Joop

De meeste mensen zijn van goede wil, maar soms is sturing nodig

  •  
08-03-2021
  •  
leestijd 5 minuten
  •  
samenwerkinggroepen

© cc-foto: Henning Westerkamp

Omdat de anonimiteit op sociale media nog groter is dan in een fysieke groep zijn uitingen ook vaak extremer, en toont de mens zich makkelijker van zijn slechtste kant.
We zijn als mensensoort minder rationeel dan we vaak denken. Ons leven wordt bepaald door veel factoren. Sommige factoren, zoals de opleiding die we volgen of de partner die we kiezen hebben we grotendeels in eigen hand, op andere factoren, zoals onze fysieke uitrusting hebben we nauwelijks invloed, weer andere factoren, zoals onze gezondheid en onze veiligheid zijn enigszins stuurbaar.
Ook voor de groepen waar we deel van uitmaken geldt dat we die enigszins kunnen beïnvloeden. Maar zoals we uit de massapsychologie en de sociologie weten, hebben groepen een eigen dynamiek, waardoor individuen zich in een groep of massa anders kunnen gedragen dan ze op zichzelf zouden doen. Het verantwoordelijkheidsgevoel verandert. Men laat zich leiden door de autoriteit van de groep. Het kan zover gaan dat persoonlijke opvattingen en belangen worden opgeofferd aan de collectieve opvattingen en belangen. Het individu krijgt er de bescherming en goedkeuring van de groep voor terug. Dat proces heeft altijd al gespeeld.
Nieuw in de huidige tijd is dat virtuele groepen en massa’s een steeds grotere rol gaan spelen. Daardoor kan in korte tijd wereldwijd rondom een idee of belang een groep gevormd worden. Omdat de anonimiteit op sociale media nog groter is dan in een fysieke groep zijn uitingen ook vaak extremer, en toont de mens zich makkelijker van zijn slechtste kant. Zonder feiten te checken daalt men af naar de kelder van de beschavingsladder.
Groepsvorming en discriminatie De neiging tot groepsvorming kan leiden tot discriminatie wanneer men de kenmerken of eigenschappen van de eigen groep al dan niet bewust boven die van andere groepen stelt. Het kan om zeer diverse kenmerken gaan, zoals huidskleur, intelligentie, kracht, geloof, sekse, enz. Door te discrimineren wordt een ander niet als gelijkwaardig gezien en behandeld. Er zijn samenlevingen waarin dat normaal wordt gevonden, denk aan het kastesysteem in India of sommige orthodoxe stromingen binnen christendom en islam.
In onze samenleving is het streven om iedereen gelijkwaardig te behandelen. Dat kan worden geformaliseerd op basis van de nationale wetgeving, internationale rechten van de mens en diverse verdragen. Maar het is belangrijk dat het ook wordt geïnternaliseerd in het denken en doen van mensen en groepen. Daarvoor is het nodig dat er bewustwording plaatsvindt. Groepen die zich gediscrimineerd en achtergesteld voelen spelen daarin een belangrijke rol. Zij laten, gelegitimeerd door berichtgeving en regelgeving steeds meer van zich horen. Dat is wat Tocqueville bedoelt als hij zegt dat onrecht heftiger wordt gevoeld als de afstand in achterstelling kleiner wordt. Mensen beseffen dan dat ongelijkwaardigheid geen natuurlijk gegeven is, maar dat het mensenwerk is, en dat men recht heeft op gelijkwaardige benadering en behandeling.
Gelijkwaardigheid is niet hetzelfde als gelijkheid. In de natuur is er geen gelijkheid, ieder wezen, dier, mens, plant is anders. Het gaat er dan ook niet om ieder wezen gelijk te maken, maar wel om recht te doen aan de eigenheid van elk wezen. In de ontmoeting en behandeling van de ander kan er sprake zijn van gelijkwaardigheid. Maar feit is dat uit de ongelijke verdeling van karaktertrekken, talenten, intelligentie, handigheid, fysieke gesteldheid, gevoelens voortvloeit dat in het samenleven altijd sprake is van ongelijkheid en hiërarchie. Op zich hoeft dat niet te leiden tot discriminatie en achterstelling, zolang mensen geen voorrechten of zeggenschap over anderen ontlenen aan eigenschappen waarover ze beschikken of meer beschikken dan anderen. Discriminatie en ongelijkwaardige behandeling zijn niet acceptabel, maar op verschillende gebieden moet er in de praktijk nog een strijd worden gevoerd om het uit te bannen.
