Joop

De giftige erfenis van Halbe Zijlstra

  •    •  
09-11-2012
  •  
leestijd 7 minuten
  •  
407 keer bekeken
  •  
BNNVARA fallback image
Korting op kunst- en cultuur wordt misbruikt om de cultuurwereld te elimineren
Bij het afzwaaien van de voormalige Staatssecretaris van Cultuur, Onderwijs en Wetenschap heeft de Volkskrant ervoor gekozen hem een hart onder de riem te steken. Op vrijdag 2 november verscheen een uitgebreide analyse in deze krant waarin Zijlstra onthaald werd als een strijder tegen “de arrogantie van de juiste smaak”, een succesvolle hervormer die het debat over cultuursubsidies “op scherp” heeft gezet.
Waar hebben we die uitdrukking eerder gehoord? Het “op scherp zetten van het debat” is een veelgebruikt eufemisme voor publieke figuren die zich van tendentieuze beeldvorming bedienen. De term is een van de vreemde producten van de postfortuynistische politieke cultuur. Maak moslims uit voor een vijfde colonne en u zet het debat op scherp. Zeg dat werklozen en gehandicapten handophouders zijn, en u zet het debat op scherp. Maak kunstenaars uit voor amateuristische profiteurs en jawel, het wonder is geschied: het debat is op scherp gezet. We mogen Zijlstra dankbaar zijn.
Nu valt er veel te zeggen over het cultuurbeleid van Halbe Zijlstra. Duidelijk is dat de lijn die hij heeft uitgezet, wordt voortgezet door het nieuwe kabinet. De Volkskrant schrijft terecht dat zijn bezuinigingsoperatie inmiddels een “onomkeerbare ontwikkeling” lijkt te zijn. Des te meer reden om eens zorgvuldig te bekijken wat de inhoud en consequenties van zijn beleid zijn, zou je zeggen.
Wie echter een gebalanceerde bespiegeling verwacht over de grootschalige veranderingen die vanaf volgend jaar ingang vinden, is bij de Volkskrant aan het verkeerde adres. In plaats daarvan vindt een mythische reconstructie plaats van Zijlstra zijn leiderschap. De tendentieuze beeldvorming die Zijlstra de wereld in heeft geholpen wordt door de Volkskrant volmondig onderschreven.
Een kernelement van deze beeldvorming is het merkwaardige idee dat de cultuurwereld irrationeel, halsstarrig en onverzettelijk was in zijn protest tegen de bezuinigingen. Een beeld dat Halbe Zijlstra gebruikte om op onnavolgbare wijze de cultuurwereld zelf de schuld in de schoenen te schuiven van zijn draconische bezuinigingen: “Er was een gebrek aan inhoudelijke argumenten, het werd heel persoonlijk gespeeld en het begon allemaal met een Mars der Beschaving. Als je zo uit de bocht vliegt, kan ik daar niet meer inhoudelijk op ingaan.”
Eenzelfde beeld wordt gepropageerd door de Volkskrant. “De tijd van schreeuwen om cultuur en marcheren om beschaving is voorbij”, zo constateert het dagblad op voldane wijze. Dankzij de harde hand van Zijlstra heeft een “nieuw realisme” zich postgevat in de cultuurwereld. De boodschap van Zijlstra – de nadruk op publieksbereik en ondernemerschap – is eindelijk doorgedrongen tot cultuurmakers, zo zou blijken uit recente uitspraken van de Raad van Cultuur en de vakbond Kunsten ’92.
Wie ook maar een beetje heeft opgelet, weet dat hier de geschiedenis wordt herschreven. Lees het rapport van de Tafel van Zes – een platform waarin de voornaamste belangenorganisaties zich hadden verenigd voorafgaand aan de bezuinigingen – en het staat bol van termen als publieksbereik en ondernemerschap. De noodzaak tot harde bezuinigingen werd volmondig erkend. Dat er sprake zou zijn van een “nieuw” realisme in de cultuurwereld, en dat dit op het conto van Zijlstra geschreven kan worden, is je reinste flauwekul.
Zelfs als we kijken naar de veelbeschimpte Mars der Beschaving, die plaatsvindt nadat Zijlstra eenzijdig elke samenwerking met de cultuurwereld heeft opgezegd, vinden we een opmerkelijk inschikkelijke toon. De Raad van Cultuur, de vakbond Kunsten ’92, zelfs de polemische Dichter des Vaderlands Ramsey Nasr; iedereen beaamde dat er hard bezuinigd moest worden. De vraag aan Den Haag was enkel of dat aub op eerlijke wijze kon gebeuren, met wat sympathie en overleg. Zoals Nasr het stelde:
Wij burgers, iedereen – wij kunnen bezuinigen, ingrijpend en pijnlijk. Maar wij zullen dat doen op eerlijke wijze, en met liefde voor onze cultuur en ons land.
Niet dus. Enkele maanden later communiceert een paginagrote krantenadvertentie van de musea voor moderne kunst eenzelfde opruiende boodschap: “politici praat met ons”. Dit alles is natuurlijk van een stuitende radicaliteit. Wat zouden de stakende Belgische fabrieksarbeiders verrast opkijken. Daar zet men auto’s van Ford in de hens en komen de verantwoordelijken langs op gesprek. Hier is het demonstreren of het oproepen tot dialoog al een onacceptabele vorm van agressie. Een reden voor uitsluiting van het overleg.
Demonstreren mag kennelijk enkel en alleen als de regering het met de boodschap eens is. Daarbij heeft Zijlstra het op een of andere manier voor elkaar gekregen om de boze reacties op het doordrukken van zijn koers, op te voeren als de oorspronkelijke reden voor zijn unilateralisme. Jammer genoeg daarin bijgestaan door het gebrek aan onderscheidend vermogen van de schrijvende pers.
Een tweede kenmerkend onderdeel van de beeldvorming, is dat de hele cultuurwereld doordrongen is van een ondraaglijk snobisme, door de Volkskrant beschreven als “de arrogantie van de juiste smaak”. Wie enigszins de Nederlandse cultuurwereld kent, weet dat dit beeld niet klopt. Geen ander land waar je zo makkelijk kan wegkomen met je culturele onwetendheid als Nederland. Geen ander land waar zoveel zeer toegankelijke cultuurproductie plaatsvindt.
