De langzame dood van MeToo

Marco Borsato is met vijf nummers de artiest met de grootste stijging in de Top 2000! Zijn nummers stegen soms met duizend plaatsen, waarbij ‘De Waarheid’ de hoogste positie bereikte (33). De pijnlijke, échte waarheid is echter dat we na acht jaar strijd nog steeds geen lessen hebben getrokken uit de strijd voor de stem van vrouwelijke slachtoffers.

Weet u het nog? Ooit, in een ver verleden, stonden vrouwen op tegen seksueel misbruik en vonden we dat geweldig. Ik heb het over maar liefst acht(!) jaar geleden, toen u waarschijnlijk nog onder de veertig was. MeToo werd een protestbeweging en bijna de helft van de Facebook-gebruikers (45%) gebruikte de term om een taboe rond seksueel misbruik en geweld te doorbreken. En met succes: praten over seksueel misbruik is tegenwoordig minder een taboe. Maar wie denkt dat we er daarmee zijn heeft het mis. 

Ik neem u mee, acht uurtjes vliegen in westelijke richting, naar Amerika: het land waar MeToo ontstond. De beweging begon klein, op de uitklaptelefoon van Tarana Burke, die met de woorden “Me Too” een dertienjarig meisje met een kwetsbaar verhaal wilde steunen. Later groeide die uitspraak uit tot een wereldwijde online beweging, mede als reactie op Trumps presidentschap, die werd beschuldigd van seksueel misbruik van jonge meiden en vrouwen. Na zijn verloren verkiezingen in 2020 leek het oranje gevaarte even geweken, maar al snel keerde het terug. Onverschrokken en klaar om een culturele oorlog te ontketenen; een oorlog waarin vrouwen het moeten ontgelden en mannen op een voetstuk worden geplaatst. Intussen sijpelen ook de Epstein-files via de media naar buiten. Trump-condooms en foto’s met minderjarige meisjes lijken zijn imago inmiddels nauwelijks nog te schaden.

Terug naar Nederland. De MeToo-beweging kon namelijk hier ook op brede steun rekenen. Ik kan me namelijk nog avonden op de bank herinneren waarop mijn moeder RTL Boulevard keek en de nieuwe verhalen over seksueel misbruik maar bleven binnenstromen. Ik was vijftien en de kwetsbaarheid van deze verhalen staat me nog goed bij.

Vijf jaar later schrik ik echter, wanneer ik mijn favoriete YouTube-serie BOOS kijk. Deze keer over coaches van The Voice of Holland die op zijn zachtst gezegd 'grensoverschrijdend gedrag' hebben vertoond. Het is the talk of the town: iedereen op de opleiding praat erover, elf miljoen weergaven en landelijke aandacht. ​

Plots sloeg het sentiment over de slachtoffers snel om. Waar eerst met afschuw werd gesproken over seksueel grensoverschrijdend gedrag, klonken nu stemmen over “trial by media” en “cancel culture”. Het minimaliseren van grensoverschrijdend gedrag, het opnemen voor de beschuldigde en twijfel zaaien over de oprechtheid van slachtoffers vond vijf jaar na Trump ook in Nederland voet aan de grond. Blijkbaar waren we toch nog niet zo ver als ik dacht.

Het morele failliet was voor mij compleet toen ik gisteren vol enthousiasme de radio aan deed om te luisteren of mijn lievelingsnummers een mooie plek hadden gekregen in de NPO Radio 2 Top 2000. Niet omdat alle nummers van Johnny Cash waren gedaald, maar omdat ik hoorde dat Marco Borsato was gekroond tot vrijwel grootste stijger ooit in de Top 2000.  Ik kreeg een knoop in mijn maag: hebben we als Nederland uit protest op Marco en zijn nummers gestemd? Al snel klonken er weer die beschuldigde-beschermende stemmen: het was terecht dat zijn nummers zo waren gestegen. Hij was immers ‘gewoon vrijgesproken, dus er was niets aan de hand.’

Maar: wanneer iemand is vrijgesproken betekent het niet dat er niets is gebeurd. Zeker bij zedenzaken is dit vaak lastig vast te stellen: er is vaak gebrek aan bewijs en de drempel om aangifte te doen of naar de rechter te stappen is hoog. Veel slachtoffers zien op tegen een openbare rechtszaak of het delen van hun kwetsbare verhaal, waardoor aanklachten worden ingetrokken of zaken stranden. Toch lijkt het alsof we hier aan voorbijgaan en Marco Borsato uit protest massaal steunen door op zijn nummers te stemmen. Dat lijkt me een slechte zaak, eentje die past in een zorgelijke trend waarin beschuldigde personen worden verheerlijkt, los van een juridische veroordeling.

In acht jaar tijd hebben we een ooit zo krachtige en moedige online-beweging bedolven onder een berg zand met een zware steen erop. Slachtoffers zwijgen uit angst voor een rechtszaak of publieke veroordeling, terwijl die hen hebben beschadigd worden opgehemeld in hitlijsten en op social media. Populariteit en macht bepalen nu wie wordt geloofd en wie een voetstuk krijgt. Daders worden verheerlijkt en slachtoffers genegeerd. En zo sterft MeToo langzaam een stille dood.