Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

De dekmantel van een narcist

  •  
12-10-2020
  •  
leestijd 7 minuten
  •  
1917 keer bekeken
  •  
IMG_12471
De vraag die je jezelf zou moeten durven stellen, en de meest mensen willen dat niet, is waarom je zo’n zestiger wegzet als narcist
Mirjam Vriend en Bram Bakker corresponderen maandelijks over de geestelijke gezondheidszorg. Dit is de tweede aflevering.
Beste Bram,
Is een narcist enkel door zichzelf te stoppen? Ik ben mateloos gefascineerd door de narcist. Het heeft de kosmos behaagd om een paar fraaie exemplaren op mijn pad te brengen, waar enkele deuken in mijn persoontje de stille getuigen van zijn. Zo weet ik inmiddels dat je een mooi exemplaar niet alleen aan de top van een of andere indrukwekkende sociale piramide kunt aantreffen, maar net zo goed als vrijwilliger in een vluchtelingenkamp of op de poezenboot. Als-ie maar iets betekent , nietwaar…
Des te frustrerender is het dat ik nog steeds geen idee heb hoe hij tijdig onschadelijk kan worden gemaakt… Je wapenen tegen een naderende epidemie of storm lijkt mij vooralsnog makkelijker.
Dit brengt mij bij het griezeligste aspect: een narcist kan met zijn gezicht onder de kruimels en chocolade-vegen en met één hand in de koektrommel worden aangetroffen, terwijl intelligente toeschouwers glashard blijven volhouden dat hij de koekjesdief niet is.
Ooit stond ik in een kamer vol mensen met hoge koorts. Zo zagen ze eruit: rode konen, fonkelende ogen. Het was een feestje, en op dat feestje was een bijzonder persoon te gast. Ze was naar Nederland gekomen met een bijzondere spiritueel-wetenschappelijke revelatie (sorry voor alle cursieve passages, Bram, een literair zwaktebod, zeker, maar als het over de narcist gaat ontkom je daar niet aan, want alles is zo f*cking bijzonder ). De twee met haar meereizende zonen waren ook heel bijzonder , gilde iedereen, dat waren reïncarnaties van bijzondere iemanden (niemand is ooit de reïncarnatie van een loodgieter uit Putten).
Nadat mij de eer te beurt was gevallen van een één-op-één gesprek van een half uur met de bijzondere persoon was mij nog steeds niets duidelijk over haar bijzondere revelatie. Ook niemand anders kon het me uitleggen, maar niemand vond dat een probleem. Ze spraken van een prachtige, lichtgevende vrouw. Ik zag een vrouw met vet haar en een slecht onderhouden gebit. Ze vonden haar jongens net engelen. Mij leken ze behoorlijk depressief. Ze vonden haar een reizende redder. Ik zag een dakloze, voortgejaagde parasiet. Verder vroeg ik mij af waar de vader van de jongens was in dit alles en hoe het met hun leerplicht zat (deze reis was duidelijk langer dan een gemiddelde vakantie); hopeloos saaie en irrelevante vragen natuurlijk, die ik wijselijk voor me hield.
Opeens verstomde de gonzende opwinding. Het was stiller dan tijdens de Dodenherdenking toen ZIJ met zachte, slepende stem tot ons sprak. Ze vertelde hoe fijn het is om lekker rommel te maken en dat dan niet op te ruimen. Dat was het. De koortsigen knikten traag, met open mond.
Gaandeweg de avond diende zich een klein praktisch probleempje aan: het nieuwste wereldwonder en haar twee premium reïncarnaten hadden nog geen slaapplaats voor de nacht. Men struikelde over elkaar heen om die aan te bieden. Enkele weken later lunchte ik met de gastvrouw van die koortsige feestavond. Zij vertelde mij dat de logeerpartij van de uitverkorene en haar engelenkinderen voor het onderdak verschaffende echtpaar niet zo prettig verlopen was; hun verblijf was aardig langer geworden dan verwacht, het uitverkorene wezen voerde vrij weinig uit, behalve dan dat ze de laatste avond door de gastvrouw naakt bovenop de gastheer werd aangetroffen. Dit kon haar niet kwalijk genomen worden, zei de uitverkorene, want ze was op dat moment bezeten door een goddelijke entiteit.
