De digitale euro is een test voor onze democratie
Vergaderingen en conferenties van internationale organisaties zoals het Internationaal Monetair Fonds en de Europese Commissie vinden bijna dagelijks plaats. Zelden leiden die tot veel ophef. Maar hoe anders was dat bij een aantal recente bijeenkomsten over de ontwikkeling van digitale munten door centrale banken? Het onderwerp is controversieel. Want ja, digitaal geld bestaat al in vele vormen en wordt volop gebruikt, maar dat overheden zich ook in deze wereld gaan mengen met eigen munten, is nieuw. Mensen maken zich onder meer zorgen over hun privacy en de mogelijkheden die overheden zullen krijgen om ‘ongewenste’ transacties te blokkeren.
De Tweede Kamer gaat op 23 november a.s. voor het eerst in debat met Minister Kaag van Financiën over een publieke digitale munt. Dat is rijkelijk laat want invloedrijke personen, zoals onze eigen koningin Máxima, hebben op diverse internationale vergaderingen al uitgesproken voorstanders te zijn van zo’n Central Bank Digital Currency (CBDC). In Europa experimenteert de ECB bovendien al met het technische ontwerp van haar CBDC: de digitale euro. Veel mensen krijgen daardoor het gevoel dat hun volksvertegenwoordigers weinig invloed hebben op dit soort ingrijpende ontwikkelingen en dat belangrijke keuzes elders beklonken worden. Dit tast het vertrouwen in de democratie verder aan.
Op 14 februari jl. brachten 120 wetenschappers en maatschappelijke organisaties uit heel Europa een gezamenlijke verklaring naar buiten. Zij pleitten voor een democratischere benadering bij de ontwikkeling van de digitale euro. De ECB leek tot dan toe de ontwikkeling te benaderen als een puur technische onderneming, die losstaat van sociale of politieke overwegingen. De doelstellingen en ontwerpkeuzes van de digitale euro zijn echter zeer politiek. In de Tweede Kamer nam daarom de roep toe om het ontwikkelingsproces uit de achterkamers te halen en in een openbaar debat te bespreken. Na lang aandringen van Nederland in Brussel kwam dit onderwerp eindelijk op de agenda van de vergadering van de ministers van financiën van de eurolanden, de zogeheten Eurogroep. Hoewel ook deze vergaderingen zelden enige media-aandacht krijgen of enige ophef veroorzaken, stelde dit de Tweede Kamer wel in staat om politieke boodschappen mee te geven aan minister Kaag. Twee oproepen konden in ieder geval op brede steun rekenen van de Kamer: de digitale euro mag zeker niet programmeerbaar zijn en anoniem betalen moet mogelijk blijven, zoals dat bij contant geld nu ook mogelijk is.
De vraag is nu of de Europese instellingen deze breed gedragen Nederlandse wensen serieus nemen. De eerste signalen zijn verontrustend. Zo waren vertegenwoordigers van de nationale parlementen niet uitgenodigd voor een recente ‘high level’ conferentie over de ontwikkeling van de digitale euro in Brussel. Wel uitgenodigd waren Máxima, bestuurders van financiële instellingen en eurocommissarissen. Bovendien neemt de ECB openlijk stelling tegen zeker een van de Nederlandse moties door te zeggen dat zij geen voorstander is van anonieme betalingen. Ongekozen centrale bankiers gaan dus in tegen de wens van een brede politieke meerderheid in ons land, en dat zorgt voor spanning. Ook de Duitse minister van Financiën, Christian Lindner, pleitte recent voor “cash-like privacy”.
