Joop

De gezondheidszorg staat voor een existentieel vraagstuk

Opinie

•

03-05-2019

•

leestijd 4 minuten

•

80 keer bekeken

•

T splitsing medische zorg 2XPPdef 13042019

Er zijn teveel private krachten en er is te weinig publieke sturing in het zorgstelsel

De Rijksoverheid heeft de afgelopen jaren bewust een te positief beeld geschetst van de medische gezondheidszorg. “Onze zorg behoort tot de beste van Europa” staat in het Regeerakkoord. Op basis van zelfstandig onderzoek, gevalideerd door deskundigen, heb ik vastgesteld dat de kwaliteit van de medische zorg in vergelijking met andere moderne Europese landen sinds 2006 geleidelijk aan terrein verliest*. Dit is opmerkelijk. Want waarom werd dit onderzoek niet gedaan door een van de kennisinstituten (SCP, CPB, Zorginstituut, WRR, Universiteiten)?

Het medisch zorgstelsel van gereguleerde marktwerking is niet goed doordacht. Er zijn twee fundamentele ontwerpfouten gemaakt. Ten eerste: Een patiënt, die wettelijk verplicht is te betalen voor zijn zorgbehoefte, is geen consument van zorg maar heeft recht op goede zorgverlening op basis van indicatiestelling door een gediplomeerde zorgverlener. Deze moreel-ethische dimensie van de zorg is uit het oog verloren. Ten tweede: landelijke regie van het zorgaanbod, een planning van zorgvoorzieningen op landelijke schaal, is onmogelijk in een stelsel van concurrerende zorgverzekeraars. Dat zorgverzekeraars (overwegend) regionale monopolisten zijn doet hier niets aan af. Beide ontwerpfouten zijn terug te voeren op het probleem dat over de verhouding tussen het publieke en het private niet goed is nagedacht bij de invoering van de Zorgverzekeringswet in 2006.

De schizofrenie van het marktgedreven zorgstelsel laat zich ook op een andere manier typeren. De filosofie van marktwerking vraagt om inherent tegengesteld gedrag van de betrokkenen in de zorgverlening. Commerciële belangen en concurrentie moeten samengaan met vertrouwen en samenwerking. Wat de zorgeconomen ook beweren, deze tegenstelling – in menselijk gedrag en in het stelselontwerp – tart de logica. Het gaat namelijk in dit geval niet om een vorm van publiek-private samenwerking zoals we dat uit de praktijk en de leerboeken kennen.

Het marktdenken in de zorg leidt tot afsplitsing van zorgbedrijfjes die de patiënt niet als een mens maar als een gefragmenteerd wezen benaderen waaraan gesleuteld en verdiend kan worden. In de fragmentatie van lichaam en geest tot kleine diagnosebehandelbrokjes zitten de verdienmodellen. Profijtelijk zijn de klinieken voor electieve ingrepen (knie-, heup- en staaroperaties), maar voor de acute zorg, de complexe zorg en de chronische zorg die gezamenlijk veruit het grootste deel van de medische zorg vormen werkt het marktmechanisme niet, of zijn er kostbare gevolgen waar overheidssturing nodig is. Zoals nu weer bij het ziekenhuis in Boxmeer. Daar waar de mens zich niet laat opsplitsen zien we de meest schrijnende gevolgen van het marktdenken: in de specialistische GGZ en de jeugdzorg (een gemeentelijke taak). Hoe meer fragmentatie, hoe meer regels. Immers, patiëntveiligheid en zorgkwaliteit zijn absolute vereisten die altijd moeten worden geborgd. En ook dat geeft verdienmodellen. Maar wat is nu de essentie?

De versplintering van het zorgaanbod leidt tot complexere regelgeving met een toename van verantwoording, toezicht en dus: bureaucratie. Het leidt tot torenhoge indirecte kosten, een zeer verfijnd systeem van checks en balances ergo een complexe hybride zorgmachinerie die nooit af kan zijn, waardoor steeds minder geld beschikbaar is voor de zorg. OntRegelDeZorg? Nieuwe regels vervangen de geschrapte. Value Based Health Care? Waarom niet gewoon de patiënt vragen of hij/zij tevreden is? Hoe doelmatig is een systeem van 24 zorgverzekeraars met 55 polissen basisverzekering die allemaal hetzelfde zorgpakket aanbieden? Management staat centraal in het marktgedreven zorgstelsel in plaats van uitvoering. Is er wellicht een verband met het feit dat de zorg steeds minder aantrekkelijk wordt gevonden om in te werken en het toenemend gebrek aan gekwalificeerde zorgverleners (verpleegkundigen, triagisten, huisartsen, ouderengeneeskundigen e.a.)?