Gemeenschap en globalisering Het humanisme predikt de gelijkwaardigheid van alle mensen. We kunnen streven naar wereldburgerschap, zoals dat al door de filosoof Kant werd gepropageerd. Toch hebben veel mensen meer het gevoel dat ze deel uitmaken van een regionale of nationale gemeenschap en minder van een Europese of wereldgemeenschap. Een wereldwijde verbondenheid is te groot en te abstract voor de meeste mensen.
Gedeelde identiteit speelt zich eerder af in de kleine wereld, waar mensen dezelfde taal spreken, dezelfde wortels hebben, vaak ook dezelfde ervaringen, doelen en denkbeelden hebben en elkaar gemakkelijk kunnen vinden. In de loop van de geschiedenis is het identiteitsgevoel stap voor stap uitgebreid, van stad naar regio en van regio naar land. Nu leven we in een tijd waarin het er op lijkt dat nationale gebondenheid plaats moeten maken voor de wereldstaat, willen we aan de dreiging van een ecologische of sociale catastrofe ontsnappen.
En we zien ook steeds meer tekenen dat nationale grenzen niet langer een scheidslijn vormen voor bepaalde transacties en gemeenschappen. Zo vinden wetenschappers elkaar gemakkelijk wereldwijd, maar ook mensen met belangstelling voor kunst, lhbt-ers, werkgemeenschappen, handel en markten enz. Engels wordt steeds meer onze wereldtaal, en internet ons voertuig. Dat biedt mogelijkheden om ondanks de verschillen met betrekking tot cultuur, religie en afkomst te werken aan een gemeenschap die samen moeilijke collectieve of individuele problemen oplost.
Denk aan de coronapandemie, voedseltekort, vervuiling, armoedebestrijding, gezondheidszorg, bevolkingsexplosie, de wereld stopt niet meer bij nationale grenzen. De combinatie van sociale, wereldwijde en nationale solidariteit biedt de mogelijkheid om belangen te bundelen en te richten op behoeften die er voor iedereen toe doen zoals betaalbare woningen, ziekenverzekering voor allen, basisinkomen, coöperatieve schone energie, gratis onderwijs, betaalbaar en gezond voedsel, nivellering arm en rijk.
Om tot een mondiale of zelfs Europese verbondenheid te komen, zal voor veel mensen een stapsgewijze aanpak nodig zijn. Startpunt is de sociale solidariteit in de directe leefomgeving.
Perspectief en uitdaging Het eigenbelang en de belangen van de meest nabije groepen waartoe we behoren, zoals gezin, familie, lokale club of vereniging is voor veel mensen belangrijker dan het grote en abstractere wereldbelang. Het ene is direct in het hier en nu merkbaar, het andere speelt zich veel verder van ons bed af in een ongewisse toekomst.
Het is de uitdaging om het wereldbelang hier en nu concreet te maken voor mensen zodat ze daar betrokkenheid bij krijgen. Dat kan door levendige scenario’s te presenteren die goed voorstelbaar en niet afschrikwekkend zijn. Verhalen die voeding geven aan het natuurlijke streven van de mens om gezond te willen blijven voortleven. Daarbij komt het gevoel van ongemak bij de keuze tussen individueel genotsmaximum en het behoud van de bedreigde aarde op behapbare manier naar voren, zodat mensen zichzelf af gaan vragen: wat kan ik doen om humaan leven voor iedereen op deze wereld te blijven garanderen?
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar

Reacties (14)

Minoes&tuin
Minoes&tuin10 mrt. 2021 - 6:17

Dat gaat niet lukken als mensen allemaal en steeds meer in de eigen bubbel zitten en blijven zitten. Het vreemde is dat ik vanuit mijn jeugd dat heel anders heb meegemaakt en ervaren. Wij gingen als kinderen uit heel veel verschillende sociale klassen samen naar dezelfde school, hadden overal vriendinnen, dat liep door verschillende klassen heen en met aandacht voor elkaar en respect. Op een enkele uitzondering na. Nu zie ik dat veel minder of niet meer. Waar je nu moet starten is dat je elkaar überhaupt wil kennen. Wij kwamen een tijd geleden in gesprek met de zoon van een oud- industrieel, een van de rijkste bewoners in het dorp destijds, die ontzettend veel grond hadden waarop nu hele villawijken zijn verschenen. We hadden het over de veranderingen. Wat hij zei dat er veranderd was? Vroeger bestond het grootste deel van de bewoners in de villa-wijken uit erudiete mensen of mensen die een klassiek familiebedrijf hadden, nu zei hij, is de helft van wat er staat gebouwd van crimineel geld. Hij behoefde het niet uit te leggen. Nu zie je dat dus nauwelijks meer, eenieder leeft in zijn/haar eigen bubbel, gaat per bubbel naar dezelfde bijbehorende scholen, die allemaal geprivatiseerd zijn en waar de bubbel nauwlettend wordt voortgezet, al is het maar via de benodigde middelen. Mijn vraag is: Wie geen grenzen meer kan overschrijden binnen handbereik, over de dichtstbijzijnde grenzen kan kijken, zou die het wel oprecht kunnen naar de wereld? Of is het allemaal schone schijn, of eigenbelang. Ik zet er dus enkele vraagtekens bij. Alleen als het is uit eigenbelang kijken mensen m.i. over grenzen. Want dat laatste is wat in deze tijden prevaleert. We wonen ook hier allemaal op eilanden en zijn nog te beroert de dichtstbijzijnde brug over te gaan. Hoezo gelijkwaardigheid? Hoezo verder kijken?

2 Reacties
Minoes&tuin
Minoes&tuin10 mrt. 2021 - 6:32

Ik geloof niet zo in dat gelijkwaardigheid en dus niet in gelijkheid als mens op de eerste plaats. Voorbeeld. Voor de wet is niet iedereen gelijk! Dat is nl. niet meer afhankelijk van je menszijn op zich, maar van je middelen om je recht wel dan niet te halen, je bent van zaken buiten je menszijn afhankelijk om je gelijkwaardigheid te behouden. Ongelijkheid heeft ongelijkwaardigheid tot gevolg.

Minoes&tuin
Minoes&tuin10 mrt. 2021 - 6:47

erudiete mensen, of mensen veel grond had, waarop nu eilanden, en zijn nog

OlavM
OlavM9 mrt. 2021 - 11:45

En helder betoog, waarin ik me geheel kan vinden.

1 Reactie
ton14024
ton140249 mrt. 2021 - 12:16

Vooral de strijd tussen de dorpeling en de wereldburger. Als wereldburger kan ik niet om klimaatverandering heen en als dorpeling is het ver van mijn bed. Dus mensen zullen kiezen een dorpeling te zijn. Maar als de randstad verzuipt, overstroomt het oosten. Zelfs als de rijken ´ieder voor zich´ roepen.

EenMening
EenMening9 mrt. 2021 - 9:45

Er zijn in de vorige eeuw veel pogingen ondernomen om mensen meer gelijk te maken. Daar was vaak veel geweld voor nodig en paradoxaal genoeg, was in veel gevallen minder gelijkheid het gevolg. En sommigen bleken bovendien meer gelijk te zijn dan de rest... Zelfs de Franse revolutionairen, die niet vies waren van terreur, wisten al dat vrijheid belangrijker was dan gelijkheid,vandaar hun leus: "Vrijheid, gelijkheid en broederschap", in die volgorde. Vrijheid is het hoogste goed en vaak met bloed betaald. Laten we daarom voorzichtig zijn met het inperken ervan, ook al levert dat soms wat links ongemak op het internet.

4 Reacties
EenMening
EenMening9 mrt. 2021 - 9:53

gelijkheid,vandaar = gelijkheid, vandaar

EenMening
EenMening9 mrt. 2021 - 10:07

l inks ongemak op het internet = links ongemak op op het internet

rvb2
rvb29 mrt. 2021 - 11:41

Vrijheid is het hoogste goed, ook al levert dat soms wat rechts ongemak op, zoals wanneer een vrouw zelf wil bepalen wat voor kleding ze draagt.

