Joop

De moed van Clarice Gargard

  •  
31-03-2019
  •  
leestijd 4 minuten
  •  
daddyandthewarlord-still-02-785746
Je mag hopen dat deze openbare poging tot waarheidsvinding haar niet nog kwetsbaarder maakt dan ze soms al lijkt
Voor wie haar NRC-columns en anti-Zwarte Piet-acties kent, is dit geen nieuws: journalist en programmamaker Clarice Gargard is een moedig mens.
In de documentaire ‘De waarheid over mijn vader’ die afgelopen week op het Movies that Matter festival in wereldpremière ging, bewijst ze dat opnieuw. Gargard, in 1988 geboren in de Verenigde Staten uit Liberiaanse ouders en sinds haar vierde in Nederland opgegroeid, gaat op zoek naar het verleden van haar vader. Hij liet het jonge gezin achter en keerde terug naar Liberia. Is hij een held, idealist of wereldverbeteraar zoals ze als kind altijd dacht? Was hij ‘slechts’ een hoge ambtenaar bij het staatsbedrijf voor telecommunicatie die tijdens de Liberiaanse burgeroorlog ‘gewoon’ zijn plicht deed zoals Martin Gargard zelf zegt? Of heeft hij als rechterhand van rebellenleider en president-dictator Charles Taylor, die tot 50 jaar gevangenisstraf is veroordeeld wegens oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid, ook boter op zijn hoofd? En wat heeft hij dan precies gedaan?
In de luttele dertien dagen dat Clarice Gargard samen met filmmaker Shamira Raphaëla (Deal with it, 2014) onderzoek in Liberia doet, lukt het haar niet om alle feiten boven water te krijgen. Ze bezoekt overheidsinstanties, waaronder het nationaal archief en de rechtbank die haar vader ooit vrijsprak wegens gebrek aan bewijs. Ze bestookt haar vader met een spervuur aan vragen (“Daddy?”), maar die blijkt een meester in cryptische blikken en diplomatiek ontwijken. Ze interviewt zijn vroegere lijfwacht, overheidsfunctionarissen, een journalist, ex-president Amos Sawyer die haar vader voor de rechter sleepte, slachtoffers uit de burgeroorlogen. Sommigen zijn vol lof en respect voor ‘Old Man Gargard’. Anderen vertellen over hun vermoedens, de geruchten die de ronde doen. Weer anderen schudden hun hoofd en zwijgen. Mogelijk is de oorlog nog te dichtbij, de waarheid te pijnlijk.
Wat je zou verwachten, toont de film niet. Geen impressies van Liberia of hoofdstad Monrovia. Geen beelden van kapotgeschoten huizen, exotische markten, tropische strand of regenwoud. Ook de obligate filmpjes met uitzinnig uitgedoste, gedrogeerde kindsoldaten krijsend en schietend op een Monroviaanse brug ontbreken. Je moet het doen met wat summiere straatbeelden, vaak vaag en out of focus. En met de gruwelijke getuigenissen van oorlogsslachtoffers die buiten beeld of onherkenbaar vertellen over wat de burgeroorlogen voor hen betekenden: angst, honger, alsmaar op de vlucht, ontberingen, verkrachting, buitensporige wreedheid en geweld, de dood.
Doordat vrijwel elke concrete verwijzing naar het land en zijn geschiedenis ontbreekt – veel blijft in het vage, zelfs de meest basale informatie zoals enkele jaartallen, een tijdlijn en wie is wie wordt de kijker niet geboden – kun je je afvragen of de film wel over Liberia gaat. Niet dat land staat in de schijnwerpers, noch de relatie tussen daddy Martin Gargard en warlord Charles Taylor zoals de Engelstalige titel Daddy and the Warlord doet vermoeden. Maar de persoonlijke queeste van een dochter die haar vader sinds haar jongste jaren heeft moeten missen en vermoedelijk nog steeds naar diens erkenning en aandacht hunkert.
Mogelijk hebben de filmmakers zich dat gerealiseerd. Bij de wereldpremière onthulde Raphaëla dat hen aanvankelijk een andere film voor ogen had gestaan. Op basis van het beschikbare materiaal had haar deze persoonlijke invalshoek echter interessanter geleken – iets waartoe ze tijdens het monteren had besloten en waarover zij Gargard pas had geïnformeerd, toen de film klaar was.
Ook deze titel dekt de lading echter niet. Want hoeveel mensen Gargard ook in Liberia heeft geïnterviewd, aan harde feiten heeft niemand haar kennelijk kunnen helpen. ‘De waarheid over mijn vader’ verbeeldt dit prachtig met shots van een onbemand kantoor, een lege bureaustoel, een typemachine en een flinterdun dossier op een verder kaal bureau. Gordijnen bollen op, alsof er net iemand door het open raam is weggeglipt, terwijl een man die zelf onzichtbaar blijft, zegt: “Papieren verdwijnen. Mensen ook. Alles is weg.”
Verder dan een vaag en vreselijk vermoeden komt Gargard dan ook niet. Ondertussen registreert de camera genadeloos hoe zij de kleine plukjes informatie incasseert, worstelt om het te bevatten, liever niet wil weten, dapper blijft proberen, hapert, stilvalt, zwijgt. Als toeschouwer ben je getuige van een uiterst confronterend en pijnlijk verwerkingsproces. Waar andere mensen (als ze er al aan beginnen) vele jaren en deskundige begeleiding nodig hebben om zo ver te komen, ziet Gargard het beeld van haar geliefde, op handen gedragen vader – de held van haar jeugd – voor het oog van de camera en in dertien dagen tijd aan gruzelementen vallen. Niet elk kind zal zijn eigen vader zo volhardend tegen het licht durven houden, zelfs zonder camera’s erbij.
Wat Clarice Gargard (de dochter, niet de objectieve journalist) omwille van de zoektocht naar haar vader heeft gedaan, getuigt van lef en grote moed. Tegelijk mag je hopen dat deze openbare poging tot waarheidsvinding en de verfilming van haar meest persoonlijke zieleroerselen haar niet nog kwetsbaarder maken dan ze soms al lijkt. Ook is het te hopen dat Martin Gargard, die Daddy and the Warlord nog niet heeft gezien, met alle onthullingen over zijn verleden kan instemmen. In alle gevallen wens je de moedige Clarice Gargard toe dat zij – voor zichzelf of in relatie met haar vader – met deze documentaire zal bereiken wat ze ervan hoopte, toen ze met dit avontuur begon. Dat is haar van harte gegund.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (18)