Ook een ander belangrijk politiek besluit lijkt nu al genomen zonder dat het debat daarover heeft plaatsgevonden: commerciële banken moeten een belangrijke rol krijgen bij de uitrol van de digitale euro. En dat terwijl bijvoorbeeld ook gekozen had kunnen worden om de digitale euro als alternatief voor commerciële banken in het betalingsverkeer neer te zetten. Dit is wat de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid in 2019 in haar rapport ‘Geld en Schuld’ bepleitte. Een digitaal alternatief zou volgens de WRR een disciplinerend effect hebben op private banken, bijdragen aan stabiliteit en tot meer diversiteit en concurrentie leiden. Op die manier zou ook overheidssteun in de vorm van bijvoorbeeld het depositogarantiestelsel geleidelijk afgeschaft kunnen worden, zodat banken zullen functioneren als private bedrijven en in het geval van mismanagement ‘gewoon’ failliet kunnen gaan.
De digitale euro wordt daarom een test voor de democratie in de EU. Als namelijk aan de ene kant politieke eisen aan het ontwerp openlijk genegeerd worden en aan de andere kant de machtige positie van commerciële banken alleen maar versterkt wordt, dan zal de digitale euro geen zegen worden voor onze samenleving, maar een ondemocratische vloek. Om het rap dalende vertrouwen in de digitale euro, nog voordat die het daglicht heeft gezien, te herstellen zouden de Nederlandse regering en (Euro)parlementariërs zich actiever moeten mengen in het debat en expliciet moeten eisen dat de digitale euro een democratisch en betrouwbaar alternatief voor banken wordt.
Auteurs:
Mahir Alkaya is Tweede Kamerlid voor de SP, schrijver van het boek “Van wie wordt ons geld?” en rapporteur digitaal centrale bankgeld voor de Tweede Kamer.
Martijn Jeroen van der Linden is lector New Finance aan de Haagse Hogeschool en promoveerde recent op het design van het geldstelsel in het digitale tijdperk aan de TU Delft.
Praat mee
Reacties (25)
De Digitale Euro wordt de doodsteek voor iedereen. Als robots gaan we allemaal aan het infuus. Privacy telt niet meer. Nu kunnen hackers, criminelen, knappe koppen miljarden digitale euro’s bemachtigen. Net als echte banken en echt geld is ook electronisch geld niet veilig. Als stroomstoringen plaatsvinden is er geen betaling mogelijk. Zelf ervaren met uitval in buitenland. Sta je bij een kassa om af te rekenen werkt het betaalsysteem niet. Wat een geluk dat ik echt geld bij me had. Met electronische euro kan elke levende ziel van minuut tot minuut gevolgd worden.
De reacties op dit artikel en de angst voor de digitale euro zijn bijzonder te noemen. Blijkbaar is iedereen erg content met de private banken... Geen probleem dat deze banken tijdens de kredietcrisis gered moesten worden?? Ik heb sterk het idee dat de digitale euro niet zo goed begrepen wordt. De vraag die je aan de maatschappij moet stellen is als volgt: "Wie vertrouw je meer: de overheid of een commercieel bedrijf?" Iedereen kan dan op zijn klompen aanvoelen dat men de overheid meer vertrouwt. Vervolgens vraag je dus aan wie je je geld het best aan toevertrouwt... Oftewel de bevolking wil met alle liefde een rekening openen bij de centrale bank in plaats van de geldbeluste private banken. De digitale euro is de route om het depositogarantiestelsel op te heffen. Lijkt mij prima om te stellen dat als je als natuurlijk persoon minder dan een ton hebt dit bij de ECB/DNB stalt en dat je daarboven bij een commerciële bank je centen moet stallen. Ook als je belegt, doe je dat bij een commerciële bank en ook je hypotheek regel je bij een commerciële bank. En als je een bedrijf bent doe je ook zaken met de commerciële bank. Heel simpel, heel veilig en vooral betrouwbaar. Dan kunnen we de commerciële banken gewoon weer failliet laten gaan als gewone normale bedrijven. Al die angst voor een digitale munt is volkomen onterecht. Als je bang bent aangelegd zou ik nu op dit moment juist bang zijn.
Daarna nog een ID chip en het bijbels feest is compleet.
En al die banken die inzicht hebben in jouw dagelijks leven vind je allemaal prima?