Er zijn teveel private krachten en er is te weinig publieke sturing in het zorgstelsel. Publiek is ondergeschikt gemaakt aan privaat, het moet juist andersom! Dit inzicht begint door te breken. Toen ik Kim Putters, directeur van het SCP en hoogleraar aan de Rotterdamse school waar het ‘zorg is business’-adagium gehuldigd wordt, hiermee in het openbaar confronteerde gaf hij volmondig toe dat deze analyse klopt (NZF-cafe d.d. 14/3/2019).

De gezondheidszorg staat voor een existentiële keuze. Een keuze die direct samenhangt met de vraag of de overheid de regie terugneemt en binnen publieke randvoorwaarden private zorgverlening en zinvolle innovaties faciliteert, of de omgekeerde situatie, waarbij private partijen de dienst blijven uitmaken en de publieke taak beperkt wordt tot het corrigeren van de collateral damage van echte marktwerking.

In het eerste geval kunnen we terugkeren naar de menselijke maat en staat de patiënt weer centraal, in het andere geval wordt de patiënt een dataverzameling, de zorgverlener een data-analist, krijgt Big Tech het voor het zeggen en zoekt iedereen het in het oerwoud van regels verder zelf maar uit.

*Zelfstandig onderzoek van data OECD-Health at a Glance 2007, 2009, 2011, 2013, 2015, 2017. Gepubliceerd in Economisch Statistische Berichten. 2017;1 ‘Zorgstelsel op basis van samenwerking stelt patiënt centraal’

Dit artikel verscheen eerder op gijsvanloef.nl

Meer over:

marktwerking, zorgstelsel, opinie, gezondheidszorg, zorg

Praat mee

onze spelregels.

Reacties (12)

Sorteren op:

Libertain6 mei 2019 - 6:33

Het huidig model zorgstelsel weerspeigelt de dominante neoliberale economische organisatie van ons land. Ze horen bij elkaar - neoliberalisme en dit zorgstelsel. Het is het model zorgstelsel dat de neoliberalen altijd hebben gewild omdat voor een kleine groep investeerders zeer lucratieve winsten meebrengt, onder het smoes van "verlaging van kosten". Het is gaande weg fijn op te merken dat het auteur openlijk toegeeft dat in wezen de neoliberalen hebben een economisch experiment met 17 miljoen mensen uitgevoerd door een "marktewerkende" zorgstelsel naar industrie modellage met een groep monopolisten samen ingevoerd om naar de resultaten te mogen kijken. Heeft u het reeds opgemerkt? Monopolisten en marktwerking - gaat dat samen? De resulaten van het brutale experiment zijn thans zichtbaar voor de ogen van iedereen. De zorg wordt stelselmatig gesloopt omwille van optimalisatie van de winsten van de monopolisten die de aansturing van het zorgstelsel in handen hebben gekregen. Wie gaat deze regelrechte ramp terugdraaien?

Frans Kwakman4 mei 2019 - 10:24

Vandaag lees ik in de krant dat ons ziekenhuis, het vroegere Waterlandziekenhuis, weer een aantal functies afstoot. Een duidelijker aanwijzing voor de verdwijning op redelijk korte termijn kunnen ze niet geven. In mijn beleving is het verlenen van goede specialistische zorg op korte afstand belangrijk. Jammer dat de commercie daar anders over denkt.

1 Reactie

Satya4 mei 2019 - 18:27

Wat voor zorg verdwijnt er en belangrijker hie de zorg betaalbaar houden?