De truc van de narcist is zo doorzichtig als de nieuwe kleren van de keizer in het gelijknamige sprookje. Ik moet me altijd weer inhouden om niet dat kleine jongetje te zijn dat als enige tussen de juichende menigte gilt dat de keizer niets aanheeft. Dat is zinloos…..
Hoe pakt de narcist ons in? Dit is mijn zelfgebreide analyse; De narcist lijkt een quick fix te brengen voor de grauwe alledaagsheid. En voor processen die tergend langzaam verlopen omdat er voor gewetensvolle mensen nou eenmaal ‘meerdere kanten’ aan zitten. Wij, gewone stervelingen, rommelen goedbedoelend voorwaarts, zoals het leven nou eenmaal is….
Dan komt de narcist binnenzwieren. Hij durft wat wij niet durven, omdat wij schaamte kennen en hij niet, omdat wij een geweten hebben en hij niet, omdat wij vinden dat ons handelen goed door feitenkennis moet worden onderbouwd en hij niet, en omdat ie zo’n sexy, hongerig, entertaining, levenslustig ding is.
Dit lijkt mij in een notendop het geheim van zijn gekke charme waarover ik het eerder had: wij bewonderen wat we zelf niet durven te zijn. Opeens gebeurt er wat. We leven weer, de adrenaline raast weer door onze stoffige aderen. Dat er brave lieden sneuvelen, principes sneuvelen, zwaarbevochten allianties sneuvelen: spijtig, maar collateral damage. De narcist is nergens zonder zijn behekste voetvolk… maar ook die bereik je niet op tijd…
Is het hopeloos? Moet je elke keer gelaten wachten tot zijn uitspraken en daden zó belachelijk worden dat er ein-de-lijk een paar mensen ontwaken? Kunnen we op scholen geen verplichte cursus “herken de narcist” aanbieden? Kunnen we het erover eens zijn dat zij een niet te onderschatten bedreiging voor het welzijn van mens, dier, vegetatie, aarde en kosmos zijn? Is er een uitweg, Bram?!
Ha die Mirjam,
De eerste en meest voor de hand liggende reactie zou zijn om jouw beschrijving van deze mevrouw weg te zetten als subjectief en erg persoonlijk. Dat is een zeer veel toegepaste strategie om een boodschap van lading te ontdoen: het zegt meer over de boodschapper dan, etc… Uit het verloop van het verhaal wordt echter duidelijk dat je van meet af aan voelde dat er iets niet klopte. En dat fenomeen zien we veelvuldig optreden waar het narcistische mensen betreft: je voelt dat er iets niet klopt, maar laat je overdonderen, denkt dat het wel aan jou zal liggen.
Ik vind narcisme een fascinerend thema. En ik twijfel er niet aan dat er mensen zijn die het in ziekelijke mate hebben. Tegelijkertijd: het is niet zelden een etiket, dat wordt ingezet door mensen die zich machteloos voelen. De vrouw die tegen mij zegt dat haar ex-man, met wie ze vijfentwintig jaar van haar leven heeft gedeeld en met wie ze drie kinderen heeft, ‘een grote narcist’ was, zegt toch minstens zoveel over haarzelf?
Om te beginnen ben ik overtuigd dat ieder evenwichtig mens narcistische trekken heeft. Het draagt bij aan ons functioneren namelijk en zolang niemand zich eraan stoort wordt het ook van veel aardiger labels voorzien, zoals ‘gezond zelfvertrouwen’ en ‘weet wat-ie kan’.