Banken zijn al decennia actief bezig om het cash geld uit de maatschappij te manipuleren. Door afbouw van het aantal flappentappen, het door de strot douwen van digitale betalingen, etc. De digitale euro a.k.a staatscrypto is weer een verdere stap naar het volledig transparant maken van de gewone sterveling en is daarom ongewenst.
Europa is helemáál geen democratie. Punt 1 snapt bijna geen enkele Europeaan wat "liberaal" betekent. Punt 2 worden wij niet bestuurd door politici, maar door de grote internationale ondernemingen die de politici in hun zak hebben.
Helemaal eens. We leven in een schijndemocratie, waar we in de toekomst steeds minder bewegingsvrijheid krijgen en onze privacy wordt aangetast.
Alles onder controle, weg met privacy ! Als dit om het witwassen gaat: De onderlaag van de bevolking is hier de dupe van. Elke transactie kost een paar cent. En wat is het vreselijk erg dat een kapster of bouwvakker iets bijverdiend in de avonduren. De rijkere bovenlaag en topcriminelen merken er niets van. Hebben een goede accountant voor het slim investeren/witwassen. Los van bovenstaande: -Digitaal en anoniem ? - Overheid iets laten ontwikkelen ? ( ook nog op IT gebied ) - Burgers enthousiast maken over de euro ?
Wat zou het fijn zijn hé als iedereen alles zwart zou kunnen doen. Mooi voor de lokale economie toch. Geen belastinginkomsten bij de overheid. Geen controle. Wel meer onaangekondigd bezoek thuis bij burgers of bij winkels waar iets minder vriendelijk gevraagd wordt geld te "doneren". Landen met een grote schaduw economie ondervinden de gevolgen. Portugal was er 1 van (al is al een stuk minder dan het was), Italië is het bekendste voorbeeld. Wat niet binnenkomt aan belasting kan in feite niet gebruikt wordt worden voor politie, leger, onderwijs, infrastructuur of in de vorm van uitkeringen. Dan krijg je een staatschuld. Dus meer belastingen meer innen. Maar ok het feit dat er makkelijk geld het land uitstroomt en via Nederland of Luxemburg in belastingparadijs komt. Of dankzij het "investeringsklimaat" hier blijft hangen in de vorm van een brievenbusfirma. Dat wil niet zeggen dat iet bij een klusje dat je voor een famlielid of buurman doet niet 20 euo mag aan nemen als men dat wil.
@PVDB2 We wonen in Nederland en het sociale krediet systeem van China is met de invoering van de CBDC en de digitale identiteit een pennenstreek. Je voert een 100% controle systeem in, om een kleine minderheid te pakken. Extrapoleren van de mogelijke gevolgen is natuurlijk onzin, nu betalen we een steeds groter deel via belasting, accijnzen en BTW aan steeds minder ondersteuning van onze overheid.
@PVDB2, maakt toch niet uit? Dan heb je altijd landen zoals nu Nederland die voor die tekorten wel weer gaan betalen. Overigens, wat hebben we nu voor al dat geld wat we betalen? Slechte politie, lachtertje van een leger, steeds slechter wordend onderwijs, zullen we zorg er maar even tussenuit laten? en voor Infrastructuur hebben we weer andere belastingen. Dan liever geen belastingen betalen en je eigen plan trekken.
@PVDB2 werd het maar besteed aan politie, leger, onderwijs, infrastructuur of in de vorm van uitkeringen. Te veel geld gaat naar andere niet door de meerderheid gedragen doelen, vastgesteld door de betweters. Verder heb ik geen zin in gestapelde belastingen, huis afbetaald, schuldvrij bezit belasten, meer dan €50.000 door werken verdiend geld, mag ik even vangen, het houd niet op, daarom niet over mijn kromgewerkte rug.
Hmmmmm... ik kan maar beter alvast bottlecaps gaan sparen met die prutsers aan de macht. Maar goed, even een newsflash. Er is al geen vertrouwen in de euro, laat staan in de digitale euro, voorals als je weet hoe overheden met ICT omgaan, weet je eigenlijk ook dat dit gewoon compleet absurt is om er over na te gaan denken.
