Amnesty: politie treedt veel te hard op tegen demonstranten, grondrechten in gevaar
De onaantastbare status van het eindexamen
Hoe kan er sprake zijn van objectiviteit wanneer de achtergronden en persoonlijke leer- en (be)leefsituaties van de vele tienduizenden examenleerlingen zo verschillend zijn?
Op 13 april is het dertig jaar geleden dat Midden-Limburg en omstreken wakker werd geschud door een hevige aardbeving. Het zou de zwaarste aardbeving zijn die ooit in Nederland is gemeten. Ik herinner me nog het onheilspellende geluid dat voorafging aan de hevige schokken. Nog niet bekomen van de schrik luisterden we in de keuken naar de eerste nieuwsberichten op de radio. Ondanks de spanning probeerde ik even later de slaap weer te hervatten. Ik deed helaas geen oog meer dicht en dacht dat er geen einde meer zou komen aan de lichtere naschokken die volgden.
’s Morgens fietste ik rond acht uur naar school. Ik zat in mijn eindexamenjaar en om half negen zou mijn mondeling Engels van start gaan. Onderweg kwam ik brokstukken van dakpannen en bakstenen tegen en zag ik zelfs de resten van een schoorsteen op de stoep liggen. Eenmaal op school aangekomen ging ik in het lokaal tegenover mijn leraar Engels zitten. Even leek het alsof er enkele uren geleden niets bijzonders was gebeurd. Terwijl ik een aantal vragen kreeg over het boek Charlie And The Chocolate Factory, begon weer alles om ons heen lichtelijk te trillen. De leraar zei dat we misschien maar beter naar buiten konden gaan. Ik kreeg een zeven voor mijn mondeling. Een maand later volgden de eindexamens en slaagde ik uiteindelijk voor mijn mavodiploma.
Sinds die tijd is er veel veranderd in het onderwijs. Behalve met de afname van de centraal schriftelijke eindexamens. Want in mei zullen de gymzalen op alle middelbare scholen in ons land weer wekenlang bevolkt worden door gespannen eindexamenkandidaten die wederom per niveau door dezelfde cognitieve hoepel moeten springen. Net als in de vele decennia daarvoor. Op de praktijkexamens en de examens van vmbo-basis/kader na, zullen de examens wederom gemaakt worden met pen en potlood op papier. Na de eerste correctie door de vakdocenten zullen ze ook nu weer verzonden worden naar willekeurige scholen verspreid door het land voor een tweede correctie. Het afnemen van digitale examens lijkt nog steeds een utopie te zijn, in een land waarin verder zo goed als alles gedigitaliseerd is.
Bovenstaand gegeven wekt bij mij elk jaar weer verbazing en de nodige vragen op. Waarom blijven we überhaupt zo overtuigd van de waarde van het centraal schriftelijk eindexamen? Een bekend argument is dat het onder andere de kansengelijkheid zou bevorderen. Wanneer alle leerlingen van hetzelfde niveau tegelijkertijd hetzelfde examen maken zou dit het meest objectieve meetmoment zijn. Dit is echter een dubieuze aanname. Want: hoe kan er sprake zijn van objectiviteit wanneer de achtergronden en persoonlijke leer- en (be)leefsituaties van de vele tienduizenden examenleerlingen zo verschillend zijn? En is het daarnaast wel zo fair om iemand op het laagst behaalde niveau, bijvoorbeeld havo, te examineren, terwijl deze leerling bepaalde andere vakken misschien ook succesvol zou kunnen afronden op een hoger niveau? Het inzetten op een maatwerkdiploma lijkt vooralsnog een onneembare horde van onmacht en onwil, terwijl dat juist de aanzet kan zijn om kansen te vergroten en in te spelen op de verschillen tussen leerlingen.
Tegelijkertijd staat het verplicht moeten afleggen van een centraal schriftelijk eindexamen zijdelings ook haaks op het nastreven van diversiteit en vrijheid die we op allerlei fronten mogen, willen of proberen na te streven in dit gave land. Iedereen kan en mag immers zijn wie hij, zij of hen is, ook bij het maken van keuzes in het onderwijs, maar tijdens de eindexamenperiode ben je weer net zo identiek als iedere andere examenleerling in het land. Het wachten is dan ook op een forse herziening van het antieke eindexamen in de huidige vorm. Daar zal waarschijnlijk hemel en aarde voor bewogen moeten gaan worden. Laat dit een bescheiden aanzetje zijn.
Praat mee
Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.
Reacties (12)
Ik ben bang dat bovenstaande 'ontdekking' zal gaan resoneren in de bestuurlijke wandelgangen en tot een nieuwe oekaze zal leiden: leerkrachten die tot diep in de avond hun individuele lesplannen moeten aanvullen met individuele 'toetsstrategien' omdat tijdens een brainstormsessie in een Haagse kantoortoren is besloten dat de aloude tegenhanger van het subject eigenlijk helemaal niet bestaat. ('Hoe hebben mensen dat altijd kunnen denken!') Behalve dat het harde werken van duizenden leraren zou worden afgebroken, zou het ook de sociale mobiliteit in de samenleving verder terugdraaien: het nageslacht van de elite zou probleemloos naar hun troonopvolging worden geloodsd. Ik ben het daarentegen wel eens met het maatwerkdiploma. Waarom zou een aankomend tandarts een Franse roman moeten kunnen lezen? Laat ook jonge mensen doen waar ze goed in zijn. En ja, dat laatste kan redelijk objectief worden vastgesteld.