Er is een vakterm die mij persoonlijk veel meer boeit in dit verband, en dat is ‘narcistische afweer’. We hebben als mensen een uiteenlopend arsenaal aan gedragingen waarmee we kunnen reageren op uitdagende omstandigheden. Als je bedreigd wordt (of dat gevoel hebt) kun je bijvoorbeeld duiken (vermijdingsgedrag) of direct de aanval kiezen. In dat laatste geval realiseert de omgeving zich vaak niet eens dat er een gevoel van bedreiging vooraf ging aan agressief gedrag.
Als mensen zich onzeker voelen, twijfelen, of diep van binnen overtuigd zijn dat ze helemaal niets voorstellen is een veel voorkomende reactie dat ze dat proberen te camoufleren door de nadruk te vestigen op wat ze goed kunnen. Of héél goed kunnen. Niet iedereen slaagt daar even goed in, en in de minst succesvolle vorm wordt het al snel een beetje lachwekkend, of treurig. Opnieuw afhankelijk van het perspectief van degene die het waarneemt. Een vierjarige die tegen iedereen roept: ‘Kijk eens wat ik kan’ vinden we vaak vertederend. Een zestigjarige man met fors overgewicht die in een peperdure Porsche rondrijdt met een dertig jaar jongere blondine naast zich vinden we meestal niet zo leuk. Terwijl de onderliggende mechanismen waarschijnlijk overeenkomstig zijn: behoefte om gezien te worden, als volwaardig worden beschouwd, niet onzeker hoeven zijn, etcetera.
De vraag die je jezelf zou moeten durven stellen, en de meest mensen willen dat niet, is waarom je zo’n zestiger wegzet als narcist. Hij moet toch ook een paar dingen goed hebben gedaan in dit leven? Anders had hij die auto niet kunnen betalen. En was die jongedame waarschijnlijk niet ingestapt…
Mensen met bovengemiddeld veel narcistische trekken zijn vaak ook bovengemiddeld succesvol in maatschappelijk opzicht. En dat roept niet zelden gevoelens van jaloezie op bij mensen in hun omgeving. Waarom zou je eigenlijk geen bewondering kunnen hebben voor iemand die zijn fundamentele twijfels aan zichzelf heeft weten te vertalen in een glansrijke carrière? Persoonlijk heb ik er altijd wel een zwak voor, in ieder geval zolang iemand nog contact kan maken met het vertrekpunt van het eigen succesverhaal: twijfel en onzekerheid.
Het wordt echt vervelend als mensen geen contact meer kunnen leggen met die kwetsbare kant, diep van binnen. En zelf vind ik het dan ook altijd een beetje zielig, wat vast weer heel veel over mij zegt… Het clichébeeld dat ik er bij heb is dat van de wereldberoemde voetballer of kunstenaar, die denkt dat het uitzonderlijke talent op een bepaald gebied ook direct inhoudt dat ze een heel bijzonder mens zijn. Natuurlijk werkt het op een ongunstige manier in op je karakter als je van jongs af aan te horen krijgt hoe bijzonder je wel niet bent, maar vanuit psychologisch perspectief is het aanbevolen dat nooit te gaan geloven.
We houden stiekem toch allemaal het meest van mensen met bijzondere talenten, die verder ‘gewoon’ zijn gebleven? En is het ook niet zo dat je mensen helpt zichzelf wat minder op te blazen door ze zonder omhaal te complimenteren met waar ze goed in zijn?
Er speelt ook nog een culturele component, naar mijn gevoel. In de Verenigde Staten is succes veel geaccepteerder en worden mensen die het hebben gemaakt ook minder snel weggezet als narcist lijkt het. Is het niet ook onze eigen beperktheid die ons er toe aanzet de mensen die zich aan het gemiddelde onttrekken te diskwalificeren? Als je in een klein, dichtbevolkt land waar de grijze middelmatigheid de stilzwijgende norm is, je kop boven het maaiveld uitsteekt volgt er reactie. En één van de meest voor de hand liggende is iedere paradijsvogel wegzetten als ‘narcist’.
Wat zegt dat over ons?
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (24)