Minoes&tuin
Minoes&tuin1 apr. 2019 - 19:01

Zo was er ook een Engelstalige uitzending op de TV, Engeland of Amerika, dat ben ik kwijt, is ook al even geleden, van 'verborgen verleden'. Daarbij ging een zwarte bekende vrouw op zoek naar haar voorvaderen. Heel haar leven was ze ervan overtuigd geweest dat ze een nakomeling was van een slaaf. Tot haar grote ontzetting kwam ze erachter dat haar 'zwarte' voorvader de eigenaar was van een plantage en de bijbehorende slaven, een slavenhandelaar was. Dat was een klap in haar gezicht, dat kun je je wel voorstellen. Ieder kind heeft volgens mij het ideale beeld van een afwezige ouder in het hoofd. Die ouder maak je, je stelt je hem/haar voor. Dat is de fantasievader. Volgens mij creëren kinderen voor zichzelf bijna altijd een ideale ouder indien die afwezig is en ze hem of haar vreselijk missen.

2 Reacties
Dubbelgedopte snijboon
Dubbelgedopte snijboon2 apr. 2019 - 6:03

Het staat mij bij dat cabaretier Jörgen Raymann in een Nederlandse aflevering van "Verborgen verleden" tot een vergelijkbare, voor hem confronterende en verwarrende, ontdekking kwam.

Peterrr2
Peterrr22 apr. 2019 - 19:17

Daarom is het ook zo onzinnig om over herstelbetalingen te beginnen, omdat het nooit duidelijk kan worden wie nou aan wie zou moeten betalen. Het is te simpel om maar te blijven zeggen 'wit' was en is de dader en 'zwart' was en is het slachtoffer.

