De maatschappelijke consensus staat op springen

Tot nog toe heerste er grote eenheid in de Nederlandse politiek. In deze crisissituatie kon het kabinet-Rutte 3 rekenen op brede steun bij parlement en samenleving. Alleen PVV en FvD vielen buiten deze boot. Wilders en Baudet wisten het achteraf steeds beter en probeerden de regering daarop af te rekenen. Dat werd in de peilingen niet beloond, integendeel. Vooral het vertrouwen in het FvD liep terug.

Toch is een kanteling heel goed mogelijk. Dat komt door het tweede grote steunpakket van minister Koolmees. Tot nog toe houdt hij alleen bedrijven overeind die hun werknemers in dienst houden. Per 1 juni vervalt die eis. De minister erkent dat ontslagen soms onvermijdelijk zijn. Ook zegt hij al weken dat faillissementen net zo onvermijdelijk zijn. Daarmee joeg hij niet alleen PvdA en SP tegen zich in het harnas maar ook hele sectoren in het bedrijfsleven die in het kader van het coronabeleid voorlopig gesloten blijven. Die pikken dat in toenemende mate niet langer.

Niemand heeft deze situatie gewild. Wellicht was er geen alternatief voor het gevoerde beleid. Toch staat dit als een paal boven water: de maatregelen maken het miljoenen Nederlanders – werknemers en werkgevers – onmogelijk om eerlijk hun brood te verdienen. Als zij zich aan de regels houden, komt er niets of onvoldoende binnen. Daaraan zijn kabinet en overheid niet schuldig. Zij zijn er wel verantwoordelijk voor. Dat liet zich verbloemen door het vorige steunpakket, al bleek dit in de praktijk voor enkele branches minder royaal uit te vallen dan het leek. Nu dreigt dat masker te vallen. In de oorlog tegen het virus sneuvelen existenties: mensen worden brodeloos gemaakt en in de armoede gestort. Zij zien een toekomst voor zich van faillissementen, schuldsanering en huisuitzettingen. Dat komt niet door hun eigen fouten. Dat is een rechtstreeks gevolg van het overheidsbeleid. Zij zijn collateral damage. In Den Haag zal men de gemoedstoestand van deze ongelukkigen goed begrijpen met de nadruk op dat “goed” maar er is helaas niets aan te doen. Moeilijke maatregelen zijn helaas noodzakelijk. Wellicht is omscholing een idee. Wij moeten baanlozen toegeleiden naar sectoren waar nog wel veel vacatures zijn. De zorg bijvoorbeeld. Alsof ze in de hospitalen zitten te wachten op ongetrainde handen aan het bed. Of binnen een paar maanden het hoogwaardig vakonderwijs uit de grond kunnen stampen voor al die failliete kasteleins, restaurateurs en reisbureaumedewerkers.

Het is onvermijdelijk dat niet iedereen zich braaf maatschappelijk laat vernietigen, om het maar zachtjes te zeggen. Menigeen zal reageren met de klemmende vraag: “Waarom ik? Waarom een ander niet? Wat geeft jullie het recht mij en mijn bedrijfstak onrendabel te maken? Als de maatschappij tegen mij fuck you zegt, zeg ik fuck you terug. Barst maar met je vrome praatjes en je preekjes en je dankjewels. Ik laat me niet straffeloos kapot maken”. Er is heel wat tegen zulke redeneringen in te brengen, maar het is allemaal wel voorstelbaar. Als de maatschappij mij en mijn gezin laat vallen, laat ik de maatschappij vallen.

Dat is de veenbrand waarvan we de eerste rook al zien. Ze komt tot uiting in het toenemende geweld tegen de politie, zij valt te herkennen in bedrijfstakken die nu nog via de rechter proberen hun gelijk te halen tegen de overheid, ze zal zichtbaar worden aan allerlei conflicten die zich in de openbare ruimte steeds meer gaan voordoen naarmate het drukker wordt op straat. En kleine ondernemers de tent opengooien waarna de boa’s met hun bonnenboekjes een pak op hun sodemieter kunnen krijgen.

Er heerst nu nog een brede maatschappelijke consensus: wij met zijn allen tegen deze onzichtbare vijand. Die staat op springen. Ze is alleen te redden als de burgers zich eerlijk behandeld voelen. Dan zijn zij gezamenlijk tot grote offers bereid. Anders gooit iedereen op zijn eigen wijze de kont tegen de krib, waarbij de overheid niet langer van ons allemaal is maar een vijand die zoveel mogelijk op het verkeerde been moet worden gezet.

Dit risico wordt in Den Haag onderschat.