JanP33
JanP3313 jul. 2023 - 23:30

Narcisten zijn griezelig enge mensen. Bij de ggz kennen ze dit fenomeen niet, nee dan ben je ineens zelf het probleem. Als je aangeeft dat het niet aan jou ligt worden ze boos en werk je niet mee. Ze geloven de narcist. Ik ben daar niet meer heengegaan

Richard van Beem
Richard van Beem31 mrt. 2023 - 10:25

Als psychiater weet je welke schade mensen met de narcistische persoonlijkheidsstoornis aanrichten aan hun primaire doelwit. Met die wetenschap is wat je in dit artikel aantreft ronduit schandalig. Waarover heb ik het? Victim blaming. Iets wat heel veel gebeurt binnen de GGZ. Dit noemen we second tier mishandeling in vaktermen. Waarbij narcistische mensen binnen de GGZ de slachtoffers van mishandeling nogmaals mishandelen door ze de schuld te geven van de mishandeling of de mishandeling te ontkennen, terwijl ze daar natuurlijk totaal geen schuld aan hebben in het geval van een echte narcist met de stoornis en het natuurlijk gewoon daadwerkelijk gebeurt. "De vrouw die tegen mij zegt dat haar ex-man, met wie ze vijfentwintig jaar van haar leven heeft gedeeld en met wie ze drie kinderen heeft, ‘een grote narcist’ was, zegt toch minstens zoveel over haarzelf?" Nee Bram, dat zegt niets over die vrouw omdat een narcist namelijk zich anders voordoet dan hij is, mensen in de val lokt, ze manipuleert en hypnotiseert waardoor ze in de val trappen. En eenmaal in die val getrapt emotioneel afhankelijk gemaakt zijn. Die emotionele band is zo sterk dat veel slachtoffers daaruit niet zelfstandig kunnen ontsnappen. Er zijn veel mensen die na een relatie ten onrechte mensen beschuldigen van narcisme, dat klopt. Echter, de mensen die te maken krijgen met een echte narcist met de stoornis mogen nooit door een psychiater op deze wijze weggezet worden.

Libertain
Libertain19 okt. 2020 - 8:12

("De dekmantel van een narcist")? Hij richt een politieke partij op en noemt het bijvoorbeeld PVV.

Deugkeizer
Deugkeizer12 okt. 2020 - 17:29

Narcisten moet je altijd rondjes laten draaien. Die kan je niet blokken. Ze hebben namelijk 1 zwakke plek ze weten niet wat afzien is. Dat moet je tegen ze gebruiken. Maar als andere ze weer kansen geven echter, dan moet je oppassen. Ik ben wel ooit mijn baan kwijtgeraakt door een narcist. Ik leidde een informatieproject waar hij alleen wat informatie voor aanleverdeTotdat hij ging zuigen, net zo lang aan het jasje van mijn leidinggevende dat die hem volledige toegang gaf tot alle projectgegevens. Toen ging die hier en daar wat wijzigen en de schuld op mij schuiven. Totdat mijn contract niet verlengt werd, door alles wat verkeerd ging en ik me niet uit kon kletsen zonder een onrechtmatige beschuldiging te uiten. En hij mijn baan nu heeft. Ik hoop dat ze gelukkig met hem zijn. Mijn toenmalige leidinggevende is hedendaags het volgende doelwit.

Minoes&tuin
Minoes&tuin12 okt. 2020 - 16:27

Volgens mij heeft Bram vooroordelen. Daarom gebruikt hij het woord beschuldigt ook voor zegt dat..... Hetgeen een narcist definieert is nl. niet een bijzonder talent, maar een talent zich anders voor te doen dan hij in werkelijkheid is!