De beschuldiging van snobisme heeft echter een zeer belangrijke politieke functie. Het is allereerst een manier om elke kritiek op Zijlstra onklaar te maken. Het commentaar op de gebrekkige cultuurkennis van Zijlstra was oorspronkelijk inhoudelijk van aard: waarom iemand aanstellen op een post die geen verstand heeft van het veld dat hij dient te besturen? We moeten het hem nageven. Zijlstra heeft hier een uitgekiende strategie gevolgd. Hij profileerde zich heel bewust als cultuurbarbaar, vertelde aan iedereen die het maar wilde horen dat hij geen verstand had van cultuur en dat hij van Dan Brown, Metallica en McDonalds hield. Dit alles in de hoop zich de woede van de selecte club van cultuursnobs op de hals te halen die Nederland rijk is, waardoor hij zichzelf als man van het volk kon profileren. Een noeste strijder op het voorfront van de Nederlandse versie van de Culture Wars. Daarin is hij met glans geslaagd.
Ten tweede is de beschuldiging van snobisme een van de meest efficiënte werktuigen in de vermarkting van de samenleving en de verdere ontmanteling van het publieke domein. We zien het nu weer gebeuren. In het regeerakkoord wordt het Mediafonds gekort, waardoor subsidie wordt geschrapt voor “moeilijke televisie”, zoals de documentaires van Tegenlicht. Elk beroep op een bestaansrecht van cultuur buiten de tucht van de markt wordt een verdachte vorm van elitarisme, dankzij de beschuldiging van snobisme.
In de beeldvorming die Zijlstra populariseerde kwam cultuur bekend te staan als een van de laatste bastions van klassenprivilege. Publieke cultuur, aldus Zijlstra is een ondoorzichtige vriendjeskliek, waar iedereen elkaar dingen toeschuift. In deze context krijgt de markt een democratiserende werking toegeschreven: enkel het kwaliteitsoordeel van de markt gemeten aan de hand van transacties, ofwel bezoekersaantallen, is een democratisch oordeel. Als politiek programma is dit natuurlijk zeer interessant. Het is dezelfde logica die Thomas Frank identificeerde in de Amerikaanse Culture Wars: de egalitaire kritiek op cultuur, afgedaan als elitespeeltje of linkse hobby, maakt het mogelijk voor Rechts om populariteit te verwerven voor een economische agenda die een stuk minder egalitair is.
De Volkskrant probeert het beleid van Zijlstra te depolitiseren. Zijn uitgangspunten waren volstrekt normaal, zo gaat het verhaal. Hij zei het alleen wat harder. Want hij wilde zogezegd stoer overkomen. Het staat er echt. Een alinea later lezen we echter dat zijn ideeën “niet altijd logisch” waren. Nogal wiedes. Je houdt de mensen een Amerikaanse model voor, waar meer privaat geld in cultuur omgaat, maar vervolgens realiseer je geen belastingaftrek voor cultuurdonaties, zoals in de VS gangbaar is. Je maant cultuurmakers om meer publiek te trekken, en tegelijkertijd stel je voor om de BTW te verhogen, wat bezoek juist ontmoedigt. Je bent een voorstander van marktwerking, maar dit geldt dan weer niet voor de zogenaamde ‘topinstellingen’, die vanwege hun naamsbekendheid juist het makkelijkste toegang hebben tot sponsoring. Je wilt dat culturele organisaties private financiering gaan zoeken, maar geeft hen een volstrekt onrealistische termijn daarvoor. Tegelijkertijd bezuinig je drie keer zoveel op cultuur als op andere terreinen, om zogezegd een cultuurverandering te bewerkstelligen die op het eerste gezicht compleet incoherent is. Gaat u maar niet-bestaande private financiering zoeken, is het devies.
Het komt niet bij de Volkskrant op zich af te vragen wat de politieke logica is die zich schuilhoudt achter dit ogenschijnlijke gebrek aan logica. Het komt niet bij de Volkskrant op, om zich af te vragen of misschien Zijlstra degene is met het gebrek aan realisme, in plaats van cultuurmakers als ongenaakbare dromers aan de kant te zetten.
Het dubbelzinnige karakter van de bezuinigingen is te herleiden tot de drie verschillende politieke agenda’s die in het nieuwe cultuurbeleid kris kras door elkaar lijken te lopen: een populistische agenda, die op basis van een volksvriend vijanddenken, kunst- en cultuurmakers als subsidieslurpers aan de kant zet; een conservatieve agenda, die inzet op een conservatieve notie van cultuur, ofwel erfgoed en het behoud van de klassieke en elitaire cultuur van de ‘topinstellingen’, en tot slot een liberale agenda, die pleit voor marktwerking en terugtrekking van de staat.
Het gecombineerde resultaat is dat het grootste slachtoffer van de ingrepen, de meer experimentele, hedendaagse en kleinschalige kunst- en cultuurvormen zijn. De reden dat veel cultuurmakers moord en brand schreeuwen over de bezuinigingen is dan ook niet zozeer de korting van twintig procent maar eerder de manier waarop deze korting bewust lijkt te worden gebruikt om een specifiek deel van de cultuurwereld te elimineren. Het gebrek aan spreiding en het gebrek aan tijd om een nieuw verdienmodel te vinden, voor de organisaties die vaak met honderd procent gekort worden, betekent voor velen simpelweg het sluiten van de deuren. Het NIMk, SKOR, en verschillende tijdschriften zijn al ten onder. Velen zullen er nog volgen.
Dat, samen met het onvermogen om hierover een integere discussie te voeren, is de giftige erfenis van Halbe Zijlstra.
Merijn Oudenampsen is socioloog verbonden aan de universiteit van Tilburg.  
Volg Merijn ook op Facebook
Dit essay is een Weerwoord op het artikel Clash der Culturen van Harmen Bockma uit de Volkskrant van vrijdag 2 november 2012 en is geschreven op verzoek van Platform Beeldende Kunst. Dit ‘Weerwoord’ is een initiatief van Platform BK en geeft richting aan het debat rondom kunst en cultuur door snel in te springen op negatieve, foute en tendentieuze berichtgeving in de media.

