De misleidende ivermectine-discussie in de Tweede Kamer

Team vaccin, Team ventilatie, Team ivermectine, Team lockdown, Team vrijheid, Team FFP2-maskers en Team corona-is-maar-een-griepje. Bijna elke maatregel en keuze in de crisis wordt gepolitiseerd. Opmerkelijk hoe sommige politici en Kamerleden zich scharen achter maatregelen en deze proberen door te duwen. Soms met goede onderbouwing en soms wordt er iets te veel doorgeslagen. De besluiten die worden genomen door de regering zijn politiek gedreven, net zoals de stappen die tijdens coronapersconferenties worden gepresenteerd.

Het zou verstandig zijn als Kamerleden en politieke partijen ruimte maken voor evidence-based politiek. Met ruimte voor inzichten die wellicht niet passen bij hun partijideologie of achterban maar wel ten goede komen van de volksgezondheid. Dat is belangrijker dan de opiniepeilingen van Maurice de Hond.

Publieke opinie stuurt de opinie van politici en hun beleid. De vraag om onderzoek naar bepaalde middelen en het effect daarvan wordt medebepaald door de publieke opinie en het maatschappelijk debat, dat vervolgens politieke leiders beïnvloed. De wetenschap daarentegen brengt oplossingen voor maatschappelijke problemen en gezondheidsvraagstukken. Het is goed als bestuurders en Kamerleden zich laten informeren door de wetenschap om vervolgens hun controlerende functie in de Tweede Kamer naar behoren uit te voeren.

Het gevaar is echter dat ‘wetenschap’ een sticker wordt die te gemakkelijk op onderzoek wordt geplakt. Vele onderzoeken rammelen aan alle kanten. Als wetenschappelijk onderzoeker zie je de gaten en de verkeerde conclusies. Maar een politicus, zonder die kennis, trapt al snel in de valkuil dergelijk onderzoek serieus te nemen. Het is immers ‘wetenschap’.

Een voorbeeld van hoe de politiek zich laat manipuleren is de opmerkelijke discussie over ivermectine. Hoe komt het dat dit antiparasitair middel genoemd wordt voor de preventie en behandeling van COVID-19 infecties? Vanuit welke hoek komt specifiek dit medicijn in de coronadiscussie terecht? Waarom zweert men bij de mogelijke werking?

Ivermectine is een medicijn tegen parasieten zoals darmlintwormen. Het medicijn tast het zenuwstelsel en ingewanden van de parasiet aan zodat het sterft. In Europa (via de EMA) en in de VS (via de FDA) is het middel alleen toegestaan voor het behandelen van worminfecties en exoparasieten, zoals schurft en luizen. Ivermectine is geen toegestaan of toegelaten middel tegen COVID-19 infecties. Er is wel toestemming om het middel onder streng gecontroleerde medisch-ethisch goedgekeurde klinische trials te testen op mensen met COVID-19. Tot zover vertonen de meeste studies hierover ernstige tekortkomingen.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een ‘living guideline’ (een online richtlijnen-database die steeds wordt herzien op basis van nieuw gepubliceerde studies) waarin wordt vermeld dat ivermectine wordt afgeraden voor COVID-19, met de bijbehorende literatuur onderbouwing. Maar naast een pandemie verkeren wij ook in een ‘paperdemie’. Men is massaal studies aan het publiceren bij vakbladen. Er is geen tijd voor peer-review. Zelfs pre-prints worden zonder enige vorm van kritiek of correcte biomedisch wetenschappelijke benadering overgenomen. Iedereen kan publiceren in wat ik ‘Mickey Mouse vakbladen’ noem met sexy titels en samenvattingen die niet overeenkomen met de resultaten.

De discussie rondom #ivermectinWorks is voornamelijk gebaseerd op studies verricht in het lab of klinische trials met ernstige methodologische tekortkomingen, waardoor de resultaten onbetrouwbaar zijn. Helaas zijn er laboratoriumstudies gepubliceerd onder zeer aantrekkelijke titels die misleidend zijn zoals ‘drug ivermectin inhibits the repilication of SARS-CoV-2’. Een leek kan dit als bewijs zien om ivermectine op de agenda te zetten, met alle mogelijke gevolgen van dien. Ondertussen zijn er journalisten, opiniemakers en politici die de conclusies en titels van deze onderzoeken als zoete koek slikken.

Twitterdiscussies, Kamermoties en Kamervragen, Youtubevideo’s en collectieven die zich opstellen: men zweert heilig bij ivermectine. Ook internationaal kun je de discussie volgen op Twitter onder #ivermectinWorks en #ivermectinSavesLives. Wie ertegenin gaat, krijgt een emmer bagger over zich heen. Hopelijk is die bagger vrij van parasieten want anders heb je ivermectine inderdaad nodig. Het lijkt bijna een ideologie, waar weinig ruimte is voor discussie. Waarbij je als geleerde die een studie of meta-analyse aankaart, je door de andere kant wordt platgegooid met pre-prints en zeer slecht opgezette literatuurstudies die uit de ‘paperdemie’ voortkomen. Het ondeskundig beoordelen van de opzet van een studie, de vertaalslag van laboratorium naar klinische studies en interpretatie van studieresultaten, leidt tot misinterpretatie en tot. stellige statements rondom het wel of niet gebruiken van ivermectine, of welk medicijn of maatregel dan ook.

The Guardian schreef op 15 juli 2021 dat het medicijn wereldwijd voornamelijk door “rechtse figuren” wordt gepromoot. Hetzelfde zien we terug in Nederland bij Kamervragen die door Groep Van Haga en Forum voor Democratie zijn ingediend op 1 juni 2021. Hier verwijzen de Kamerleden naar studies die menen het effect van ivermectine op COVID-19 te vertonen op basis van een literatuurstudie. Het ministerie van VWS had deze studie tot op de bodem onderuit kunnen halen. De ambtenaar die namens de minister deze Kamervragen moest beantwoorden, had kunnen goed kunnen onderbouwen hoe methodologisch zwak de aangehaalde studie is. Dat is niet gebeurd. Daardoor kunnen in de belevingswereld van de leek FvD en GVH winnaar van deze politieke battle lijken.

Het is fijn om te zien dat er veel klinische trials worden opgezet om het effect van ivermectine te onderzoeken. Fijn dat het in Europa gebruikt mag worden in RCT’s. Maar wat als het antwoord niet past bij hetgeen waar mensen in geloofden? Wat nou als we keer op keer zien dat ivermectine echt niet werkt in het voorkomen van ziekenhuisopname of sterfte in COVID-19 patiënten? Welke stok is er dan om corona mee te slaan? Hoever gaan we dan mee in de theorieën dat Big Farma die de uitkomsten bepaalt en controleert? Wanneer trekken we de grens en bepalen we dat populisme, opiniepeilingen en zetels niet leidend moeten zijn? Wanneer zeggen we: Stop! Tijd voor op wetenschap gebaseerde politiek!