Peterrr2
Peterrr21 apr. 2019 - 16:24

@Auslander "Uw logica volgende, kan men concluderen dat ook Armeense genocide niet de huidige Turken aangewreven kan worden. Ik ben erg benieuwd of uw nu gaat de huidige Turken vrijpleiten voor iets die ze merendeel niks ermee te maken hebben." Klopt, het slaat helemaal nergens op om de huidige generatie Turken aan te spreken op wat er destijds gebeurd is. Wel valt er te twisten over hoe je er mee om moet gaan als onderwerp. Maar vrijpleiten voor iets wat gebeurd is voordat je leefde lijkt me niet meer dan logisch.

M7
M71 apr. 2019 - 9:42

Heel moedig van haar om dit voor haar erg confronterende verhaal toch te willen brengen. Het is ook niet niks om te moeten constateren dat je vader van wie je dacht dat hij een soort van lokale held was, in werkelijkheid een instrumentele rol speelde bij de massamoorden in Liberia. Chapeau !

Dubbelgedopte snijboon
Dubbelgedopte snijboon1 apr. 2019 - 7:01

Niet de hele docu gekeken, wat ik heb gezien was voor mij een tikkeltje onbevredigend. Alhoewel ik het zeer gedurfd vind dat mw Gargard deze confronterende zoektocht wilde aangaan, bekroop mij toch het gevoel dat de focus voor haar niet primair lag op waarheidsvinding. Te veel vaagheden en onvoldoende doortastende journalistiek. Mede hierdoor kwam haar vader, waarvan zeer aannemelijk werd dat hij behoorde tot de "inner circle" van Taylor, m.i. te makkelijk weg.

Cor Nelissen
Cor Nelissen31 mrt. 2019 - 21:02

Deze mevrouw Gargard? Dan kan het zeker een nuttige ervaring voor haar zijn. Zij die al zo vaak de huidige blanke mens in onze samenleving onderscheidend in verband bracht met hedendaags racisme. Blanke Nederlanders ook herhaaldelijk met “hun” slavernijverleden confronteerde op geen andere grond dan hun afstamming, terwijl er nauwelijks Nederlanders zijn die daadwerkelijk afstammen van daarvoor verantwoordelijke voorouders, en daarenboven voorouders via bloedlijnen hun nazaten natuurlijk sowieso op geen enkele manier medeverantwoordelijk maken. Misschien dat ze zo eens, door eigen ervaring, leert in te zien dat wat haar voorouders in Liberia ook gedaan hebben haar, of iemand anders in andere gevallen, via afstamming daar in geen enkele vorm of mate medeverantwoordelijkheid voor maakt. Misschien dat ze zo ook ontdekt dat geen enkele bevolkingsgroep hier, ergens anders, of in Liberia racisme vreemd is maar dat het in alle gevallen geen algemene eigenschap is van deze groepen mensen op grond van hun huidskleur of afstamming. Misschien dat ze zo leert dat blanke Nederlanders of andere bevolkingsgroepen op grond van huidskleur of afstamming te confronteren met racisme zelf niet anders dan kwalijke generaliserende discriminatie is. Racisme komt niet voort uit huidskleur of afstamming maar uit mensen zelf zonder onderscheid naar hun kleur of afstamming. Het is nu juist zo zo dat racisten zelf in de eigen huidskleur of afstamming een grond vinden racistisch te zijn tegenover anderen maar dat geldt voor ieder mens ongeacht zijn kleur of afstamming en komt dus niet voort uit die huidskleur of afstamming zelf. Aardig te weten trouwens dat Liberia een land is waar voormalige zwarte Amerikaanse slaven na het einde van de slavernij zich vestigden ten koste van de daar al levende zwarte bevolkingen en dat deze door velen van hen ernstig vervolgd, onderdrukt, en uitgebuit werden zoals in Afrika overigens zelf al lang voor de westerse slavernij een wijdverbreide inheemse praktijk was en dat nog steeds is.

