De oorlog: in theorie en praktijk

Nico schrijft een serie over oorlog, dit is aflevering 79

Tussen theorie en praktijk kan behoorlijk veel verschil zitten. Dat realiseerde ik mij na het lezen van het door mij besproken boek ‘Waarom we vrede willen maar oorlog voeren’. Ik heb al geschreven dat ik veel van de goed onderbouwde conclusies onderschrijf, maar al lezende denk ik ook dat de werkelijkheid sterk kan afwijken van wat de wetenschappers beweren. Leuk om dat ter discussie te stellen.

Ook ik geloof dat de mens in wezen niet oorlogszuchtig is, al komen de auteurs onmiddellijk met de volgende disclaimer op de proppen: ‘Maar we kunnen er wel aan oorlog ten prooi vallen’. En dat is op dit moment op veel plaatsen in de wereld het geval. Daar koop je dus weinig voor, als je niet besluit om tegen oorlog voeren in opstand te komen.

In ”Waarom we vrede willen, enz.’ wordt ook met veel sprekende voorbeelden weersproken dat oorlog van alle tijden is. Als ik dat op internet probeer te verifiëren, dan lees ik: ‘Dat oorlog van alle tijden is, is waar.’  Er zal veel overtuigingskracht voor nodig zijn om mensen die dit ook vinden van het tegendeel te overtuigen.

In het boek wordt tevens goed uitgelegd dat de uitspraak ‘mensen voeren oorlog’ niet klopt. De enkelingen die anderen tot oorlog dwongen waren namelijk vooral mannen en vooral dictators, autocraten en kleptocraten. Dat roept de vraag op of dergelijke criteria van toepassing kunnen worden verklaard op mannen als Trump, Poetin en Netanyahu. Hun aanhangers zullen dat betwisten en stellen dat bijvoorbeeld Trump en Netanyahu gekozen presidenten zijn van echte democratieën. Als ik AI via internet vraag in hoeverre Trump, Poetin en Netanyahu kleptocraten zijn, krijg ik geen antwoord. Wel het antwoord dat Trump een vredesstichter wil zijn. Laat hij daarom mensen op zee doden die hij van drugstransporten verdenkt? Of stuurt hij daarom steeds militairen van de Nationale Garde naar door Democraten geleide steden? De historicus en journalist Anne Applebaum schrijft vaak en helder over kleptocraten. Ik kan u de ‘Kleptocracy Tracker’ over president Trump aanbevelen. In haar eerder door mij gememoreerde boek ‘Autocratie bv’ roept ze op om ‘nu weerstand te bieden aan wereldwijd samenwerkende autocratieen’. Ze noemt met name Rusland en China en in hoofdstuk 2 beschrijft ze het Venezuela van Hugo Chavez als een voorbeeld van een uitgezaaide kleptocratie.

In ’Waarom we vrede willen, enz.’ wordt de filosoof Kant geciteerd. Hij vond dat staten die handelsbetrekkingen met elkaar onderhouden minder geneigd zijn tot conflict. Dat kan zo zijn, maar Donald Trump gebruikt de handel juist als wapen om handelsoorlogen te ontketenen door continu te goochelen met het verhogen en verlagen van import- en exporttarieven.

De conclusies in het hier behandelde boek verwijzen ook naar het belang van internationale organisaties om oorlogen te voorkomen of te beëindigen. Ik moet gelijk aan de ‘manke eend’ denken die luistert naar de naam Verenigde Naties. Als er één land lak heeft aan het uitvoeren van de resoluties van de VN, dan is dat wel Israël. Daar komt bij dat de grote jongens in de Veiligheidsraad alle voorstellen om de vrede ergens dichterbij te brengen met hun veto kunnen torpederen. De vraag is wanneer instellingen als de VN, maar ook de Europese Unie en de NAVO echt democratisch worden? Nooit, denk ik.

Tenslotte lees ik ergens dat ongelijkheid oorlogsfactor nummer 1 is en dat democratie de kans op oorlog verkleint. Ik kan die opvattingen onderschrijven. De praktijk lapt dat soort constateringen echter aan zijn of haar laars. De cynici onder ons weten hoe ongelijkheid, vooral economisch gezien, in veel democratieën eerder toe dan afneemt en de vraag is gerechtvaardigd in hoeverre je landen als de USA en Israël, maar ook Nederland op dit moment nog democratieën kunt noemen. Uitgaande van de letterlijke definitie is een democratie een ‘volksheerschappij’. In werkelijkheid hebben we in deze tijd en deze wereld meestal te maken met autocraten of politici die het volk maar bar slecht vertegenwoordigen. Mijn leeshonger lijdt er niet onder.