ordeverstoringen. Toch blijkt uit de overzichten dat de gegevens van familieleden van demonstranten zijn opgevraagd, die nooit een strafbaar feit hebben gepleegd. 

Daarnaast blijkt ook dat vier demonstranten in het systeem staan van een ‘veiligheidshuis’, een overleg van de politie, gemeente en justitie waarin zij dossiers van burgers onder de loep nemen die vermoedelijk betrokken zijn bij bijvoorbeeld ernstige criminaliteit of radicalisering. Zo kreeg een van de demonstranten een onaangekondigd bezoek van een psycholoog van het veiligheidshuis.

“Vreedzame demonstranten die hun mening uiten, zouden nooit in zulke systemen terecht mogen komen”, aldus hoogleraar Schermer.