9 Reacties
Auslander
Auslander1 apr. 2019 - 7:20

@ Cor Nelissen “Blanke Nederlanders ook herhaaldelijk met “hun” slavernijverleden confronteerde op geen andere grond dan hun afstamming, terwijl er nauwelijks Nederlanders zijn die daadwerkelijk afstammen van daarvoor verantwoordelijke voorouders, en daarenboven voorouders via bloedlijnen hun nazaten natuurlijk sowieso op geen enkele manier medeverantwoordelijk maken.” Uw logica volgende, kan men concluderen dat ook Armeense genocide niet de huidige Turken aangewreven kan worden. Ik ben erg benieuwd of uw nu gaat de huidige Turken vrijpleiten voor iets die ze merendeel niks ermee te maken hebben. Maar zo gat het natuurlijk niet. Een mentaliteit die eigen identificatie aan een verleden verleent waarin, kolonialisme, slavernij of genocide plaatsgevonden is en het racisme er in grondslag lag, is nu ook aanspreekbaar voor die verleden, zo ook huidige Turken en huidige Nederlanders. Wat het racisme betreft, nogmaals, ken ik in geschiedenis geen volk die haar identiteit aan haar huidskleur en “ras” verleent behalve de witte naties. U mag blijven onzin herhalen, maar als u niet kunt met bewijzen komen over “geen enkele bevolkingsgroep hier, ergens anders, of in Liberia racisme vreemd is”, maar u kunt niet weerleggen dat de witte naties degelijk “algemene eigenschap … op grond van hun huidskleur of afstamming” aan zichzelf toekennen, uw opvattingen zullen geen waarde bevatten. Het racisme ideologie is wit, waar dan ook in de wereld.

RudolfRendier
RudolfRendier1 apr. 2019 - 10:42

Auslander 1 april 2019 at 09:20 "Wat het racisme betreft, nogmaals, ken ik in geschiedenis geen volk die haar identiteit aan haar huidskleur en “ras” verleent behalve de witte naties. " "Het racisme ideologie is wit, waar dan ook in de wereld." Dat is vaak het geval als men met een racistische bril ergens naar kijkt. Voor de overige mensen uit racisme zich in alle kleuren van de regenboog. Om toch wat verder op in te haken - denk je niet dat iemand die toevallig een "witte" of "gele" huidskleur heeft (toeval want kan je weinig aan doen, je huidskleur) in een land waar voornamelijk "gekleurde" mensen leven (om toch maar weer op dat niets zeggende huidskleur ding terug te komen) niet racistisch benaderd kan worden? En zo nee, wat gebeurt er dan allemaal in Zuid-Afrika? Of is dat demonstratief mensen ombrengen vanwege wat andere mensen die toevallig ook dezelfde huidskleur hebben in het verre of recente verleden hebben gedaan? Of is dat toch racisme jegens mensen met een andere afkomst of huidskleur? Overigens wel grappig dat Nederland, als zijnde toch een van de meest multiculturele landen in de wereld met een grote verscheidenheid aan mensen met verschillende pluimages, onze identiteit haalt uit ons witte ras en huidskleur. Is de "witte identiteit" dan juist niet een van multiculturaliteit gezien de afspiegeling van de samenleving?

Auslander
Auslander1 apr. 2019 - 12:09

@ RudolfRendier Wat een (witte) kleurfetisjisme! Ik schrijf over de ideologie van racisme (die natuurlijk zoals socialisme, liberalisme, communisme of nazisme wit is), maar u grijpt meteen naar huidskleur van mensen. Is dat (de raciale benadering) uw enige houvast om mensen aan/in verschillende kampen te verdelen/benaderen? “Nederland, als zijnde toch een van de meest multiculturele landen in de wereld met een grote verscheidenheid aan mensen met verschillende pluimages…” Dat multi-etnische (en geen multiculturele) samenstelling maakt het institutioneel racisme in Nederland praktisch zichtbaar. Het verschil met de periode ervoor was dat deze etnische groepen buiten de landgrenzen vielen! “Is de “witte identiteit” dan juist niet een van multiculturaliteit…?” Nee, dat blijft monocultuur, racistisch en (voor de rest) uitsluitend. De tegenreactie zal ook gedwongen gebaseerd zijn op etniciteit als “identiteit” zonder een raciale verklaring (geen racisme dus). Het (wit) racisme heeft deze constructie nodig om politiek zich kunnen vormgeven. Je lijkt geen probleem te hebben met natieconstructie. Diversiteit als identificatiefactuur is de enige juiste en democratische alternatief voor “de (witte) natiebestaan als identiteit.