Geef mij maar gewoon goeie ouderwetse knaken. Dat rammelt zo mooi in mijn broekzakken. Bovendien is een digitale piratenschat veel minder spannend om op te duiken vanuit een scheepswrak op de zeebodem.
Feitelijk wordt het anonieme betalen al steeds moeilijker, want het wordt steeds moeilijker dingen contant te betalen. Misschien zou dat acceptabel zijn, als iedere persoon het recht heeft een bankrekening te openen, ook de mensen met schulden e.d. (en nee, het openen van een bankrekening betekent niet dat iemand krediet krijgt)
Nou ben ik geen expert, dus enige uitleg wat de risico's van een digitale munt zijn, was wel fijn geweest.
En toen viel de stroom uit en was de burgeroorlog geboren, zoiets?
Misschien wat licht aan het einde van de Antropoceen tunnel, https://dezwijger.nl/programma/welkom-in-het-symbioceen
Corona was een leuke proeftuin om te kijken hoe het plebs zou reageren op een totalitaire controle maatschappij.
`It,s the Technics, you stupid´ vuistbijl, speer, pijl en boog, buskruit, gifgas, vliegtuig, atoombom, total digital control, and now here is my plan, uitgetekend. https://en.wikipedia.org/wiki/Shel_Silverstein#/media/File:Nowplansilverstein.jpg Eerder artikel met reacties over de digitale munt in mei 2018, met Good Old Piet de Geus en Gadfly nog present in het reaguurders cafee. https://www.bnnvara.nl/joop/artikelen/financiele-autoriteiten-zaaien-onnodig-angst-bitcoins
Aangezien het waarschijnlijk een cryptomunt dan wordt in de vorm van een soort stablecoin die gekoppeld is en ondersteund door de NB gaat dit wederom een hele hoop energie kosten. In deze tijden een kostbare zaak en gezien de klimaatcrisis ook niet zo'n goed idee. Het zal misschien minder witwassen tegengaan als het traceerbaar is maar of er veel is, is de vraag. De ene coin na de andere (meestal lucht) loopt leeg. Het ene na het andere platform valt in duigen met miljarden verliezen waarvan een deel meer te traceren is. In 2021 koste het minen van crypto's 75 terawattuur. Meer dan Google in een jaar, meer dan landen als Finland verbruik aan elektriciteit, 60% van wat Nederland aan elektriciteit gebruikt in een jaar. Om je een idee te geven.
''De digitale euro is een test voor onze democratie'' Kan de democratie niet op een minder risicovolle manier getest? Het testen van allerlei slecht uitgedachte EU plannetjes bezorgen de arbeiders nu al mega Euro inflatie. Zet eerst maar eens orde op zaken in de puinhoop die nu al veroorzaakt is door de EU met het extreem laag houden van de rente, schulden opkopen etc.
@ Kees De motor achter de inflatie is de oorlog in Oekraïne. Begonnen door jouw held Poetin. Als gevolg daarvan ontstaat schaarste aan as en olie, stijgen de energie prijzen en ontstaat de hoge inflatie. Maar het begint allemaal bij Poetin. En jij steunt hem. Dus de inflatie is niet het gevolg van EU-plannetjes maar van Poetin en Kees-plannetjes.
Die inflatie was er uiteindelijk toch wel gekomen, ook zonder oorlog. Maar putin is natuurlijk wel een welkome afleiding van de werkelijke oorzaak. Tenslotte kun je die man zonder enige tegenspraak letterlijk overal de schuld van geven, iets wat hier dan ook met de regelmaat van de klok gebeurd.
Terwijl links te lang stil is gebleven gaat rechts er met de buit vandoor. Dit zal niet het eerste onderwerp zijn waarbij rechts deze kaapt en links er te weinig een antwoord op heeft.