Meer over:

politiek, opinie
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (37)

Lookingforwardto2013
Lookingforwardto20139 nov. 2012 - 11:25

Wie weet misschien kan de nieuwe Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap mevrouw Jet Bussemaker van de PvdA hopelijk binnenkort iets positiefs wilt doen wat betreft de heftige bezuinigingen op dit moment op het gebeid Kunst en Cultuur?

meijerlahn
meijerlahn9 nov. 2012 - 11:25

Alles van waarde is weerloos ‘Alles van waarde is weerloos’ dichtte Lucebert in 1974 in zijn gedicht ‘De zeer oude zingt’. Staatssecretaris Halbe Zijlstra (VVD) heeft die regel goed in zijn oren geknoopt en snijdt met een glimlach 200 miljoen uit de cultuurbegroting. De instellingen staan op hun achterste benen maar het volk zal de straat niet opgaan, zo veronderstelt Zijlstra. Toch zou dat nog wel eens kunnen gebeuren. De bezuinigingen treffen niet alleen vrijwel alle sectoren van de kunst maar raken vooral de artistieke broedplaats van jongeren. Zo wordt er 30% van het budget voor amateurkunst en cultuureducatie bezuinigd (van 25 naar 17 miljoen), verdwijnen er vijf van de dertien jeugdgezelschappen en heft Zijlstra alle 21 productiehuizen voor de podiumkunsten op. In die productiehuizen krijgen beginnende theatermakers de kans om voorstellingen te maken. Ook de postacademische instellingen zoals het Berlageinstituut kunnen in de toekomst naar hun subsidie fluiten. ‘Alles van waarde is weerloos’ lees je hier: er is niet meer bij weinig noch is er minder nog is onzeker wat er was wat wordt wordt willoos eerst als het is is het ernst het herinnert zich heilloos en blijft ijlings alles van waarde is weerloos wordt van aanraakbaarheid rijk en aan alles gelijk als het hart van de tijd als het hart van de tijd http://harryvanbommel.sp.nl/weblog/2011/06/11/alles-van-waarde-is-weerloos-2/

poelly12
poelly129 nov. 2012 - 11:25

kunst en cultuur wordt maar konstant verward met subsidie. IS er zonder subsidie geen kunst ? en geen cultuur ? vwb cultuur, waar mensen wonen is cultuur, wij zijn cultuurvolken dus dat is het probleem niet. En kunst dan ? Is alleen gesubsidieerde kunst dan levensvatbaar ? Hoe zit het dan met Damien Hirsch, Andy Warhol en vele anderen die van de opbrengst van hun werk kunnen leven. En Led Zeppelin, die konden het ook. Dus houdt eens op met jenegelen om meer geld. Als je kunst wilt zien, koopr het dan, van je eigen geld

bruces
bruces9 nov. 2012 - 11:25

Gewoon een lulverhaal : "kunst- en cultuur wordt misbruikt om de cultuurwereld te elimineren". Wat is kunst ? Is dat gekoppeld aan een opleiding aan de kunstacademie ? ONZIN. Mijn vrouw, geeft 's-avonds naast haar werk, gratis les aan andere vrouwen en die maken fantastische kunst zonder subsidie. Heet zelf ontplooiing, via een persoonlijk talent. Die zelf ontplooiing doet mijn vrouw al 40 jaar, omdat ze het leuk vindt en wil delen met anderen. Je ziet die ontplooiing zelfs terug bij de kinderen en de kleinkinderen. Het is heel simpel. Je kunt een kinderfeestje zelf organiseren met leuke dingen die de kinderen moeten maken, na eigen inzicht. Je kunt ook naar de Mc gaan. Happy hubbedepup met een voorgedrukte kleurplaat. Je kunt met je kinderen naar allerlei musea, culturele centra's, kastelen, etc. gaan = cultuur. Je kunt voor deze kinderen ook een seizoenkaart kopen voor Ajax of Feijenoord. Dat is geen cultuur, maar dom vermaak. Cultuur en kunst komt uit je genen (talent), interesse, en niet uit een subsidiepot. Het begint bij de keukentafel.