Ozon
Ozon1 apr. 2019 - 17:08

Auslander “Uw logica volgende, kan men concluderen dat ook Armeense genocide niet de huidige Turken aangewreven kan worden. Ik ben erg benieuwd of uw nu gaat de huidige Turken vrijpleiten voor iets die ze merendeel niks ermee te maken hebben.” Uiteraard kan de Armeense genocide niet de huidige Turken aangewreven worden. De ontkenning van de Armeense genocide kan daarentegen wel de huidige (ontkennende) Turken worden aangewreven.

Ozon
Ozon1 apr. 2019 - 18:49

Auslander “maar u grijpt meteen naar huidskleur van mensen” Dat is namelijk de definitie van racisme: discrimineren op huidskleur; minderwaardig behandelen op grond van huidskleur. En als jij wilt vasthouden aan het idee dat werkelijk niemand anders racistisch-tribaal-discriminerend was en de blanken dat verzonnen hebben: prima. Ongeacht oorsprong inmiddels wijdverbreid en niet beperkt tot blank. In Maleisië worden Chinezen gediscrimineerd; in India heb je nog steeds (en al eeuwen) het kaste-systeem; in Z-Amerika onderwierpen Inca’s andere volken; in Mauritanië worden de Haratin gediscrimineerd door de Moren (incl slavernij) etc etc.

Minoes&tuin
Minoes&tuin1 apr. 2019 - 19:14

Dat laat onverlet dat een kind niet schuldig is aan hetgeen de vader doet. Buiten dat de rol van een vader nog een heel andere is dan de rol die hij naar buiten toe speelt. Veel NSB-ers waren voor hun kinderen heel fijne en liefhebbende ouders. Dat zijn verschillende grootheden. Je kunt het die kinderen niet kwalijk nemen dat ze van die man houden. Die komen vaak daarna als ze begrijpen in een enorm loyaliteitsconflict. Dat is niet voor niets en voor sommigen niet te begrijpen.

Auslander
Auslander1 apr. 2019 - 20:47

@ Ozon “De ontkenning van de Armeense genocide kan daarentegen wel de huidige (ontkennende) Turken worden aangewreven.” Mij ging het verder dan wel of niet erkennen van de Armeense genocide. Volgens @ Cor Nelissen kan men op “geen enkele manier” huidige Nederlanders “medeverantwoordelijk” houden voor slavernij, kolonialisme en racisme, omdat de “daders” geen voorouders zouden zijn van de huidige Nederlanders. Zo’n benadering is in feite het ontkennen van de rol van Nederland in slavernij en kolonialisme, en het ontkennen van de rol van westerse nationalisme en raciale ideologieën in dat proces. Met hetzelfde logica kan men ook soortgelijke conclusies over Turken trekken. Maar zolang men zich met hetzelfde “identiteit” identificeert is ook medeverantwoordelijk voor die verleden. Dat geldt voor Nederlanders die zich nog als “blanke natie” zien maar ook voor Turken die zich als natie/volk met Turks-Ottomaanse identiteit identificeren.

Ozon
Ozon2 apr. 2019 - 5:35

Auslander 1 april 2019 at 22:47 “omdat de “daders” geen voorouders zouden zijn van de huidige Nederlanders” Daar heb je een punt; hij zal vermoedelijk bedoelen dat men in grote delen van NL (zeker platteland) amper iemand iets te maken had met slaven en dat de meeste bloedlijnen met slavenhouders liggen bij zwarte/donkere nazaten van slaven. Neemt inderdaad niet weg dat Nederland -en daarmee Nederlanders- wel degelijk verantwoordelijk was voor een groot deel van de trans-Atlantische slavenhandel, koloniseerde en zich dwingend, terroristisch opstelde. Net zo min als alle Afrikanen nazaten zouden zijn van de verkopers van landgenoten aan de trans-Atlantische (blanke) slavenhandelaren. En zo zal inderdaad van de Turken ook maar een klein percentage zijn dat afstamt van genocideplegers. Overigens zegt hij ook: “daarenboven voorouders via bloedlijnen hun nazaten natuurlijk sowieso op geen enkele manier medeverantwoordelijk maken.” En:” Misschien dat ze zo eens, door eigen ervaring, leert in te zien dat (...), via afstamming daar in geen enkele vorm of mate medeverantwoordelijkheid voor maakt”

Auslander
Auslander2 apr. 2019 - 8:33

@ Ozon “Dat is namelijk de definitie van racisme: discrimineren op huidskleur; minderwaardig behandelen op grond van huidskleur.” Nee, dat is geen definitie van wat het racisme is. Je ziet geen racisme maar de (racistisch) discriminatie. Racisme is niet het synoniem van discriminatie. In alledaags leven kan men een raciale visie aanhangen maar niemand naar zijn visie behandelen. Ook kan men racistisch discrimineren zonder enig besef dat racistisch is. Dat is hetzelfde als gelovige die zijn geloof thuislaat of de rest ermee belast zonder ervoor gekozen te hebben. Dit soort discriminaties (op afkomst maar ook op andere gronden) die meestal op vooroordeel of eigen gewin gebaseerd zijn wordt in de wet strafbaar gesteld en vervolgd. Dat is niet wat antiracisme aankaart en probeert tegen te gaan. Een ander op zijn “huidskleur” beoordelen of een ander als “minderwaardig” zien betekent dat men ook zichzelf op zijn eigen “huidskleur” beoordeelt en deze als ideale maatstaf voor de behandeling van mensen ziet. Dit is het basiskenmerk van raciale ideologieën en centrale identificatiekader van de racisten. Met andere woorden; de criterium voor de bepaling van racisme is hoe men over zichzelf denkt (superieur) en hoe zichzelf en eigen identiteit (als een ras en t.o.v. de rest) definieert. Dit is de definitie van racisme. Nu probeer maar mij overtuigen dat achter of in de basis van “discriminatie van Chinezen in Maleise, de Haratin door Moren, in Indische kasten systematiek, onderwerping van Inka’s het racisme in grondslag ligt, oftewel de Maleisiërs, de Inka’s, de Indische bovenkast en de Moren zich als een ras, als een superieur ras identificeerden tegen wie ze discrimineerden. Kortom, het racisme is een ideologie van het westen. Door de koloniale houding van het westen is deze ideologie (zoals andere westerse ideologieën) wereldwijd verspreid, en velen hun tegenstanders (overwegend politiek) op zo’n basis discrimineren. Toch het westen blijft de thuisbasis en kweekvijver voor racisme en voor nieuwe vormen daarvan.

JohnVKR
JohnVKR31 mrt. 2019 - 20:30

Het is vanuit onze comfortabele positie in Nederland gemakkelijk om over mensen als Martin Gargard te oordelen. Maar als je een belangrijke positie hebt in onvrije landen (of minder vrije landen) als Liberia in die tijd, ben je niet altijd in de gelegenheid om moedig te zijn. Vaak moet je praktisch handelen om niet alles te verliezen dat je hebt opgebouwd. Wat is de consequentie als je niet meewerkt? Verlies van je baan en maatschappelijke positie? Gevangenisstraf? Erger? Het is makkelijk oordelen, maar ik ben ervan overtuigd dat 99 van de 100 Nederlanders die zich in een vergelijkbare positie als Martin Gargard zouden hebben bevonden, niet anders zouden hebben gehandeld. Dat wij ons niet in die positie bevinden, en dus niet voor vergelijkbare dilemma's komen te staan, is ons geluk.

1 Reactie
Auslander
Auslander1 apr. 2019 - 7:51

@ JohnVKR Ik denk je vergelijking van individuele gevallen uit deze twee landen appel/peer geval is. Het gevolg van toetreden tot een collectief/groep in Liberia is dat men automatisch meeprofiteert maar ook beoordeeld wordt op collectief-/groepsniveau. Daar heeft individu weinig autonomie en zijn keuzes als lid is minder van belang en heeft ook minder gevolgen. In Nederland de keuze van individu in al die gevallen doorslaggevend is. Met andere woorden, in Liberia men kan niet zijn individuele positie achteraf onderscheiden/herdefiniëren. Voor beoordeling van individu in Nederland is deze onderscheid/herdefinitie onontbeerlijk. Het gaat in Liberia niet over “wie de trekker heeft gehaald” maar over “wie de trekkers gehaald hebben”. Daarom achteraf pogen de individuele gevallen in “wij” samenleving te definiëren, belandt altijd in persoonlijke sfeer en levert ook weinig basis om tot een bevredigend oordeel te komen.