De dag dat ik stopte als praktiserend dierenarts en begon te luisteren naar varkens

Je hoort mijn boerderij niet voordat je haar ziet. Er is geen geschreeuw, geen machines, geen luchtwassers, geen productiekoorts. Alleen de stille adem van eeuwenoude eiken, wakend in Oirschot waar mijn familie al tweeëntwintig generaties boert — een afstamming ouder dan veel landen.

Hier wroeten varkens in levende aarde, zwart en geurig. Zoals varkens altijd hebben wíllen wroeten. Niet op beton. Niet op roosters. Zelfs niet in stro. Maar in echte aarde. In echt leven. Het heeft vijfentwintig jaar gekost om deze stilte terug te brengen. Want ooit was ik onderdeel van de herrie.

Een dierenarts in een tijd van paniek
In 1997–1998 sloeg de klassieke varkenspest genadeloos toe in Nederland. Als jonge dierenarts kreeg ik bevel om hele koppels biggen te euthanaseren — volledig gezonde dieren, maar geboren op de verkeerde plek.

Ik heb ze niet vergast. Ik heb ze één voor  één moeten doden met een lange, potlooddunne naald: een injectiespuit gevuld met een vloeistof die hun hart in één keer stopte. Tienduizenden biggen. Met open ogen. Warm. Vertrouwend.

Ik doodde ze niet omdat ze ziek waren. Ik doodde ze omdat het systeem ziek was.

Dat was het einde van mijn prachtige beroep.

Ik besefte dat ik als “praktiserend dierenarts” in de bio-industrie verworden was tot een efficiënte uitvoerder van een ontspoord model. Dus ik stapte eruit. Weg van het agro-industrïele rad, weg van de laagste kostprijsrace, weg van de anonimiteit van het dier. Ik liep weg voordat het me van binnen volledig leeg zou maken.

De breuk die een roeping werd
Die gebeurtenis heeft iets onomkeerbaars in mij wakker gemaakt. Het deed me luisteren. Mensen noemen me weleens de “varkensfluisteraar”, maar de waarheid is eenvoudiger: ik ben gestopt met hard praten, en ik ben zachtjes gaan luisteren en opletten.

Ik keek hoe varkens zelf hun slaapplekken kiezen, hun toiletten organiseren, sociale spanning oplossen, hun jongen opvoeden, elkaar troosten. Daaruit ontstonden nieuwe systemen: het Specific-Stress-Free-concept, het Duke of Berkshire-programma en uiteindelijk mijn gepatenteerde intelligente varkenstoilet, dat urine en mest scheidt en ammoniak voorkomt.

Elke innovatie was een kleine reparatie — een poging om iets goed te maken van de schade die ik ooit verplicht was aan te richten.

Empathie als vorm van intelligentie
In de landbouw gaat tegenwoordig alle aandacht uit naar kunstmatige intelligentie. Maar de intelligentie die we werkelijk missen is empathische intelligentie — de vaardigheid om de signalen van een ander wezen te lezen, te begrijpen en ernaar te handelen.

Daaruit is mijn 6R-ethiek ontstaan: Respect, Relatie, Verantwoordelijkheid, Wederkerigheid, Relevantie en Representatie.

Geïnspireerd door Indigenous denkers als Oren Lyons, die waarschuwde dat samenlevingen enkel overleven als hun waarden veranderen, en door de Franciscaanse overtuiging dat dieren geen bezit zijn, maar broeders. Dit is geen ideologie. Het is ontwerp. Als je systemen bouwt rondom de natuur van het dier, zakt de stress, keldert de ziekte, dalen de emissies en keert waardigheid terug.

Een boerderij die terugluistert
Vandaag leven mijn varkens weer als varkens. Ze wroeten in aarde, niet in stro. Ze eten biologische reststromen van Ekoplaza: tomaten, druiven, yoghurt, brood. Ze liggen in de zon. Ze slapen lepeltje lepeltje. Ze hebben vriendschappen.

De boerderij is geen bedrijf meer — het is een school. We noemen het het Eyes on Happy Pigs Educatiecentrum. Hier zien boeren, studenten, burgers — zelfs sceptici — hoe landbouw eruitziet wanneer empathie een instrument wordt in plaats van een zwakte. Sommige bezoekers huilen. Anderen lachen. Maar de meesten worden stil. Omdat de oude eiken en de varkens iets oerouds in hen aanraken: dat landbouw ooit — en opnieuw — een relatie was, geen transactie.

De morele erfenis
De trauma’s van die jaren heb ik nooit achtergelaten. Ik draag ze. Ze houden me eerlijk. De dag dat ik stopte als praktiserend dierenarts, was de dag dat ik weer helemaal mens werd. Ik weet inmiddels dat de landbouw niet gered wordt door grotere databestanden of slimmere machines. Ze wordt gered door slimmere harten.

Empathie is niet “zacht”. Het is de hoogste vorm van intelligentie die wij bezitten — en de enige die kan herstellen wat de bio-industrie gebroken heeft. En wanneer ik in de schemering tussen mijn varkens loop, als de aarde warm is en de lucht stil, voel ik dezelfde vrede die mijn voorouders hier eeuwen geleden voelden. Het is geen leegte. Het is rust. Het is thuiskomen.