De geloofwaardigheid van een linkse PvdA

Veel kiezers hebben bij de laatste verkiezingen de andere linkse partijen verlaten om de PvdA groter te maken dan de VVD. Hun verzet tegen het ‘rechtse rotbeleid’ van de afgelopen twee jaar en het discriminerende – soms zelfs racistische – beleid jegens allochtonen liggen hieraan ten grondslag. Rutte moest weg.

Helaas waren de overlopers vanuit extreem-rechts  (PVV) doorslaggevend bij de definitieve verkiezingsuitslag. Niet de PvdA maar de VVD is de grootste geworden. De PvdA staat nu voor de strategische keuze: over rechts of over links?

Ter legitimering van een samenwerking met de VVD op rechts worden door commentatoren en (oud-)politici – ook van PvdA-huize – verschillende argumenten naar voren gebracht. Een van deze argumenten luidt dat de kiezers nu eenmaal hebben gekozen voor deze combinatie. Beide partijen zijn hierdoor tot elkaar veroordeeld. Deze redering gaat ervan uit dat de kiezers in onderling overleg tot deze keuze zijn gekomen. Iedereen weet dat dit mantra een illusie is.

Paars Een ander argument dat wordt gehoord is het historische gegeven dat beide partijen hebben bewezen met elkaar te kunnen samenwerken, zie Paars. Men vergeet kennelijk dat Paars mogelijk werd door drie ontwikkelingen die nu niet aan de orde zijn: de gemeenschappelijke wens om af te rekenen met de dominante positie van het CDA, een bloeiende economie en het feit dat Kok zijn ideologische linkse veren van zich had afgeschud. In dit laatste punt schuilt het meest wezenlijke verschil van de PvdA nu met de PvdA van toen. Immers, Samsom en Spekman hebben de PvdA duidelijk op een linkse koers gezet. De PvdA van toen was bereid om mee te gaan met de introductie van marktwerking, verzelfstandiging en privatisering in de  publieke sector. Dit is nu niet meer het geval. De PvdA heeft inmiddels geleerd van de verloederende en corrumperende effecten van de marktwerking in de publieke voorzieningen.

Ten slotte wordt het argument aangevoerd dat de PvdA nu zijn verantwoordelijkheid moet dragen om het land uit de crisis te halen. Desnoods door met de VVD te regeren! Dit argument draagt een zeer lastige gewetensvraag in zich: kies je als partij voor je eigen principes of kies je voor het land?

Verdeeld land Als we echter het begrip ‘land’ nader invullen dan zien we een samenleving gevormd door burgers en grosso modo verdeeld in: arm en rijk, werkzaam en werkloos, laag- en hoogopgeleid, autochtoon en allochtoon, gezond en ongezond. De VVD-politiek is meestal gericht op rijk, hoogopgeleid, gezond en autochtoon. Het zwakste segment van de samenleving wordt door de VVD van Rutte aan zijn lot overgelaten. Deze partij heeft bovendien, in de afgelopen jaren, bewezen dat ze bereid was om de rechtsstaat aan te tasten en zelfs de Grondwet aan haar laars te lappen; zie het gedoogakkoord met de PVV.

De VVD van Rutte is niet langer een klassieke liberale partij. Het is een licht populistische partij geworden die – om de macht – bereid is over de klassieke liberale principes heen te walsen: vrijheid en gelijkheid. Hiertegenover staat dat de PvdA van Samson en Spekman wil opkomen voor eerlijk delen, verbetering van de positie van de sociaal zwakkeren en een democratische rechtsstaat waarin ook de allochtonen zich thuis kunnen voelen.

Gedeelde waarden Verantwoordelijkheid dragen voor het land betekent voor een politieke partij dat ze de samenleving als geheel uit de crisis haalt, in eerste instantie de zwakken. Het land is niet alleen een economie, het is vóór alles een beschaving. Zal de PvdA in samenwerking met de VVD ‘dit land’ kunnen redden? Ik betwijfel dat zeer. Dit zal eerder bereikt worden in een coalitie met de SP en D66, aangevuld met het CDA.

De PvdA verkeert op sociaal terrein met de SP in goed en sterk gezelschap. D66 wil prioriteit geven aan het onderwijs. De PvdA en SP kunnen daar onmogelijk tegen zijn. Om een stabiele meerderheid te organiseren zullen ze met het CDA zaken moeten doen. Het CDA is nu voldoende afgestraft voor haar populistische avontuur met de PVV. Ze weet nu dat haar overleving voortaan ligt in een politiek van fatsoen en oog voor het maatschappelijk middenveld. Dit zijn waarden waar de andere drie partijen zeer toegankelijk voor zullen zijn.

De PvdA wordt van links en rechts gesouffleerd dat ze in een coalitie met alleen de VVD een stabieler kabinet kan vormen dan in een verbond met meerdere partijen. Maar de PvdA weet dat louter het aantal zetels in de Tweede Kamer geen garantie biedt voor een stabiele meerderheid. In elke huwelijk, ook in de politiek, is het delen van gemeenschappelijke waarden en doelen een veel sterkere basis voor stabiliteit dan rekenkundige uitgangspunten. Deze gemeenschappelijke waarden zijn – ondanks de retoriek van de afgelopen verkiezingscampagne – in de kern te vinden bij de SP, D66 en het CDA. 

Kiest de PvdA voor de VVD dan draagt de PvdA verantwoordelijkheid voor een ander land dan haar ‘eigen’ land. Erger nog, ze zal dan haar linkse veren deze keer geplukt  zien worden door de VVD. De effecten hiervan zal ze al bij de volgende gemeenteraadsverkiezingen in 2014 ondervinden. De geloofwaardigheid van de PvdA ligt op links.