De mooiste verhalen vind je aan de achterkant

‘Dit schilderij werd gedurende den oorlog van medio September 1944 tot 23 April 1945 op het landgoed Noorderheide te Fierhauten onder den grond bewaard. Het werd daartoe in een zorgvuldig dichtgesoldeerden zinken kist en deze in een houten kist verpakt, nadat het uit den lijst was gewonnen en voorzien van een “nood”-lijst zoodat het geheel vrij bleef (…). Het kwam geheel gaaf weder te voorschijn.’ Dit is een gedeelte van een handgeschreven brief die de heer Van Beuningen op de achterkant van een schilderij plakte. Hiermee wilde hij aangeven dat het schilderij goed geconserveerd was gebleven tijdens de oorlogsjaren.

Daniël George van Beuningen (1877-1955) was een fanatiek kunstverzamelaar. In zijn huis was elk stukje muur bedekt met kunstwerken van grote meesters. Zo hing Pieter Bruegels Toren van Babel zelfs jarenlang in een ruimte waar hij volgens zijn kleindochter vaak eieren met spek klaarmaakte. Van Beuningen schonk regelmatig schilderijen aan museum Boijmans. Na zijn overlijden werd een groot gedeelte van de collectie aangekocht door de gemeente Rotterdam en kwamen de schilderijen in het museum te hangen. Zijn naam werd vervolgens toegevoegd aan de naam van het museum, waardoor dit Boijmans-van Beuningen ging heten.

Op 5 november 2021 opende ’s werelds eerste kunstdepot in het museumpark in Rotterdam de deuren. ‘De Pot’, zoals de plaatselijke bevolking het hypermoderne gebouw noemt, is imponerend: het is een groot, rond gebouw dat aan de buitenkant geheel voorzien is van spiegelglas. De binnenkant van het depot bestaat uit zes verdiepingen die allemaal begaanbaar zijn met trappen, glazen liften en doorgangen die eveneens uit glas bestaan, iets wat het geheel een bijzonder transparant aangezicht geeft.

De meest fascinerende ruimte is de zaal waar beroemde meesterwerken worden geëxposeerd. Deze hangen niet tegen de muur, maar vrijstaand en verdeeld door de ruimte in transparante elementen. Hierdoor is zowel de voor- als de achterkant van de schilderijen zichtbaar en kun je tussen de kunstwerken door lopen. Zo zijn er bijvoorbeeld werken te zien waarbij de achterkant verstevigd is en tref je op de getoonde schilderijen een aantal etiketten aan met daarop namen van musea waar het werk eerder hing. Verder zijn de werken onder andere voorzien van serienummers, zegels van rode was en de handtekeningen van de desbetreffende kunstenaars.

Naast het schilderij met daarop de handgeschreven brief van de heer van Beuningen, stond een groot schildersdoek met de rug naar me toe gekeerd. In grote blokletters las ik Kings of Eygh, waarbij Eygh was doorgestreept en daarboven was verbeterd in Egypt #3. Schrijffout van de kunstenaar, kan gebeuren. De grote handtekening die eronder stond leek ik te herkennen. Ik liep om het kunstwerk heen en zag meteen aan de voorkant dat het inderdaad ging om een schilderij van Jean-Michel Basquiat uit 1982. Ondanks dat ik zijn kunstwerken erg kan waarderen, was dit echter niet zijn meest in het oog springende schilderij, naar mijn bescheiden mening.

Toch was het deze subtiele fout, met dikke watervaste stift geschreven, die het kunstwerk voor mij mede zo interessant maakte. Het bood indirect een minuscuul kijkje achter de schermen van deze kunstgrootheid, die ook maar gewoon een mens bleek te zijn en blijkbaar ook weleens een schrijffout maakte. De kijk op de achterkant van de getoonde schilderijen had enigszins iets ongemakkelijks; iets licht voyeuristisch. Dit gevoel kwam mede tot stand door het feit dat we doorgaans niet gewend zijn dat schilderijen hun verborgen achterkant mogen tonen. Het leven speelt zich immers meestal aan de voorkant af, niet achter de coulissen. Wat dat betreft heeft deze zaal in het kunstdepot een voorbeeldfunctie voor ons allen: zouden we niet eens wat vaker mogen laten zien wat er achter onze eigen levens schuilgaat? Het levert vaak de mooiste verhalen op.