De NRC-redactie heeft een uitdaging

Bij het eerste artikel dat NRC publiceerde over Wijers zag ik al meteen een rode vlag. Het artikel beweerde twee dingen. Ten eerste, dat Wijers een voorkeur had uitgesproken voor een breed gesteund middenkabinet. Ten tweede, dat hij Yesilgöz een leugenaar zou hebben genoemd, en dat hij baalde dat de kiezer de VVD niet hard heeft afgestraft voor deze kabinetsperiode. De onderbouwing van deze beweringen bestond uit 14 anonieme bronnen, en een filmpje waar een van de uitspraken op zou staan. Maar dat filmpje werd niet getoond. Dat niet alleen, er stond zelfs geen transcriptie van de uitspraken in het stuk.

Dat is raar, want dat filmpje was het enige feitelijke bewijs dat NRC had voor de uitspraken van Wijers. Je zou zeggen, dat je het dan juist zou publiceren. Waarom zou je je belangrijkste bewijsmateriaal niet tonen ? De meest voor de hand liggende reden is dat dat filmpje helemaal niet zoveel bewijs vormt als er wordt gesuggereerd in het artikel. Maar goed, er kunnen ook andere redenen zijn, natuurlijk. Dat is wat ik bedoel met een rode vlag: het is een aanwijzing dat er iets mis zou kunnen zijn, maar geen bewijs dat er ook daadwerklijk iets mis is.

Voordat U denkt: wat is dit allemaal voor geneuzel, laat ik even de context schetsen. We hebben dus net verkiezingen gehad, en de meest stabiele en realistische optie is een kabinet van D66, GL-PvdA, CDA, en VVD. Dit is de enige coalitie die zowel in de Tweede als Eerste kamer een meerderheid heeft. Natuurlijk zijn er inhoudelijke verschillen, maar die heb je altijd in een democratie met een meerpartijenstelsel. In het verleden is dat voor deze partijen nooit een belemmering geweest, ze hebben vaak genoeg samen geregeerd.

Er is echter één probleem: de VVD wil dit niet. En het is niet zo moeilijk om in te zien waarom. Even kort door de bocht: de komende jaren moet Nederland veel geld gaan uitgeven aan zowel defensie als de energietransitie. GL-PvdA wil deze kosten vooral bij vermogende Nederlanders neerleggen, zodat de midden- en lagere inkomens ontzien worden, en de zorg en het onderwijs overeind blijven. De VVD, die bekend staat om zijn vele vermogende donateurs, wil de kosten juist vooral bij midden- en lagere inkomens neerlegen, en fors bezuinigen op zorg en onderwijs.

De VVD is niet de enige die dat wil. De vermogende mediaondernemer Sijthof is dit voorjaar een initiatief gestart, ‘Stem voor Stabiliteit’, dat er expliciet op gericht is om GL-PvdA uit de regering te houden, en dat probeert te bereiken met door donaties gefinancierde advertentiecampagnes. Er zijn dus hele grote belangen gemoeid bij de komende kabinetskeuze. Het zou dan ook niet raar zijn, dat mensen zullen proberen om deze keuze te beinvloeden.

Aangezien VVD-leider Yesilgöz blijft volharden in haar uitsluiten van GL-PvdA zijn er twee informateurs benoemd. Sybrand Buma is van CDA huize. Hij was een van de drijvende krachten aan het fameuze Rutte 1-kabinet, waarbij CDA en VVD zich lieten gedogen door de PVV. Hij heeft zich, voor zover ik weet, niet uitgelaten over zijn voorkeur, maar het ligt, gezien zijn achtergrond, toch wel voor de hand dat hij zal sturen op de rechtse minderheidscoalitie. Hans Wijers is van D66 huize. En inmiddels weten we, dat hij juist voorstander is van de meerderheidscoalitie, waar GL-PvdA wel deel van uitmaakt. Als kritische mediaconsument betekent dit dat je enigszins op je hoede moet zijn, juist bij onthullingen over personen. Want die onthullingen zouden nog wel eens bedoeld kunnen zijn om de formatie een bepaalde kant op te sturen.

De volgende ochtend bleek mijn rode vlag niet ten onrechte. Er verscheen een post op LinkedIn van Eric Smit, die beweerde dat Wijers helemaal niet had gezegd wat NRC beweerde. Dat zou Smit namelijk zelf hebben gezegd. En Eric Smit is niet zomaar een ondernemertje of zo. Hij is de oprichter van Follow the Money, een van de belangrijkste platforms voor onderzoeksjournalistiek in Nederland. Ik denk dat U best wel moeite zult hebben om een betrouwbaardere bron te vinden dan hij. En niet veel later werd zijn lezing ook nog door enkele mensen bevestigd in commentaren op zijn post.

Ik besloot rustig te wachten op de rectificatie die onvermijdelijk leek. Het leek er heel sterk op, dat de bronnen van het NRC-artikel de desbetreffende journalist hadden misbruikt voor hun eigen politiek gewin. Ik verwachtte, dat de  journalist nu zou uitzoeken wat er dan precies gezegd zou zijn, eens met Eric Smit zou bellen, en daarna met een corrigerend artikel zou komen.

Maar die rectificatie kwam niet. Wat kwam er wel ? Niet veel later kwam er een bericht van Wijers, dat hij zich had teruggetrokken als informateur, omdat een NRC-journalist hem had geconfronteerd met uitspraken uit een privégesprek van enkele maanden geleden. Dit gaat heel wat verder dan een rode vlag. Wat hier gebeurd is, is een journalistieke doodzonde.