CliffClavin1993
CliffClavin19939 nov. 2012 - 11:25

Gansch GeenStijl huilt, waar het eens schamper lachte. Want men vindt het daar, bij Nieuw Dom Rechts, niet leuk dat er in Den Haag een cultuurpaleis komt. Men vindt het een 'opgestoken middelvinger' naar de burger toe, zeg maar. Ik zie dat anders, mensen. Natuurlijk heeft GS het patent op termen zoals bovengenoemd. Maar ik zou het cultuurpaleis toch vooral als een opgest*** middelv***** naar de zielepoten van GS en hun trawanten bij de Telegraaf en Elsevier willen noemen, een échte 'mindf*ck', in hun eigen teminologie. GS zie ik als een soort houtworm in de samenleving. Er zijn prima bestrijdingsmiddelen voor.

wvdstraat
wvdstraat9 nov. 2012 - 11:25

Zolang er kunst gemaakt wordt, bestaat er een vorm van 'subsidie'. Lang geleden had dat andere vormen en waren het vorsten, edelen en de kerk die het betaalden, vanaf de renaissance kwamen daar rijke kooplieden bij. Toen zag de wereld er echter volkomen anders uit, waren er een paar honderd (zeer) rijken, een paar kuddes monniken en miljoenen armen. Thans ziet de wereld er geheel anders uit en zijn de kunstbijdragen geïntitutionaliseerd. In Nederland begonnen met de 'tienden' van Alva kwamen er overheidsbelastingen en in de loop der eeuwen is de welvaartsverdeling zó gewijzigd dat iedereen een bijdrage levert aan alle openbare voorzieningen. Dat is goed!, want op die manier wordt willekeur voor een groot deel voorkomen en heeft iedereen toegang tot welke kunstvorm dan ook, tegen betaling van een entreebewijs. Mensen die tegen kunstsubsidies zijn, zijn derhalve niet goed snik, want feitelijk blokkeren zij hun eigen toegang tot de zaken die het leven de moeite waard maken. Voort is het volkomen arbitrair, want voor hetzelfde geld ben je tegen overheidsuitgaven voor snelwegen, natuurbeheer, defensie en ja zelfs tegen uitgaven voor onderwijs en zorg: "Wie het wil, betaalt het zelf maar" is dan het adagium. Degenen die het ambachtelijke werk van Anton Pieck of het entertainment van Vd Ende musicals een zelfde cultuurwaarde hebben moeten terug naar school. Daarnaast zijn zij volkomen inconsequent: Vol trots hebben zij het over Rembrandt, Vermeer, Van Gogh en bekijken ze op vakantie Cheops, Knossos, Epidavros, Vicenza, Drottningholm, Bayreuth en vele kathedralen. Dat alles is tot stand gekomen door gemeenschappelijke inspanningen, door mecaenassen, slavenarbeid, kerkezakjes, heffingen en onderbetaalde arbeid. Ook hier is nog een tweede overeenkomst: Bij podiumkunsten en musea verdient meer dan 80% het salaris, terwijl men niet op toneel staat of aan de muur hangt. Technici, beheerders, kassamedewerkers, transportbedrijven, technische industrie, suppoosten, schoonmakers, accountants, toeleveranciers, ontwerpers, secretariaat-medewerkers, restaurateurs, schrijvers, ... de rij is onafzienlijk... Er staan velen daarvan inmiddels op straat en de rest volgt binnenkort hand-in-hand met bankemployees. Terwijl kunst en cultuur de ENIGE waardevolle 'footprint' is, die de mens nalaat...

JanJansen17
JanJansen179 nov. 2012 - 11:25

Zou het de Volkskrant niet gewoon ontbreken aan analytisch vermogen? Een van de meest belangrijke eigenschappen binnen de journalistiek!!!

Woeki Hypo
Woeki Hypo9 nov. 2012 - 11:25

De giftige erfenis van Halbe Zijlstra. Mooi stuk van de schrijver, dat de retoriek van de rechtse denker bloot legt. Een naakte waarheid. En de dubbele of meervoudige agenda´s. Ook overwinst is subsidie. Subsidie van de klant, de werknemer of andere belanghebbenden aan de ondernemer. Gedwongen, op basis van machtsverhoudingen, marktwerking is machtswerking. Kunst subsidiëren via ondernemers, de absolute particulieren, dus via overwinst en dus via subsidie, dat mag blijkbaar wel. Maar niet via de overheid, niet via een democratie. Het is steeds hetzelfde liedje, een éénzijdig liedje, het rechtse denken. Het rechtse denken wil de macht niet delen. Het zijn zuivere denkers. Dat gaat een keer verkeerd aflopen. Dat laat de geschiedenis zien. Woeki Hypo is gematigd liberaal.

Marsman2
Marsman29 nov. 2012 - 11:25

Uitstekende observaties in Merijns reactie op dat kritiekloze Volkskrantartikel. Dan nog een opmerking voor alle kunst & cultuurhaters: gelukkig hebben we als samenleving nog steeds bakken met publiek geld over om langs allerlei slinkse wegen professionele voetbalclubs overeind te houden en met grootscheepse inzet van de politie de voetballiefhebbers naar hun hobby te begeleiden en als er weer eens een clubje kampioen van Nederland is geworden dan zijn we ook niet te beroerd om daags erna met publieke middelen de schade van het feestje op te ruimen en te herstellen - nietwaar?