0 Rapporteren

Satya4 mei 2019 - 8:27

Ik vraag me af hoe zorg betaalbaar blijft. Ik vind een goede zorg voor iedereen belangrijk en deze moet vergelijkbaar voor iedereen zijn, ik zie alleen niet in hoe als de huidige polarisatie doorzet zoiets tot de mogelijkheden behoort. Ik denk dat het merendeel van de mensen op individuele koopkracht gefocust is en dat een solidariteit principe niet het belangrijkste is voor deze mensen. Zolang dat niet veranderd zie ik geen verandering.

1 Reactie

DanielleDefoe6 mei 2019 - 10:16

"Ik denk dat het merendeel van de mensen op individuele koopkracht gefocust is" daar lijkt het wel op. Ieder voorstel tot versobering is gedoemd te mislukken. Niet alleen in zorg.

0 Rapporteren

quatsch3 mei 2019 - 20:49

Waarom zouden VVD, CDA en D66, die de marktwerking in de zorg introduceerden en nog steeds aan de macht zijn, deze terugdraaien? Vanuit hun optiek voldoet de marktwerking prima! Oog voor de noden van patiënten hebben ze niet. Zij vertegenwoordigen en bedienen immers degenen die rijkelijk (willen gaan) verdienen aan de zorg. En daarin zijn ze goed geslaagd.

HM van der Meulen3 mei 2019 - 17:22

Niet te geloven: een deskundige die het nadenken niet is verleerd aan het woord. Ik dacht dat die ook al waren uitgestorven. -

1 Reactie

Minoes&tuin4 mei 2019 - 5:04

Tegenover hem staan tien anderen!

0 Rapporteren

ton140243 mei 2019 - 12:24

De argumenten voor marktwerking in de zorg waren vooral meer efficiëntie en kostenbeheersing. Dat is prima gelukt. Inefficiëntie en kostenoverschrijding zijn van de overheid naar de burger overgeheveld.

1 Reactie

vdbemt3 mei 2019 - 14:46

"De versplintering van het zorgaanbod leidt tot complexere regelgeving met een toename van verantwoording, toezicht en dus: bureaucratie". Dat kun je toch moeilijk 'efficient' noemen. En of je het verplaatsen van kostenoverschrijding van overheid naar burger 'kostenbeheersing' kunt noemen, weet ik ook zo net niet. Het zou moeten gaan om 'verbeteren van de zorg' (bereikbaar voor iedereen). Dat is het dus al met al zeker niet. Zolang liberaal aan de macht is, zie ik dat ook niet terugveranderen.

0 Rapporteren

west0123 mei 2019 - 10:46

Ben meer dan 40 jaar werkzaam geweest in de zorg. De ontwikkeling zoals beschreven ook vanaf dag 1 voorzien. De zorg leent zich niet voor marktdenken. Het verdienmodel wordt ook steeds verfijnder en ondoorzichtiger. Zorginstellingen mogen geen winst uitkeren maar met bedrijven die aan de zorg leveren wordt dit gegeven omzeild. Zorginstellingen geven steeds meer indirecte en facilitaire zorg uit handen aan bedrijven. Ik betwijfel of efficiencyvoordelen waar men dan van spreekt het wint van geïntegreerde zorgverlening.

WillemdeGroot3 mei 2019 - 10:22

'In het eerste geval kunnen we terugkeren naar de menselijke maat en staat de patiënt weer centraal, in het andere geval wordt de patiënt een dataverzameling, de zorgverlener een data-analist, krijgt Big Tech het voor het zeggen en zoekt iedereen het in het oerwoud van regels verder zelf maar uit.' Ik denk dat Van Loef hier haarscherp en zuiver beschrijft voor welke beslissingen we staan op het terrein van de gezondheidszorg. Ook op meerdere, overigens; denk aan alle nutsvoorzieningen e.d. Alle wezenlijke (politieke) tegenstellingen zijn terug te voeren naar de vraag in hoeverre de marktwerking de regie heeft overgenomen van overheidsbeleid. Marktwerking: doel, winstoogmerk. Overheidsregie: doel, algemeen welzijn. Het probleem is welke overheid we met elkaar kiezen. Die waar het (neo)liberalisme leidinggevend is of die waar de sociale context en het algemeen belang voorop staan. Het is, uiteindelijk, de kiezer die bepaalt.