7 Reacties
Deugkeizer
Deugkeizer12 okt. 2020 - 18:29

De definitie van een narcist is voor veel mensen ook niet helder. Voor de ene is het iemand die zich beter voordoet dan die is, maar dat nooit zal worden. Omdat die nooit zijn zachte kant zal tonen. Voor een ander is het iemand die ongeacht zijn talenten steeds bereid is alles op het spel te zetten om te winnen. Het hangt er maar net van af hoeveel vertrouwen je heb in de algemene invloed van sociale controle. Maar misschien ook in hoeverre je zelf over narcisme beschikt. Het zijn ook een soort tegenpolen van elkaar.

DanielleDefoe
DanielleDefoe12 okt. 2020 - 22:09

Eenieder mag er zijn eigen criteria op na houden maar dat schept verwarring. DSM 5 is dan wel zo handig. Mijn advies: blijf uit hun buurt.

Minoes&tuin
Minoes&tuin13 okt. 2020 - 4:43

DanielleDefoe Probleem is juist dat je ze in eerste instantie niet herkent.

Minoes&tuin
Minoes&tuin13 okt. 2020 - 5:01

Deugkeizer Dat klopt maar ben er dan wel bewust van dat Narcisten in eerste instantie juist erg charmant kunnen zijn. Dat is de valkuil waar velen intrappen!

Deugkeizer
Deugkeizer13 okt. 2020 - 15:30

@DanielleDefoe Volgens mij is "narcisme" binnen de DSM ook continu een onderwerp van gesprek. Ik heb even snel gegoogeld, wel zonder broncontrole, maar ik zag ergens staan dat narcisme zelfs grotendeels uit de DSM is gehaald. Tja wellicht is het juist dat het aantal (normoverschrijdendde) middelen wat je tot je inzet om je doelen te bereiken ook wel hetgeen wat je slimheid bepaald. In dat geval is het denk ik wel oppassen voor de mensheid. Narcisme is dan geen ziekte, maar eigenlijk een soort norm. Zo is bekend uit onderzoek, dat kinderen die goed kunnen liegen en daar weinig moeite mee hebben vaak ook verder komen in het leven.

DanielleDefoe
DanielleDefoe14 okt. 2020 - 12:30

Narcisme als persoonlijkheidsstoornis zit er bij mijn weten nog in.

DanielleDefoe
DanielleDefoe14 okt. 2020 - 12:35

De bronnen zitten achter een betaalmuur.

Markzelluf
Markzelluf12 okt. 2020 - 14:57

Wat mij opvalt is iets heel anders dan Mirjam. Waarom voelt ze zich aangetrokken door narcistische (of charismatische?) personen? Wat zegt dat over haar? En dan die eigenaardige passage over de seksuele escapades van een narcist. Ze schrijft: "behalve dan dat ze de laatste avond door de gastvrouw naakt bovenop de gastheer werd aangetroffen. Dit kon haar niet kwalijk genomen worden, zei de uitverkorene, want ze was op dat moment bezeten door een goddelijke entiteit." Logischer wat het toch ook om e.e.a. de gastheer te verwijten als dit tegen de mores van de relatie ingaat. Of 'overkwam het hem'? Dat is dan vast weer een andere psychologische aandoening ;).

Sjeef2
Sjeef212 okt. 2020 - 14:17

Nounou.. 18 keer 'ik' en 15 maal 'mij/mijn'. Sterk betoog.

Jordan2
Jordan212 okt. 2020 - 11:22

Story/Privé-roddel niveau. Als de lezer de les 'je kwetsbaar opstellen' moet leren, wordt er verdomd weinig over hunzelf gepraat in deze 'dialoog'. Bram heeft gelijk, dat maakt het behoorlijk vervelend.

Sylvia Stuurman
Sylvia Stuurman12 okt. 2020 - 10:31

Ik zie het zo (en dan heel erg versimpeld). Wanneer er dingen in je leven gebeuren die lastig zijn om mee om te gaan, dan kun je reageren op een manier die jezelf schaadt (depressief worden, angstig worden), of op een manier die anderen schaadt (de narcistische afweerstrategie). In beide gevallen is het aan de persoon zelf om om hulp te vragen, om er iets aan te doen. Anderen kunnen dat niet. Rest de schade doe zo iemand *jou* aandoet. Die schade verloopt meestal via je eigen valkuilen. Tegen je neiging om jezelf minderwaardig te vinden, bijvoorbeeld. Je kunt door narcistische neigingen van anderen dus iets over jezelf leren.