Depeli
Depeli9 nov. 2012 - 11:25

Door enkel het erfgoed van de klassieke en elitaire cultuur van de 'topinstellingen' te behouden en daarmee het laten wegvallen van de onderzoekscultuur, is heel het Werktheater dus onzin geweest. Is alle tijd die Klompé heeft gestoken in het onderzoeken, vernieuwen en spreiden van theater dan voor niets geweest? Gooien we dan 40 jaar aan "theater-revolutie" weg? Laten we dan ons boegbeeld als kunst en cultuur-tolerant-land varen? En wat moeten we dan doen met alle buitenlandse gezelschappen, die ons allicht zullen gaan missen in het theaterlandschap juist doordat wij zo vooruitstrevend en vernieuwend zijn. Verbeter me waar ik het fout heb, hoor! Student en hobbyist, 20 jaar, schreeuwend om cultuur.

bruces
bruces9 nov. 2012 - 11:25

Conclusie ? Het is gewoon een lulverhaal : "kunst- en cultuur wordt misbruikt om de cultuurwereld te elimineren". Wat is kunst ? Onzin dat gekoppeld is aan een opleiding aan een moderne kunstacademie. Kunst is puur commercie geworden. Geld en kunst zijn historische vijanden.

marietjejansen
marietjejansen9 nov. 2012 - 11:25

Wat is kunst? 'Kunst is een hobby' staat hieronder. Wat is een kunstenaar? Je kunt een 'kunstenaar zijn in mensenhandel', zegt een ander. Gelukkig hebben we nog altijd de Van Dale...  kunst de; v -en 1 verkregen vaardigheid in het een of ander: de ~ vh koken 2 het vermogen om schoonheid te scheppen en esthetisch genot op te wekken 3 kunstwerken 4 vaardigheid, handigheid: dat is geen ~ is eenvoudig; een koud ~je iets gemakkelijks 5 rare streek; frats  kun·ste·naar de; m,v -s, kun·ste·na·res de; v -sen iem die het vermogen bezit kunstwerken te scheppen

cvogel
cvogel9 nov. 2012 - 11:25

Een heel goed stuk! Met als enige nadeel dat het zich toch laat meeslepen in het focussen op een mannetje; een in zijn vak kundige uitvoerder van iets dat een veel breder draagvlak heeft (zie veel reacties hier!). Het gaat eigenlijk om iets waarvoor de tijd politiek al veel langer rijp was en dat VVD en vooral PVV op een voor hen opportuun moment erdoor drukten. Omdat dat draagvlak zo groot is, is er politiek ook geen weg meer terug. Meneer Zijlstra heeft dat zo vakbewaam afgewikkeld dat hij nu beloond is met de volgende stap in zijn politieke carrière. Op weg naar straks een ministerschap-van-Het-Geeft-Niet-Wat. Maar het zijn wel de kiezers die dit mogelijk maken.

Crunchy Frog
Crunchy Frog9 nov. 2012 - 11:25

Een van de meest giftige delen van Halbe Zijlstra’s erfenis is wel dat zijn aanhangers inmiddels de discussie niet meer voeren met steekhoudende argumenten, maar op basis van ideologie ("De vrije markt kan het per definitie beter") en rancune tegen een vermeende 'elite' zich een oordeel aanmatigen over iets waar ze totaal geen kennis over hebben. Met groot gebrek aan historische kennis voeren mensen ook in deze thread weer de vorsten, edelen en kerkleiders die Beethoven en Michelangelo onderhielden op als ‘private financiers’, en als argument waarom een overheid zich niet met cultuur zou hoeven te bemoeien. Deze mensen wáren de overheid van die tijd. Of denkt men soms dat ze al dat geld verdienden met het verkopen van aardappelen op de markt? Met een even zo groot gebrek aan kennis over de manier waarop kunst tot stand komt, suggereert reageerder Ronald Smit (wo 14 november 2012 16:15) dat kunstenaars beter flink afgeknepen kunnen worden, omdat lijden de beste inspiratiebron voor kunst zou zijn. Een argument dat om te beginnen een mooie vrijbrief is om kunstenaars maar in de gevangenis te zetten, ze te martelen, hun vrouwen naar Siberië te sturen of hun kinderen voor hun ogen dood te schieten, allemaal omdat het van die mooie kunst op zou leveren – en afgezien daarvan is het het herkauwen van een romantische 19e-eeuwse mythe. Kunst ontstaan wanneer een kunstenaar vorm geeft aan zijn beleving van de wereld, wat die ook is. Het merendeel van de grote kunstwerken is niet ontstaan vanuit lijden, maar vanuit levenslust, verbazing, boosheid, religieuze of spirituele gevoelens, uit gevoel voor schoonheid, of gewoon uit pure liefde voor het materiaal waarmee de kunstenaar werkte. En heel veel kunstenaars hebben periodes 'droog' gestaan, juist omdat ze te veel in beslag werden genomen door lijden of door de strijd om het bestaan. Ik wil best een discussie voeren over het nut van subsidies. Maar met al hun ideologische gedrevenheid (en de trots waarmee ze hun onwetendheid etaleren) hebben Halbe Zijlstra en de zijnen nog geen enkele overtuigende onderbouwing kunnen produceren van de klakkeloos aangenomen stelling dat kunst beter volledig aan de markt kan worden overgelaten. Integendeel: wat er met kunst gebeurt onder het regime van de vrije markt begint steeds meer te lijken op wat ermee gebeurt onder het regime van een totalitaire staat: Om te overleven of zijn gezin te kunnen voeden, houdt de kunstenaar op met vorm te geven aan zijn eigen beleving van de wereld (=kunst maken), en gaat hij vorm geven aan de beleving die iemand anders (de consument, het regime) wil hebben van de wereld. Zo ontstaat kitsch. Daar is in het heden altijd een markt voor. Maar je kunt je afvragen of de marktconforme kunstwerken van nu een beter lot zal zijn beschoren dan het terecht vergeten socialistisch-realistische droesem uit het Stalin-tijdperk.

