De kater van Black Friday: In Hoog Catharijne stonk het naar Fast Fashion

Liters water, kilo’s CO₂ en een afvalberg waar geen uitverkoop tegenop kan.

Op 29 november, de ochtend na Black Friday, wilde XR Stop Fossiele Reclames (SFR) de gevel van Hoog Catharijne en de pilaren op het Stationsplein behangen met “anti-reclame” posters om de draak te steken met fossiele reclames. Die zijn weer door de politie verwijderd, maar dat was geen moment om de moed in de schoenen te laten zakken. Verschillende actiegroepen kwamen Hoog Catharijne binnen, in een vreedzame maar scherp gecoördineerde aanval op twintig fastfashion-doelwitten.

Aan het einde van de ochtend stond er tussen de winkels van Hoog Catharijne ineens een verzetsrommelmarkt: activisten van Guerrilla Fashion gaven kleding weg met een boodschap. Ze worden muzikaal begeleid door BlockBrass.Zo’n 85% van al het textiel belandt niet in hergebruik of recycling, maar in het restafval — een categorie waar ook handdoeken, lakens en andere huishoudstoffen onder vallen.

Tegelijkertijd moeten we ons realiseren dat vooral kleding de grootste en snelst groeiende afvalberg vormt. Van alleen fast fashion is geen goede data te vinden van wat de consument weggooit. Wel weten we dat tussen de tien en veertig procent van de kleding nooit is verkocht. ‘Bedrijven doen er ook alles aan om mensen gulzig te maken', zei een vrouw die kleding uitdeelde. Ook als dit betekent, dat je wellicht 40% weggooit. Winst is winst.

Logischerwijs keerden deze klimaatactivisten zich dus niet alleen tegen de vaste reuzen — Nike, H&M, Zara — maar tegen het hele systeem van overproductie, uitbuiting en greenwashing. Hun boodschap aan politiek en bedrijfsleven was helder: minder productie, eerlijke lonen en een einde aan het misleidende reclamesprookje dat deze industrie draaiende houdt. Rond half twee verlaten ze het winkelcentrum, recht een ritmische ontvangst tegemoet: Rhythms of Resistance staat op het Vredenburgplein al klaar.

Ondertussen bewegen activisten in zwart, met lijkbleke gezichten, door het gebouw: de Oil Slicks. Ze vormen de draad tussen de radicalere acties, een wandelende metafoor voor hoe de fossiele industrie ons als een trage, giftige golf blijft overspoelen. Voor de ingang van Nike werd een grote plas nep-olie door Just Stop Fast Fashion uitgegoten, waardoor niemand nog naar binnen kon. Het leidde tot agressie: een voorbijganger schopte een activist, terwijl de politie het incident op dat moment liet gebeuren.

tekst gaat verder onder de afbeelding

Het spektakel in het winkelcentrum is slechts de trailer; de échte horror speelt zich af in de keten achter die winkelpui. Laten we hierbij ruimte nemen om drie claims te factchecken, die op de flyers stonden:

●      10.000 liter wordt gebruikt voor een spijkerbroek

●      10 kilo CO₂-uitstoot per broek

●      Fast fashion zorgt voor 8% van alle CO₂-uitstoot

Over de eerste claim zei een livestreamende man ook: ‘het hangt er heel erg vanaf hoe het katoen is geproduceerd.’ Een spijkerbroek van twee tientjes kost in werkelijkheid tussen de 3.800 en 10.000 liter water — het lage einde als katoen op regen groeit, het hoge wanneer er intensief moet worden geïrrigeerd in droge teeltregio’s, zoals UNEP en Milieu Centraal laten zien. Denim is gemaakt van katoen en omdat katoen juist vaak in zulke droge regio’s wordt verbouwd, is dat hoge getal allerminst overdreven. Daarbovenop komt van 17% tot 20% van al het industriële afvalwateruit textielverven en -bewerking, die rivieren vol chemicaliën duwen.

Belangengroepen hebben normaliter een handje ervan de hoogste cijfers uit de grafiek te pakken om hun punt te maken, maar 10 kg CO₂-uitstoot per broek lijkt dit keer zelfs een conservatieve berekening. Volgens de MDPI is de totale GHG-emissies over de levenscyclus van zulke alternatieve jeans werden berekend als ongeveer 15,3 kg CO₂e per paar jeans. Fast fashion jaagt dat tempo op: de sector is goed voor zo’n 8–10% van de wereldwijde CO₂-uitstoot door massaproductie en een wegwerp-levenscyclus. Aangezien we niet op blote voeten lopen en kleding ook per vliegtuig wordt vervoerd, is dit cijfer zeer accuraat.

Terug naar Hoog Catharijne: ondertussen kwam er een stankwalm in het winkelcentrum opzetten veroorzaakt door boterzuur. Er werd niks geworpen, zoals RTV-Utrecht hier beweerde, maar voor de geur maakt het niet uit. Dat was het werk van Ode aux Rats. Het symboliseert hoe het hele zaakje fast fashion gewoon stinkt, wat dus bevestigd wordt door de factcheck.

Nadat alle nepolie was opgeruimd, werden er twee activisten aangehouden. AD beweerde dat er vernielingen plaatsgevonden zouden hebben, waar ze dus geen bewijs voor hebben. Dit is natuurlijk om het beeld van de gewelddadige milieu-activist neer te zetten, en een serieuze journalist zou daarboven moeten staan. Ze zijn verhoord, maar uiteindelijk vrijgelaten.

De posters zijn weggehaald en de vloer weer geboend, maar de cijfers blijven liggen als onverkochte jeans in een magazijn: liters water, kilo’s CO₂ en een afvalberg waar geen uitverkoop tegenop kan. Fast fashion rekent erop dat we vergeten — tot de volgende korting langskomt. Black Friday komt en gaat. De klimaatrekening blijft. En zolang die blijft oplopen, blijven er mensen opstaan om hem te presenteren — luid, zichtbaar en onverkoopbaar.