Voor talen leren voldoet motivatie. Speciale talenten zijn niet zo nodig. Taalprestaties zijn ook goed te meten.
Kleine opmerking: ik denk niet dat het mogelijk is alle examens te digitaliseren, zeker niet examens van sociale wetenschappen waarbij vaak open vragen zijn en het dus moeilijk is alle mogelijke varianten van een goed antwoord te registreren.
De afname kan gedigitaliseerd worden. Voor corona vonden digitale essay tentamens wel plaats in tentamenhallen.
Een centraal examen geeft de mogelijkheid om leerlingen langs een universele meetlat te leggen. Toegegeven, je meet slechts hoe ze langs die specifieke meetlat passen, en dat heeft niet alleen voordelen. Maar als een leerling de taal slecht beheerst door allerlei omgevingsfactoren, omdat hij/zij dyslectisch is of omdat hij/zij lui is verandert dat niets aan het feit dat de leerling de taal slecht beheerst. We kunnen natuurlijk studenten op dag één van de studie een diploma geven met allemaal tienen erop en ze daarna vier jaar de vrijheid geven om te doen wat ze willen, maar dan moeten bedrijven uitgebreid gaan toetsen omdat een diploma dan geen enkele waarde meer heeft. Daarnaast vertelt een centraal examen ook iets over hoe goed of slecht een school er in slaagt gewenste kennis over te brengen. Ja, ook daar is de context van belang en (vooral) daar wordt vaak verkeerd omgegaan met resultaten (slimme scholen nemen alleen de beste leerlingen aan en verwijzen 'moeilijke gevallen' naar de concurrent die wel zijn best doet), maar het is vooralsnog het beste dat we hebben.
"We kunnen natuurlijk studenten op dag één van de studie een diploma geven met allemaal tienen erop en ze daarna vier jaar de vrijheid geven om te doen wat ze willen, maar dan moeten bedrijven uitgebreid gaan toetsen omdat een diploma dan geen enkele waarde meer heeft." Dit is een wel erg knullige stropop.
Je wil weten wie een bepaalde stof wel en wie die niet beheerst. Dan lijkt mij de kortste klap, dat je bepaalt wat mensen dan moeten weten en kunnen en dat je dat dan toetst. Dat dat geen waterdicht systeem zal zijn, dat kan ik afdoen, met het botte feit, dat wat je ook verzint, er nooit van een waterdicht systeem sprake zal zijn. En dat de willekeur van een systeem misschien wel minder erg is dan de willekeur van de willekeur.
Wat een merkwaardige visie. Kennis is kennis, en die moet centraal getoetst worden omdat alleen daarmee de waarde van het diploma wordt gegarandeerd. Als diversiteit hierbij een rol moet gaan spelen is dat minachting voor de minderheden. Meer aandacht voor minderheden binnen de vakken zelf is natuurlijk prima. Extra mogelijkheden per vak idem, maar niet als dat leidt tot lagere eisen op andere vakken: ook dan verliest het diploma ook haar waarde.
Het centraal schriftelijk is -en was- bedoeld, om scholen te controleren. Week het centraal schriftelijk gemiddelde cijfer van een school nl. 0,2 punt af van het landelijke gemiddelde eindexamen cijfer, dan bestond er het vermoeden dat er door die school gesjoemeld werd. Waar gaat het met het onderwijs heen Cuijpers als zelfs jij deze basis kennis niet paraat hebt!
Een eindexamen is juist NIET objectief wanneer ook naar achtergronden en persoonlijke situaties van de leerlingen wordt gekeken. Het is niet bedoeld als soort troostprijs voor de verrichte inspanningen, het is een test van de vereiste vaardigheden op het gebied van talenkennis, wiskunde, biologie en weet ik wat voor examenvakken je tegenwoordig hebt. Dat is dan ook je toegangsbewijs voor eventuele vervolgopleidingen, zoals een universitaire opleiding. Dan heb je weinig aan een examen waarin zwakkere broeders tegemoet wordt gekomen door de harde eisen van het examen hier en daar wat te verzachten. Je krijgt dan het resultaat dat de examens van verschillende scholen duidelijk in waarde gaan verschillen, en ik betwijfel dat dat nu zo'n goede ontwikkeling zou zijn.
"Tegelijkertijd staat het verplicht moeten afleggen van een centraal schriftelijk eindexamen zijdelings ook haaks op het nastreven van diversiteit en vrijheid die we op allerlei fronten mogen, willen of proberen na te streven in dit gave land." De auteur wil het afleggen van het centraal schriftelijk eindexamen vrijblijvend maken? Zo van als je examen wil maken dan mag het, het hoeft niet. En krijg je dan wel je diploma als je geen examen doet? Ik begrijp de strekking van het betoog niet goed, anders dan een soort vaag gevoel van onvrede dat mensen die verschillend zijn op bepaalde vlakken allemaal hetzelfde moeten doen.
Leerlingen moeten niet worden overgeleverd aan de willekeur van hun docenten. Juist de diversiteit van de leerlingen is een argument voor het centrale schriftelijke examen.