De optocht van vermogensongelijkheid

Nederland langs de meetlat van Jan Pen

In een drukke winkelstraat kom je veel mensen tegen die je niet kent. Je weet niet hoe hoog hun salaris is en hoeveel geld ze op de bank hebben. Zelfs van veel familieleden weet je zulke dingen niet. Wat we maandelijks aan salaris krijgen en wat ons banksaldo is weten we gewoon niet van elkaar. Het is een taboe om daarover te praten. Wel hebben we een vermoeden als we de woning en de auto van iemand in ogenschouw nemen. Maar het blijft een schatting. Een feit is wel dat er grote verschillen zijn in inkomen en vermogen. Die verschillen zijn zo groot dat we ons er nauwelijks iets bij voor kunnen stellen.

Stel dat je aan de lengte van mensen kunt zien hoe vermogend ze zijn. Dat zou betekenen dat mensen met een negatief vermogen, dus een schuld, niet of nauwelijks zichtbaar zijn. De rijksten zouden immens groot zijn, tientallen tot honderden meters hoog. Econoom Jan Pen (1921-2010) werkte dit idee als gedachtenexperiment uit.

De Parade van Pen visualiseert de vermogensverdeling door Nederlanders in volgorde van vermogen in een optocht van één uur te laten voorbijlopen. De armste mensen lopen eerst voorbij en als laatste se rijkste. De lengte van elke persoon in de parade staat voor hun vermogen, waarbij 1,74 meter het gemiddelde vermogen van € 322.900 euro representeert. Mensen met lage of negatieve vermogens zijn onzichtbaar of minuscule dwergjes, terwijl personen met grote vermogens reusachtige proporties aannemen, met uitschieters van 28 meter bij een vermogen van bijna 5 miljoen.

De eerste zeven minuten van de optocht bestaat uit huishoudens met een negatief vermogen, vaak door hypotheekschulden. Die speelt zich onder de grond af. Daarna komen minuscule deelnemers met een beperkt vermogen van enkele duizenden euro's, vaak afhankelijk van uitkeringen. Vanaf minuut 26 overheersen eigenwoningbezitters met toenemende lengtes, terwijl de huishoudens met het gemiddelde vermogen rond minuut 42 verschijnen. De laatste drie minuten zijn gereserveerd voor huishoudens met minstens 1 miljoen euro aan vermogen, die samen 27% van het totale vermogen bezitten. Een miljardair is Bijna 6 kilometer hoog. De minuscule dwergen kunnen de hoofden van de miljardairs niet ontwaren. Ze zullen er een telescoop voor nodig hebben. Als mevrouw Heineken met de optocht meeloopt zal ze met een lengte van 84 kilometer (!) in de laatste seconde van de optocht verschijnen.

De Parade van Pen biedt een beeldend inzicht in de immense ongelijkheid van vermogens in Nederland: