De misleidende kracht van cijfers

We leren het vrijwel allemaal met statistiek op school, maar toch lijken we het te vergeten zodra we de krant lezen: cijfers zeggen lang niet altijd wat je denkt dat ze zeggen.

Neem het onderwerp bedrijfsfraude. Er stond een interessant stuk over in Volkskrant Magazine, zaterdag. Wetenschapsjournalist Ionica Smeets analyseerde in haar wekelijkse rubriek over cijfers en logica een onderzoek van Schalke & Partners over bedrijfsfraude. En haar conclusie was niet mals.

Uit dit onderzoek was gebleken dat lager personeel verantwoordelijk is voor 42 procent van de fraude binnen een bedrijf. In 38 procent van de gevallen was het management schuldig en in 18 procent van de gevallen kwam het door de directie (de overige twee procenten bleven helaas een mysterie).

De eerste conclusie is dan voor velen dat lager personeel zich vaker schuldig maakt aan fraude en de directie veel minder vaak. Zie je wel, denken mensen dan, lager personeel is minder eerlijk. Maar, klopt dat wel?

Ionica Smeets zocht het uit en wat blijkt; er klopt geen barst van die conclusie. Smeets haalt een ander onderzoek aan van organisatiebureau Berenschot om dit aan te tonen.

Daaruit blijkt dat managers gemiddeld vijf procent van het personeelsbestand uitmaken bij bedrijven. De directie zit naar alle waarschijnlijkheid onder de 1 procent, maar voor het gemak van de rekensom rondt Smeets dat getal af op 1.

Als je deze bevindingen samenvoegt met de uitkomsten van het fraude-onderzoek, kun je maar één conclusie trekken: die zes procent, het management en de directie dus, is verantwoordelijk voor meer dan de helft van de fraudezaken binnen een bedrijf!

Smeets rekende nog wat door met die gegevens en kwam uit op de volgende conclusie: managers frauderen 17 keer vaker dan lager personeel en de directie fraudeert maar liefst veertig keer zo vaak als de loonslaven.

Nog erger

Om het nog erger te maken, rekende Smeets ook uit wat dat financieel voor gevolgen had. In het eerste onderzoek kost de 42 procent van de fraude (van het lager personeel dus) gemiddeld 55.000,- euro. Het management (de 38 procent) verduistert 95.000,- euro en als de directie het frauduleuze pad op gaat, wordt er 368.000,- verdonkeremaand.

Als je dan nog een keer kijkt naar de cijfers gecombineerd met het tweede onderzoek, blijkt het lager personeel verantwoordelijk voor 18 procent van het verdwenen geld, het management voor 29 procent en de directie voor 53 %.

Conclusie: management en directie van bedrijven zijn verantwoordelijk voor de grootste bedragen bedrijfsfraude en niet het lager personeel.

Maar dan is Smeets er nog niet. Haar analyse van de cijfers gaat nóg een stapje verder. Uit het onderzoek van Schalke en Partners (dat verwijst naar het ‘ Report to the Nations on occupational fraud and abuse 2014 ’ dat is uitgevoerd door de Association of Certified Examiners ACFE ) blijkt dat twee derde van de fraude gepleegd wordt door mannen en dat vrouwen minder geld achterover drukken dan hun mannelijke collega’s.

Wat moeten we daar nou weer mee? Concluderen dat vrouwen eerlijker zijn? Nee, schrijft Smeets. Ze vreest dat hier een andere verklaring op zijn plaats is: er zitten veel meer mannen in de directie dan vrouwen. En laat dat nou juist de plek zijn waar de meeste fraude gepleegd wordt…

Boek Op 2 oktober verschijnt Smeets’ nieuwe boek ‘Het exacte verhaal – wetenschapscommunicatie voor bèta’s’. De afgelopen jaren zocht de wetenschapsjournalist naar de beste manieren om wetenschap uit te leggen aan een algemeen publiek. In haar nieuwe boek vertelt ze over haar beste trucs en over die van prominente wetenschappers en journalisten als Robbert Dijkgraaf, Freek Vonk, Diederik Jekel, Govert Schilling en Margriet van der Heijden.

Volg Ionica op Twitter.

CC foto: Judy van der Velden