De illusie van keurmerken

Op 1 november bericht NRC.next over de misstanden op plantages waar Unilever zijn thee vandaan haalt. SOMO heeft hier onderzoek naar gedaan. De thee is RainForest Alliance gecertificeerd en RainForest Alliance garandeert dat de thee eerlijk geproduceerd is. Nu blijkt dat dus niet altijd zo te zijn. SOMO heeft op diverse plantages diverse misstanden geconstateerd, inclusief seksuele intimidatie door opzichters.

Het probleem zit niet in de implementatie en de handhaving van het keurmerk. Het keurmerk zelf is het probleem. Keurmerken zoals RainForest Alliance, UTZ Certified en Fairtrade zijn in het leven geroepen om westerse consumenten een beter gevoel te geven. En dat doe je niet door wazige beloftes te doen. Dus blinken deze keurmerken uit in oneliners als ‘Geen kinderarbeid’ etc. Maar de wereld van de agribusiness is te complex om dat te kunnen garanderen. Het is nog een wonder dat niet eerder de illusie van de keurmerken doorgeprikt is.

Door de jarenlange agressieve campagnes van diverse maatschappelijke organisaties, Greenpeace voorop, is er een gevoel ontstaan bij de consument dat ons voedsel niet klopt. Als reactie daarop is de Fairtrade movement opgekomen die een alternatief bood. Fairtrade garandeerde wel eerlijk voedsel. Later volgden RainForest Alliance, UTZ Certified en anderen. Allemaal maken ze dezelfde fout: ze stellen de werkelijkheid veel simpeler voor dan die is. En dan is het een kwestie van wachten totdat iemand ons een spiegel voorhoud. SOMO heeft dat nu gedaan door diverse misstanden bloot te leggen zoals seksuele intimidatie.

Eerlijk of duurzaam voedsel bestaat niet. Bepaald voedsel is hooguit duurzamer dan ander voedsel en de agribusiness moet continue blijven streven naar duurzamer voedsel. De eerste stap die een voedselbedrijf daartoe moet zetten is een organisatiescan. Waar is het bedrijf het minst duurzaam? Is het omdat er niet voldoende loon wordt betaald? Omdat het milieu wordt vervuild? Of omdat het bedrijf geen belasting betaalt in het land van herkomst maar op de Kaaimaneilanden? Vervolgens moet een bedrijf daarmee aan de slag. Over het gehele proces moet transparant worden gecommuniceerd voor de geïnteresseerde consument. Zo bouwt een voedselbedrijf uiteindelijk een gedegen reputatie op.

En de oppervlakkige consument? Tja, die zal heropgevoed moeten worden dat de wereld nou eenmaal niet zo simpel in elkaar zit. Zolang voedselbedrijven de consument doen laten geloven dat de wereld wel heel simpel is, door met keurmerken te strooien die garanderen dat iets kinderarbeidvrij is, moeten ze ook niet zeuren als ze aangepakt worden door maatschappelijk organisaties als SOMO.

Klik hier voor het aangehaalde  onderzoek van SOMA