CliffClavin1993
CliffClavin19939 nov. 2012 - 11:25

Prachtig stuk, spijkers op koppen en niet op laag water, en zonder open deuren in te trappen ook nog. Ik vrees wel dat de gedetailleerde en onderbouwde argumentatie van Merijn Oudenampsen veel mensen boven de pet gaat, i.h.b. de pet van meneer Zijlstra zelf. Die is namelijk ook niet meer dan een marionet van zijn partij. Wél een marionet met een scherp instinct, iemand die de onderbuiken van Nieuw Dom Rechts prima kan bespelen, of op zijn Belgisch: bepotelen. Ik heb het vaker betoogd: rechtse, reactionaire mensen zijn angstig. Je kan ze veel wijsmaken, en ze zijn als de dood voor kritiek, en voor gedegen onderzoek. Daarom zijn ze vaak cultuur- en wetenschapsvijandig. Cultuur kan ons pijnlijke waarheden over onszelf vertellen, en wetenschap kan de wereld waarin wij leven, en ook onze eigen biologische constitutie, blootleggen. Op beide terreinen is overigens gefundeerde kritiek (via debat, resp. sceptisch replicerend onderzoek) hoogst welkom; die gebieden zouden zonder een kritische grondhouding doodeenvoudig niet kunnen bestaan. De reactionaire, marktgedreven cultuurpolitiek van Zijlstra c.s. is alleen maar destructief. Ook voor hemzelf en zijn partijgenoten, alleen snappen ze dat niet. Geobsedeerde marktdenkers zijn fundamentalistische gelovigen - die blokkeren ook altijd elke vorm van twijfel en scepsis ten aanzien van de afgoden die ze dienen. In die zin staan fanatieke moslims en marktgelovigen veel dichter bij elkaar dan ze zelf voor waar willen houden. Heeft iemand al eens uitgerekend wat die 200.000.000 Euro's aan bezuigingen eigenlijk gaan kosten? Aan WW-premies, omscholingen, en trajectbegeleiding naar vervangend (en vaak frustrerend en onbevredigend ander werk)? Aan muziek- en andere opleidingen die achteraf voor niets blijken te zijn geweest? Aan menselijke ellende überhaupt? En dan zie ik nog af van het benoemen van de verliezen aan waardevolle archieven, aan mooie orkesten en andere gezelschappen in de kunsten, en aan aanzien in kunst- en cultuurminnende buitenlanden. Het is allemaal van een treurige, miserabele, inhumane krenterigheid. Ik neig er sterk naar om het: sadisme te noemen; de wraak van de mentale dwergen die nooit iets van een mooi schilderij of een pakkende symfonie begrepen, en die nu zich verkneukelen omdat ze, in het huidige klimaat, vrij schieten hebben op alles wat beweegt in de schone kunsten. Wij worden door halve garen bestuurd, en wij weten het.

4 Reacties
ThomasWagenaar
ThomasWagenaar9 nov. 2012 - 11:25

En hoe lang gaan we het nog tolereren? Ik wil niet als ik 40 ben ook zo'n lamzak zijn als de formalisten die ons land 'besturen'? Wanneer snappen rechts-stemmers dat ze niet kunnen bestaan zonder af te geven op links terwijl links dat helemaal niet nodig heeft? Je wordt er toch wanhopig van..

x.x
x.x9 nov. 2012 - 11:25

Ik heb het vaker betoogd: rechtse, reactionaire mensen zijn angstig. Je kan ze veel wijsmaken, en ze zijn als de dood voor kritiek, en voor gedegen onderzoek. -------------------------- Vervang rechts door een willekeurige bevolkingsgroep, bijv Finnen en Frank staat op de barricaden dat je niet mag generaliseren! (eventueel angstig vervangen door 'vaak stelen').

marietjejansen
marietjejansen9 nov. 2012 - 11:25

Jazeker is het uitgerekend wat deze 'bezuiniging' kost. Vijftien miljard. http://rondom10archief.ncrv.nl/pagina/bezuinigen-op-kunsten-kost-op-termijn-vele-miljarden

bruces
bruces9 nov. 2012 - 11:25

Frank. Een economie bestaat niet uit consumptiebonnen. Dat geldt voor links en rechts.

TVDL030
TVDL0309 nov. 2012 - 11:25

Een veel te lang stuk dat alleen maar "Halbe is stom" wil zeggen. Er wordt niets kapot gemaakt, er worden dingen teruggegeven aan de samenleving. Als die bepaalde kunstuitingen waardeert, dan moeten ze de portemonnee maar trekken. Zo simpel is het.