Deugkeizer
Deugkeizer10 mrt. 2021 - 6:54

Tja als ik dan hoor dat Gordon een wet er door heen wil drukken om alle anonimiteit op het internet op te heffen omdat hij klaarblijkelijk in half verdoofde toestand berichten over hemzelf gelezen heeft snap ik dat het stoort maar enerzijds denk ik laat nou niet alles afhangen van wat mensen over je denken. Op dit moment worden er volgens mij al veel forums aangepast en uit de lucht gehaald. Er is volgens mij ook een aardige toename van gebruikers op Joop. Dit is nu nog het enige openbare platform waar open anonieme meningen nog zijn toegestaan.

Colin van Rooijen
Colin van Rooijen8 mrt. 2021 - 22:32

Waar ik het mee eens ben in een licht aangepaste vorm is: "In geval van de "anonimiteit op sociale media" die "nog groter is dan in een fysieke groep zijn uitingen" daar "ook vaak extremer, en toont de mens zich" er "makkelijker van zijn slechtste kant." Dat is niet anders dan een gevolg van het middel van die media. Het heeft niets ermee te maken uit welke van de uitersten in politieke, religieuze, of andere groepen dat komt. Die zijn er eender in. Als in de jaren zestig en daarna het zo kenmerkend provocatieve rebelse linkse volk er beschikking over had gehad zou het toen al, en zeker niet minder, extreem aan toe zijn gegaan. Ook nu, met inmiddels een voor iedereen beschikbaar middel van deze sociale media, is er een breed georiënteerd publiek open riool wat dat bewijst, met dat verschil tot chagrijn van vroeger nog daarin geprivigileerd rebels links, dat rebels rechts erin deelneemt en breder vertegenwoordigd is.

sjaak5
sjaak58 mrt. 2021 - 21:59

Omdat de anonimiteit op sociale media nog groter is dan in een fysieke groep zijn uitingen ook vaak extremer, en toont de mens zich makkelijker van zijn slechtste kant. Altijd en eeuwig dat gezeur over tante Miep van driehoog-achter die nu ook haar idiote mening kan verkondigen op het internet. Vroeger had je ook de Privé en de Story waar de meest onzinnige dingen in werden vermeld. Ome jan in de kroeg die alles over iedereen wist te vertellen. Roddel en achterklap is zo oud als de mensheid. Als je beroemd bent dan is dit tegenwoordig de prijs van de roem. Wanneer je met je kop in de media verschijnt en aan iedere tafel aanschuift om anderen de maat te nemen dan is dit het gevolg. Iedereen die een mening denkt te hebben kan hem nu verkondigen. Zolang je de wet niet overtreedt. Miljarden meningen, het voordeel is dat iedereen alles morgen weer is vergeten.

Deugkeizer
Deugkeizer8 mrt. 2021 - 20:58

Het probleem is gewoon als mensen uiting kunnen geven aan hetgeen wat ze echt denken het ons dat enerzijds bevredigd en vooruit brengt. Aan de andere kant gaan we steeds meer concurrentie ervaren met onze diepste verlangens onderling. Ik zag in 1990 al dat het technologische ideaal van de verlichting op dit vlak gewoon ernstig tekort schiet. Er is soortgelijk initiatief nodig anders blijven we gewoon weer hangen in de donkere eeuwen.

1 Reactie
EenMening
EenMening9 mrt. 2021 - 10:58

@Deugkeizer Het internet heeft, net als alle technische uitvindingen, positieve en negatieve kanten. In dat opzicht kun je een vergelijking trekken met de uitvinding van de boekdrukkunst. Die resuleerde in een bredere verspreiding van kennis en maakte o.a. de Reformatie mogelijk. Ook bood ze mogelijkheden aan mensen die daarvoor geen stem hadden. Maar via de drukpers werd ook een enorme hoeveelheid haat, laster en vuilspuiterij verspreid. Ook toen werd censuur ingezet om onwelgevallige meingen te weren maar op den duur brak het besef door dat de voordelen van een vrije pers ruimschoots opwogen tegen bovengenoemde nadelen. Het internet heeft niet de verbinding gebracht die er van verwacht werd maar heeft juist tot veel meer polarisatie geleid. En passant heeft het wel een stem gegeven aan de stemmelozen. Maar net als de drukpers produceert het ook een enorme hoeveelheid fake news, haat, laster en vuilspuiterij. Toen de coronacrisis begon bleek het het vaak verguisde internet DE reddingsboei te zijn die de wereld draaiend houdt. Kortom, gemengde gevoelens.