Inmiddels weten we dat de journalist in kwestie deze uitspraken ontving net nadat Smit zijn bericht op LinkedIn had gepost. Dus even resumerend: een journalist krijgt allemaal beschadigende geruchten over uitspraken van een informateur. Dit is een politiek landschap, waarvan bekend is dat er mensen zijn die het willen beïnvloeden. De informateur in kwestie echter, zegt dat hij zich die uitspraken niet kan herinneren, en er zijn diverse getuigen die bevestigen dat hij die uitspraken ook niet gedaan heeft. Maar de journalist kiest er voor om dit niet uit te zoeken. Hij benadert niet de mensen, die een andere lezig hebben dan die van zijn eigen anonieme bronnen. En hij blijft zijn eigen bewijs achterhouden;  tot nu toe is noch het filmpje zelf, noch een transcriptie ervan door NRC gepubliceerd. Hij krijgt wel nieuwe informatie die belastend gebruikt kan worden, misschien wel van dezelfde bronnen die hem al eerder verkeerde informatie hadden geleverd.  En hij besluit, om deze informatie te gebruiken voor een nieuwe aanval op de informateur. Dit is geen journalistiek meer, dit is gewoon activisme.

Maar misschien is journalistiek in dit geval nooit de bedoeling geweest van Hugo Logtenberg, de journalist is kwestie. Inmiddels is bekend geworden dat Logtenberg in het verleden politiek assistent is geweest van VVD-raadslid Frits Huffnagel en VVD-Tweede Kamerlid Hirsi Ali. In Delpher is zelfs een ingezonden brief gevonden uit dezelfde periode, waarin een zekere Logtenberg zichzelf ‘bestuurslid VVD Amsterdam’ noemt. Logtenberg zelf verzwijgt dit. Het staat niet op zijn LinkedIn-profiel of op zijn bio op de NRC-site. Dit is opnieuwe een rode vlag, want waarom zou je zo’n achtergrond geheim willen houden ? 

Heel illustratief was ook zijn gedrag in de uitzending van Café Kockelmann, waar hij venijnig zat te grijnzen en knipogen tijdens een betoog van GL-PvdA-politica Marjolein Moorman. Je zag hem bijna denken: "Jammer voor jou en de lagere sociaal-economische klassen in Nederland, maar ik wil dat de graaiers blijven graaien, en ik zal daar graag mijn macht voor misbruiken".

In dezelfde uitzending werd wel het filmpje getoond, dat de NRC nog steeds weigert te openbaren. Mijn rode vlag bleek terecht: Wijers zegt helemaal niets raars, hij pleit simpelweg voor een kabinet met een meerderheid in zowel Eerste als Tweede kamer. Als je naar hem luistert, dan hoor je niet iemand die op dezelfde avond allemaal mensen is gaan uitschelden. Dat filmpje zou de geloofwaardigheid van de (nog steeds) anonieme bronnen inderdaad hebben aangetast.

En dan komen we nu op het punt waar het me eigenlijk om gaat. Het kan natuurlijk gebeuren, dat een individuele journalist over de schreef gaat. Dat zou niet de eerste keer zijn, ook niet voor de NRC, daar zijn genoeg verhalen van bekend. Maar een krant bestaat niet alleen uit journalisten, er zit ook een redactie. De redactie zou de kwaliteit moeten bewaken. Het eerste artikel van Logtenberg was al dubieus, en na de post van Smit zouden ze hem toch op zijn minst kritisch moeten hebben aangesproken. Maar de redactie is juist achter hem gaan staan, en hebben hem zelfs die avond laten opdraven op zowel radio als televisie. En dat niet alleen, een dag later verscheen een redactioneel commentaar, waarin het bewuste filmpje niet eens genoemd werd, en waarin werd gesuggereerd dat Eric Smit gelogen zouden hebben, zonder te vermelden dat er inmiddels meer getuigen zijn die Smit’s lezing ondersteunen. De redactie kiest voor het verdedigen van activisme ten koste van gedegen journalistiek. In plaats van de macht te controleren, is de redactie bezig om de macht te helpen.

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard. Ik ben vaak kritisch op NRC Handelsblad, maar tot nu toe beschouwde ik het toch als een belangrijke Nederlandse kwaliteitskrant. Er werken nog steeds veel hele goede journalisten, die belangrijk werk doen. Maar als de redactie deze insteek heeft, dan zal dat ook dat goede werk beinvloeden. De eerste twee voorbeelden daarvan zijn inmiddels al verschenen. Japke-d. Bouma schreef een krankzinnige column over het gelekte privégesprek, maar het ergste was een artikel van Frits Abrahams, waarin hij doodleuk beweert dat het gebruik van een scheldwoord in een privégesprek eigenlijk even erg is als een verkrachting. En dat niet alleen… Abrahams schrijft dat het niet relevant zou zijn dat Logtenberg zich heeft laten misbruiken door zijn bronnen. Ik denk dat ik niet hoef uit te leggen, dat ik geen enkel vertrouwen heb in een krant waar dat idee gemeengoed is.

Ik ben niet de enige, als ik kijk naar de stortvloed van abonnementsopzeggingen op de sociale media. Toch wil ik de redactie nog een kans geven om het vertrouwen te herstellen. Er werken nog steeds heel veel goede mensen bij de krant, wier werk ik zeer waardeer. Maar om het vertrouwen te herstellen zal de redactie wel met iets moeten komen. Het wordt hoog tijd voor een tijdlijn, waarin duidelijk staat wie wat wanneer aan Logtenborg gelekt heeft. Het filmpje en het appje kunnen ook eindelijk gepubliceerd worden, net als een interview met Eric Smit over hoe hij die avond heeft ervaren. En verder het lijkt me overmijdelijk, dat een medewerker die journalistieke doodzondes begaat om zijn eigen partij te helpen daar ook de gevolgen van moet dragen.