1 Reactie
marietjejansen
marietjejansen9 nov. 2012 - 11:25

Theaters sluiten, groepen worden opgeheven, musea gaan dicht. Dat noem jij 'Er wordt niets kapot gemaakt, er worden dingen teruggegeven aan de samenleving'. Metafoor; die rotonde daar in Brabant, die voorkomt dat er mensen worden doodgereden of dat de doorstroming belemmerd wordt, hoeveel mensen maken daar nou eigenlijk gebruik van? Zo weinig? Dan is dat de elite, shame on them! Laten ze dat lekker zelf betalen, als ze dat zo graag willen. Waarom zou ik in het Noorden moeten betalen voor een rotonde in Brabant? Voila, ik geef 'de dingen terug aan de samenleving'. Het verschil daarbij is dat er meer dan genoeg bezoekersaantallen voor de gesloten theaters/musea zijn. Dus elitair kun je het niet eens noemen.

JoopSchouten
JoopSchouten9 nov. 2012 - 11:25

'Integere discussie voeren' zijn onmogelijk als men vanuit een neoliberaal (of andere) wereldbeeld kijkt. Zij denken het grootste 'starre gelijk' van de wereld te hebben. Deze mensen kunnen niet out-of-the-box-denken. Mensen uit kunst en cultuur doen dit juist wél. Dit is het grote probleem. Halbe Zijlstra denkt als een Stalinist of vergelijkbare idioten. Halbe Zoolstra !

1 Reactie
poelly12
poelly129 nov. 2012 - 11:25

tuurlijk, jij en de linkse goegemeente heeft gelijk, de rest is dom klootjesvolk. kom eens van je wolk af, als je wilt discussieren, maar doe dan niet zo godvergeten moreel superieur,

FransAkkermans1947
FransAkkermans19479 nov. 2012 - 11:25

Toch vind ik het snoeien op sociale werkplaatsen en de dagopvang voor ouderen erger dan bezuinigingen op de schone kunsten. Het stedelijk ging na negen jaar weer open. Ik kan niet zeggen dat de kwaliteit van leven nu weer beter is. Voor tienduizenden gehandicapten en ouderen kan het betekenen dat ze verder in isolement leven. Wanneer gooien ze de museumjaarkaart nu eens wat in prijs omhoog?

1 Reactie
wvdstraat
wvdstraat9 nov. 2012 - 11:25

Alweer een niet-begrijper: * Wie hebben vaak een museumjaarkaart? Juist!; ouderen ! * Wie kunnen niet overal in participeren, maar wel vaak van een museum genieten, zeker als dat na een verbouwing is aangepast?; Juist, gehandicapten ! * Waaraan verdient de lokale middenstand, met name horeca, een flinke extra boterham?; Juist, aan wereldvermaarde collecties ! * Waardoor verdienen werklui hun brood, zelfs als dat een beetje te lang duurt?; Juist, door grote projecten ! Maar nee, natuurlijk, daar gaat niemand op vooruit. Nou misschien u niet, maar vele anderen wel. Niet alles is voor Bassie, hoe ouderwets u dat ook vindt....

[verwijderd]
[verwijderd]9 nov. 2012 - 11:25

Kunst is een hobby. Een kunstenaar die niet van zijn werk kan leven, omdat mensen er kennelijk niet voor willen betalen, moet maar gewoon een baan zoeken en in zijn of haar vrije tijd gaan schilderen, viool spelen, balletten, beeldhouwen, etc. Net zoals een ander in zijn vrije tijd gaat klaverjassen.

1 Reactie
HanvanderHorst1
HanvanderHorst19 nov. 2012 - 11:25

dichters zijn ook leugenaars. Voor het rijm schrijven zij: het is guur en het is vier uur. Ook als het kwart na drie is.

Magikeven!ikheetMostafa
Magikeven!ikheetMostafa9 nov. 2012 - 11:25

Vroeger was de hele familie mee bezig, soms waren ze jaren lang, samen,een enorme stuk marmer aan het hakken, om een beeld van te maken, de hele familie dus en dat was echte kunst. Kijk naar de oude beelden en schilderijen, bent u ooit in Italie geweest? de oude beelden en schilderijnen zijn nog steeds alle mooiste beelden en schilderijnen in de wereld. Een paar jaar geleden liep hier in de buurt een man met een draagbaar-zaagmachine in zijn hand, ging het park in, zonder te draaien, het park is een grote ruimte om honden uitlaten, op dat momment liepen veel mensen en honden daar, ik was fietste toevallig daar op dat moment en zag hem, ik stopte om te kijken, alle andere mensen ook, kwamen kijken, want hij liepe vrolijk en snel richting de bomen. Zonder pardon, begon hij vrolijk te zagen aan een lage boom, de boom brak in twee stukken, de bovenste stuk van de boom bedonderd naar beneden en blijft alleen de ''kruk''. Hij begon verder sprontaan te zagen aan dat kruk, van links naar rechts en andersom en weer door het midden en weer een stukje-hout vliegt weg en maar zagen en zagen. Zagend maak hij rondes rond de --kruk-boom'', iedereen kwam kijken, ik ook, het waren wel mensen en honden, een ding trok wel mijn aandacht: toen hij aan het zagen, kijkten de toeschouders zeer vrolijk naar dat kunst- werk, maar alle honden blaffen juist nog harder! snappen de honden wat wij niet snappen ? vroeg ik me zich af! De echte kunstenaar vraagt nooit geld, juist zonder geld komt alles naar boven bij een kunstenaar, zeggen zeiden ze!

1 Reactie
marietjejansen
marietjejansen9 nov. 2012 - 11:25

De 'echte kunstenaar' hoeft geen huur te betalen? Heeft geen kinderen die naar school moeten met iets gezonds in hun broodtrommeltje? Wat een flauwekul!

bruces
bruces9 nov. 2012 - 11:25

Gisteren naar Uje Swingt geweest. Mijn kleindochter van 5 jaar moest optreden. Niks geen subsidie. Veel jonge mensen van 5 jaar tot ...... jaar die voor eigen kosten balletles krijgen. Een kweekvijver voor talent en cultuur c.q. kunst. Zij die werkelijk TOP zijn halen zonder subsidie het grote podium.

