De onverdraagzame samenleving

Ongeacht of men bekend is met mensen uit andere groepen, heeft men vaak een uitgesproken oordeel over die groep. Tegenover chinezen staan we positiever dan mensen uit het Midden-Oosten. En het eigen beeld wordt nadrukkelijk positief bevestigd. De basis van een onverdraagzame samenleving.

Over ons zelf koesteren we vaak een ideaalbeeld. Slim, tolerant, goed opgeleid en een voorbeeld voor anderen. Gaat het om etnische vreemdelingen dan zien we die vaak als minderwaardig, minder gelukkig en niet zelden ook dommer. Onze beeldvorming wordt daarbij sterk gestuurd door opvattingen in onze omgeving en door de (social) media.

Vreemdelingen Ook de boodschap van bijvoorbeeld veel hulporganisaties draagt niet echt bij aan een meer genuanceerde opvatting over etnische vreemdelingen. De boodschap van ngo’s is vaak negatief om op die manier financiële steun los te peuteren bij de burgers. Daarmee bevestigen zij ongewild de stereotype opvattingen die leven in onze maatschappij. Onverdraagzaamheid wordt niet alleen beïnvloed door de beeldvorming in de media en onze omgeving, maar ook door de mate waarin wij invloed kunnen uitoefenen op onze omgeving en daarbij betrokken zijn.

In relatief korte tijd is onze samenleving drastisch veranderd. Van een veilige, redelijk geïsoleerde positie, waarbij het buitenland nog echt buitenland was, naar een sterk geglobaliseerde wereld. Een wereld waar een beslissing 5000 km verder, bijna direct invloed heeft op ons leven. Het niet kunnen beïnvloeden van dergelijke mechanismes zorgt voor onzekerheid en irritatie. Het verlies aan zeggenschap, zoals wordt ervaren t.a.v. de Europese Unie, vergroot de weerstand. Het gebrek aan betrokkenheid vergroot die weerstand nog verder tot een punt waar men onverdraagzaam wordt.

Contact Naarmate men meer bekend is en contact heeft met etnische vreemdelingen, daalt de weerstand aantoonbaar. Het verschil tussen verdraagzaamheid tegenover vreemdelingen in de grote steden en op het platteland is significant. Kiezersonderzoek laat zien dat de aanhang van de PVV in de Randstad duidelijk kleiner is dan in andere regio’s van Nederland, terwijl in de Randstad de meeste etnische vreemdelingen wonen en daar ook de meeste etnisch-culturele spanningen zichtbaar zijn.

Het gebrek aan kennis en betrokkenheid bij Europa zorgt ook voor veel onverdraagzaamheid. Veel mensen hebben weinig tot geen kennis van de besluitvorming en de verschillende instituten van Europa. Het ESM-fonds wordt als een Brussels mechanisme beschouwd terwijl het feitelijk een afspraak is tussen de verschillende regeringsleiders (Europese Raad). Afspraken die vervolgens geratificeerd werden door de verschillende landelijke parlementen. Met Brussel, in de zin van de Europese commissie en het Europese parlement, had het weinig te maken. Hun rol kwam later.

Sociale onrust Niet zelden gooien ook politici olie op het vuur van onverdraagzaamheid. De VVD bij monde van Teeven en Kamerlid Ard van den Steur, willen koste wat het kost voorkomen dat Volkert van der G zijn recht op proefverlof gebruikt. Men is bang voor de sociale onrust. Dat dit uitstelgedrag is ontgaat de heren blijkbaar, want in 2014 komt hij sowieso vrij. Ook dan zal die gepercipieerde onrust er zijn. De gevoelens rond deze zaak zullen op korte termijn zeker niet vervagen, maar het recht dient zijn beloop te hebben.

Politici maken wel vaker gebruik of misbruik van juridische zaken, ook als deze nog onder de rechter zijn, om zich te profileren. Daarbij spelen zij in op gevoelens van onverdraagzaamheid. Terwijl je mag verwachten dat politici het belang van de rechtstaat voorop stellen, ook als deze niet voldoet aan de gevoelens van individuele burgers. Het doel van de rechtsstaat is namelijk om, door middel van eisen als de legaliteitseis, de eis van de onafhankelijke rechter, de spreiding der machten en de grondrechten, ervoor te zorgen dat de vrijheid en veiligheid van elke burger gewaarborgd wordt. Het is aan politici om die te waarborgen en niet elke keer aan de stoelpoten te zagen van andere partijen in het systeem zoals de rechterlijke macht. Dan negeert men het trias politica principe.

Angst Terugkerende kernbegrippen bij onverdraagzaamheid zijn angst en onzekerheid. Angst die aangewakkerd wordt door het verlies van invloed op zijn eigen leven en zijn omgeving. Een leven en omgeving die wordt uitgedaagd door een globaliserende wereld. Daarbij wordt ook de zekerheid van de eigen toekomst ter discussie gesteld. Het aloude van wieg tot graf principe is weggevallen onder onze maatschappij.

Het individualisme speelt de boventoon. Maar niet iedereen is geëquipeerd om in die omgeving zijn hoofd boven water te houden. Met de komst van en de prominente aanwezigheid van andere culturen wordt ook ons begrippenstelsel van normen en waarden op de proef gesteld. Opvattingen hierover die breed werden geaccepteerd staan nu ineens ter discussie. Dit dwingt ons om na te denken over de inhoud en juistheid van die opvattingen. We zetten ons schrap als christelijke vrijheden in het buitenland worden aangetast, maar zodra het om een andere religie gaat, hanteren we een andere maatstaf. Het christelijke is ons meer eigen en behoort tot onze culturele achtergrond. De inconsequente toepassing toont aan dat onze opvattingen niet goed doordacht zijn.

Seksuele moraal Hetzelfde beeld zie je terug als het gaat om seksuele moraal. We hebben teveel de neiging om anderen te overtuigen, middels drang of zelfs dwang, om zich te richten naar onze maatstaven. Niet omdat deze per definitie juist zijn, maar omdat het de onze zijn. Een mens die betrokken is en zich kennis machtig maakt om zaken te scheiden en in zijn context te beoordelen, zal minder snel verontrust zijn door afwijkende meningen en opvattingen. Een goed doordachte set van normen en waarden biedt vanuit zichzelf genoeg fundering om respectvol met anderen om te kunnen gaan. men voelt zich niet of in elk geval minder bedreigd door de ander.

Politici en media hebben daarbij een belangrijke voorbeeld functie en dienen minder mee te huilen met de wolven in het bos. Dit leidt alleen maar tot herbevestiging van onverdraagzame gevoelens die geen werkelijk fundament kennen. Het is dus zaak om burgers uit te dagen zelfstandig en rationeel hun mening te vormen op grond van brede kennis en het goed doordenken van onze huidige set van normen en waarden. Een discussie waar wij sinds Balkenende reveil voor weglopen. Uit angst en onzekerheid.

cc-foto: Capture Queen en Fool4MyCanon