4 Reacties
Jordan2
Jordan212 okt. 2020 - 11:32

Ik zie liever Sylvia deelnemen aan de dialoog.

Deugkeizer
Deugkeizer12 okt. 2020 - 18:18

Ik vind de vergelijking die je trekt appels met peren. En op een manier ook onvercropbaar Narcisten zijn vaak hele succesvolle mensen die zich omhoog hebben gewerkt door andere continu aan te vallen met alle mogelijke middelen, omdat ze zichzelf daartoe voorbestemd vinden op een bepaalde manier. Iemand die depressief is en angstig hoort van anderen gewoon hulp te krijgen. Maar vaak krijgen ze die ook niet door figuren die denken dat iemand die hulp nodig heeft zichzelf maar moet helpen. Dan krijgen ze als het ware nog een trap na. Die zijn verre van succesvol.

stokkickhuysen
stokkickhuysen13 okt. 2020 - 13:27

@Deugkeizer Ik dat dat jouw ervaring met jouw narcist er 1 is, en dat er veel andere ervaringen zijn. Maar qua het begrijpelijk maken zit ik meer op dit spoor dan op het 'they're evil'.

Deugkeizer
Deugkeizer13 okt. 2020 - 14:30

@stokkickhuysen Ik heb vaak wel problemen met mensen met een narcistische inslag ja. Dat komt omdat ik bij mijn geboorte hersenschade heb opgelopen die onzichtbaar op scanners door zuurstofgebrek. Dat geeft situaties gelijk aan autisme, maar ook weer niet. Toen ik jong was is dat onderzocht en is dat vermoeden ook geuit door artsen. Toen ik volwassener werd en hierover aan de bel trok. Krijg je verhalen van je moet er maar mee leven enzo. We kunnen niks voor je doen. Het gaat toch goed daar. Je moet gewoon vertrouwen hebben. Maar mensen om me heen op alle lagen, die pikken dat wel op, op ten duur en denken dan zo nu en dan makkelijk slachtoffer om is helemaal gek te maken en helemaal naar beneden te trappen. Zo heb ik op int. conferenties gestaan en heb ik puin geruimd op een bouwplaats. Heb ik een duur koophuis helemaal afgelost voor melzef en in de bijstand gezeten. Heb ik in teams gezeten met allemaal master gymnasten en ing. maar ook met schoolverlaters en ongediplomeerden. Op die manier ben ik wel een heel erg klasse bewust persoon geworden, maar vrienden heb ik er niet aan overgehouden.

Paul250371
Paul25037112 okt. 2020 - 10:28

"Kunnen we het erover eens zijn dat zij een niet te onderschatten bedreiging voor het welzijn van mens, dier, vegetatie, aarde en kosmos zijn? Is er een uitweg, Bram?!" Het antwoord op deze vraag is duidelijk niet aan Bram besteed. Zijn verhaal is blijkbaar belangrijker dan de dialoog.

Riet3
Riet312 okt. 2020 - 10:21

En is het niet zo dat wij de rare eigenschap hebben om mensen die in onze ogen heel bijzonder zijn, omdat die ergens heel goed in zijn meestal, torenhoog op een voetstuk te plaatsen?

2 Reacties
Paul250371
Paul25037112 okt. 2020 - 10:29

Waarom is dat raar en niet logisch, normaal?

NN2
NN212 okt. 2020 - 14:37

Waarom is dat raar?: voetballers, zangers, acteurs...... Mensen die op zich goed zijn in iets, maar staat de prestatie in verhouding tot het verafgoden van een persoon? (en de beloning die zij ontvangen voor bijvoorbeeld het spelen van een spelletje)