1 Reactie
wvdstraat
wvdstraat9 nov. 2012 - 11:25

En waar was die uitvoering dan? In een theater, buurthuis, sporthal ? Die krijgen allemaal subsidie ! De werkelijke "toptalenten" worden toegelaten op een academie: Die ook subsidie krijgt..... Is de dansclub een stichting? Dan mag die de btw aftrekken. Of is het een vereniging? Dan krijgen ze subsidie van de gemeente...... Onwetende zwatel-reacties hebben niet veel nut, dus dat kunt u beter laten, hoor!

rbakels
rbakels9 nov. 2012 - 11:25

VVD-ers miskennen met hun dogmatische afkeer tegen subsidies dat deze in de sfeer van kunst en cultuur dienen om een structureel "marktfalen" te compenseren dat twee oorzaken heeft 1) in kunst en cultuur kunnen productiviteit niet voortdurend worden zoals in en productiebedrijf 2) wat de taal-gerelateerde kunstvormen betreft speelt bovendien een rol dat het Nederlandse taalgebied relatief klein is. Ja, als wij de cultuur zouden McDonaldiseren zou dat natuurlijk enorme besparingen opleveren. Bijna zoveel als afschaffing. Alleen nog maar Amerikaanse series op TV, en het Concertgebouworkest vervangen door André Rieu.

1 Reactie
boeie
boeie9 nov. 2012 - 11:25

"Concertgebouworkest vervangen door André Rieu." En waarom is dat precies slecht? Andre Rieu is nogal popupair en wordt beter bekeken/beluisterd dan het Concertgebouworkest . Overigens is deze angst ongegrond want het Concertgebouworkest draait niet op subsidie, maar vooral op sponsoring, niet van de overheid maar van het bedrijfsleven.. Precies zoals het zou moeten.

lembeck
lembeck9 nov. 2012 - 11:25

Even kort door de bocht, hoor... Kunst & Cultuur is inderdaad belangrijk, maar nog veel belangrijker is dat mensen kunnen blijven wonen, eten en zich kleden. Voor mij is dat belangrijker dan de Kunst & Cultuur. Die overleeft toch wel. Altijd weer. Maar mensen gaan eraan kapot als ze op straat belanden zonder iets. Dus aub niet zo huilie huilie doen.

1 Reactie
wvdstraat
wvdstraat9 nov. 2012 - 11:25

Even kort, maar ook genuanceerd door de bocht een boeiende vraag: U heeft begrijpelijkerwijze gelijk, maar.... hoe komt het dan toch dat mensen al sedert de prehistorie de behoefte hadden om kunst na te laten? Holbewoners, Archaïsche samenlevingen, slaven, armlastige kunstenaars lieten ons dingen na, waardoor wij hen herinneren en leren over die perioden. Wandschilderingen, metalen, aardewerk, bouwwerken, beelden, mozaïken, schilderwerken. Gemaakt door mensen die leefden tussen de wilde dieren, als slaven, als half beeldend kunstenaar. Lang niet altijd 'in opdracht', vaak ook uit eigen initiatief, met een 'drive' en de hoop er na het maken iets aan te kunnen verdienen, of in de gunst van een mecaenas te komen. Zo niet ging men toch door. Eten, drinken en een dak zijn wellicht nog belangrijker, maar zonder hersenvoedsel vaart niemand wel. Dan stoppen de hersenen met het geven van overlevings-signalen en verliezen honger, dorst en beschutting hun doel. Dit is een academische kwestie, waarop derhalve een antwoord onnodig is. Het is slechts "Food for Thought". De waarde ligt in de vraagstelling....

hansdetorenkraai
hansdetorenkraai9 nov. 2012 - 11:25

cultuursubsidies etc ??????????????????????????????????????????????????????????????? ach je moet er natuurlijk wat voor doen en je vriendjes hebben ik vind cultuursubsidies larie, net zo goed als statenmakersubsidie vliegeniersubsidies kippenslachtersubsidies treinconducteursubsidies huisschildersubsidies etc Gewoon je verdient je geld met een vak of niet. Als dat je niet lukt, omscholen of de sociale dienst net als in ieder ander vak. Geloof dat er voor een kaartje voor het bezoeken van de Stopera meer dan 200 euro bij moet. Terwijl het overgrote deel van de bezoekers zich kleed of dat ze van koninklijke huize zijn. ( het is maar een voorbeeldje hoor) Als je tegen een Regisseur in de VS verteld dat we in ons landje overheidsgeld geven voor het maken van een Film vinden ze dat al vreemd. Dat als de Film een succes is ze het geld niet hoeven terug te betalen nog vreemder.

1 Reactie
Crunchy Frog
Crunchy Frog9 nov. 2012 - 11:25

Google even op 'Hollywood' en 'subsidie' en je vindt binnen een paar seconden de krantenartikelen die je duidelijk maken dat alleen al de staat Californië honderden miljoenen per jaar heeft uitgegeven (en nog steeds uitgeeft) aan subsidies en belastingvoordelen voor de filmindustrie, en dat de filmbonzen hevig lobbyen om die voordelen vooral maar binnen te blijven halen. Zoals ik hieronder al zei: geen steekhoudende argumenten, en vooral veel rancune.