Logo Joop
De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

De complotdenker radicaliseert in crisistijd

  •  
13-05-2020
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
360 keer bekeken
  •  
mobile-radio-transmitters-1159760_1280

© cc-foto: Diermaier

Het is gemakkelijk om je lacherig van hen te distantiëren, maar in een onzekere wereld is waken voor deze potentieel gevaarlijke groep van belang
Complottheorieën associeerde ik vroeger met de Verenigde Staten. Ik zag als kind filmpjes van hippieachtige karikaturen in verwassen shirts die zich op conferenties verzamelen om driftig over aliens te speculeren. Op internet lijken complotdenkers een groeiend podium te hebben gevonden. Op YouTube zijn er populaire kanalen toegewijd aan complottheorieën over uiteenlopende onderwerpen: vliegtuigstrepen, de moord op John F. Kennedy en zelfs de 9/11-aanslagen. Vaak staat er in video’s een filmisch scenario centraal waarin de overheid het volk belazert om een duistere agenda door te voeren. De corona-uitbraak leent zich uitstekend voor de vergezochte theorieën van complotdenkers. Bill Gates heeft het virus ontwikkeld zodat hij de wereldbevolking met chips kan implanteren. De coronacrisis wordt benut om genocide op vluchtelingen te plegen. Ik had het zelf niet gekker kunnen bedenken.
Dat complottheorieën van oudsher veel populariteit kennen in de VS, is niet verwonderlijk. De CIA, FBI en de geheime dienst zijn verweven met Hollywood en de literatuur. Bovendien is Amerikaanse geschiedenis opgetekend uit politieke schandalen als Watergate en Wikileaks. Dat nieuwe complottheorieën nu ook wortelen in Nederland, is te koppelen aan groeiende onzekerheid en de invloed van social media.
Over de het vermeende verband tussen 5G en COVID-19 gaan op Facebookgroepen van complotdenkers uiteenlopende verhalen de rondte. De kern is altijd hetzelfde: 5G is het inherente kwaad, ook al is het netwerk door internationale instanties veilig verklaard. Desalniettemin werden er, ook in Nederland, protesten tegen 5G georganiseerd en telefoonmasten in brand gestoken.
De voornaamste reden voor het plotse radicaliseren van complotdenkers is te vinden in de groeiende onzekerheid die een pandemie met zich meebrengt. Voor alle narigheid die de bevolking van een land treft moet een zondebok worden aangesteld. Wanneer moeder natuur ‘het kwaad’ is, dan is het gemakkelijk om de vinger op de overheid te richten. De paranoïde complotdenker vindt hoop binnen een online gemeenschap en raakt door nepnieuws en algoritmes steeds verder van de realiteit verwijderd.
In het nuchtere Nederland worden de complotdenkers vooralsnog toe alleen ter vermaak in de spotlight gezet. In Danny op Straat sprak Danny Ghosen al in maart een aantal prominente anti-5G-demonstranten. Dat resulteerde in een opzienbarend filmpje vol contradicties, paranoïde uitspraken en bizarre conclusies. ‘Waar doe jij onderzoek?’ vraagt Danny. ‘Op Facebook, Google en eigenlijk overal waar ik informatie vandaan kan krijgen’ antwoord complotdenker Mark Boogaard, waarna hij met strak gezicht burgers met kikkers in een hete pan vergelijkt om de schadelijke effecten van 5G-straling te illustreren. Wat opvalt is dat de gemiddelde Nederlandse complotdenker ouder is dan vijfendertig. Wellicht kunnen jongeren nepnieuws beter filteren omdat ze in een digitale wereld zijn opgegroeid.
Op Bevrijdingsdag woonde Mark Baanders voor Pownews een illegaal protest van complotdenkers bij. De video werkt op de lachspieren; hysterische protestanten die raaskallen over Nederland als politiestaat, massasterfte door straling en andere onzin. Het deed me allemaal wat denken aan de protesten van de gele hesjes: de gewone burger verzamelt zich, maar er is geen collectieve wens… alleen maar antigeluid en woede. De complotdenkers geloven in de meest uiteenlopende ficties, maar verbinden zich in superioriteitsgevoelens. Zíj denken te weten hoe het écht zit. Het zijn dezelfde mensen die brand stichten in de publieke ruimte, met hoge kosten en levensgevaarlijke situaties tot gevolg.
Wat de complotdenker zo zeker van zijn of haar zaak maakt, lijkt toch vooral het blinde vertrouwen in haar bronnen. Dat is ironisch, gezien de complotdenkers nu juist verbonden worden door hun algehele wantrouwen jegens de media, statistieken en officiële cijfers. Dubieuze gegevens die ze zelf verzameld hebben worden daarentegen klakkeloos voor waarheid aangenomen en verspreid. Nadat de zoveelste telefoonmast in de fik werd gestoken erkenden YouTube en Facebook hun verantwoordelijkheid en verwijderden nepnieuws.
Ik doe niet langer luchtig over de complotdenker. ‘Een psychose is een toestand waarbij iemand zijn grip op de realiteit kwijt is’, aldus de website van het UMC. ‘Hij ziet of hoort soms dingen die er niet zijn (hallucinaties) en is overtuigd van bepaalde ideeën die niet kloppen.’ Op de hallucinaties na voldoet de complotdenker volledig aan het ziektebeeld. Het is gemakkelijk om je lacherig van hen te distantiëren, maar in een onzekere wereld is waken voor deze potentieel gevaarlijke groep van belang. De complotdenker heeft zich in coronatijd immers als extremist bewezen.
Delen:

Praat mee

onze spelregels.

avatar
0/1500
Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (32)

Tafelpoot
Tafelpoot14 mei 2020 - 14:20

Een theorie valt nooit en te nimmer te ontkennen.Want zodra mensen een complottheorie ontkennen, wordt onderdeel van het complottheorie gezien. Het verband leggen tussen 5G en corona is helemaal geen complottheorie maar moet mogelijk betiteld worden als een fout oorzakelijk verband leggen. Er kan een ooorzakelijk verband tussen iets bestaan maar ook correlatie tussen twee verschillende dingen. Wat wel een complot zou zijn, als men beweerd dat de overheid informatie achterhoud over de relatie 5G en corona. Dat de elite, de machthebbers, de wetenschap, de journalisten, de media en het bedrijfsleven niet de waarheid vertellen. Dat men informatie achter houdt. Dan het volk bepaalde zaken niet weten mag. Als iemand een verband legt tussen het wel of niet dragen van een wit t shirt en de staatsloterij winnen, is dat ook geen complottheorie.

stokkickhuysen
stokkickhuysen14 mei 2020 - 12:58

Complottheorieen zijn niks anders dan oversimplificatie van de feiten. Mensen willen een verklaring, complottheorieen zijn niks anders dan godsdienst.

6 Reacties
Woeki Hypo
Woeki Hypo14 mei 2020 - 14:07

@stokkickhuysen, 14 mei 2020 at 14:58, Kapitalisme is ook een oversimplificatie van feiten (tot een paar getallen (geld of kapitaal) in de maatschappij). Wetenschap als verklaring (theorie / model) is ook een geloof.

stokkickhuysen
stokkickhuysen15 mei 2020 - 13:59

Helemaal met je eens voor wat betreft kapitalisme, maar dat wetenschap een geloof is begrijp ik niet goed. Van een geloof kun je afstappen, van de uitkomsten van wetenschap niet?

DanielleDefoe
DanielleDefoe16 mei 2020 - 10:56

Stock voor de liefhebbers is dat een aardige lezing: https://www.sg.uu.nl/video/2018/11/truth-out-there

stokkickhuysen
stokkickhuysen16 mei 2020 - 18:47

Interessante uiteenzetting, ik kreeg helaas geen beeld.

Woeki Hypo
Woeki Hypo17 mei 2020 - 10:56

@stokkickhuysen, 15 mei 2020 at 15:59, "Van een geloof kun je afstappen, van de uitkomsten van wetenschap niet?" Ik beschouw een theorie of een model hierbij als een uitkomst van wetenschap en (tegelijkertijd) als een (wetenschappelijk) geloof. Ook van deze uitkomsten van wetenschap (van wetenschappelijk geloof) kun je afstappen. En moet je zelfs afstappen, als daar (voldoende) redenen voor zijn. Dan wordt het betreffende wetenschappelijke geloof aangepast of er ontstaat een nieuw of alternatief geloof op een bepaald (deel)domein. Woeki Hypo.

stokkickhuysen
stokkickhuysen17 mei 2020 - 13:02

Ik beschouw een theorie of een model hierbij als een uitkomst van wetenschap en (tegelijkertijd) als een (wetenschappelijk) geloof Dit vind ik licht, om de oplossing te zoeken in de dubbel definieren van de termen die je gebruikt, waarbij je wijkt van de betekenis die ze in het normale spraakgebruik hebben. Een theorie is ALTIJD een versimpeling van de werkelijkheid omdat je slechts een beperkt aantal punten van die werkelijkheid benoemt. Of die theorie dan ook een OVERsimplificatie is is daarmee niet gezegd. De echte misvatting zit echter in je laatste alinea, en vooral dat je het feit dat er altijd een volgende stap is in kennisvergaring gebruikt om 'de huidige stand' van de wetenschap dan maar als een 'geloof ' te zien, omdat dit in de toekomst (door falsificatie) gaat veranderen. Dat is mijns inziens niet juist.

Zeurmachine
Zeurmachine14 mei 2020 - 7:43

Heeft het misschien te maken met de giga hoeveelheid tegenstrijdige informatie die we op ons af krijgen, i.c.m. het gegeven dat burger en gezag elkaar niet vertrouwen? Een interessante vraag zou zijn: wat merken complotgelovers zèlf in hun dagelijks bestaan van al die complotten. In kerosine zou een of ander spul zitten dat de wereldbevolking dom hield (of zo iets). Een goede vraag zou zijn: Hoeveel slimmer ben je geworden nu er minder vliegverkeer is? Al die figuren doen me denken aan het krijswijf uit het verhaal van Marieke van Nimwegen. Raam open en raaskallen maar. Ze waren er al in de Middeleeuwen.

mjansen2
mjansen214 mei 2020 - 6:26

Nou ja met die merkwaardige miljarden staatssteun aan de KLM en helemaal met het journaalbericht dat het aantal vluchten op Schiphol voorlopig wordt beperkt zodat andere luchtvaartmaatschappijen de "ruimte om te mogen landen niet innemen voor KLM. Het lijkt me prima om het aantal vluchten drastisch te beperken maar om dit nou ten gunste van de KLM te dioen die dan rustig weer verder kan groeien en dat van een kabinet wat altijd hamert op marktwerking, onbegrijpelijk Deze vreemde moves geven toch wel aanleiding tot speculaties, achterdocht en enige scepsis mbt berichtgeving....

OlavM
OlavM13 mei 2020 - 21:55

[…..dat de gemiddelde Nederlandse complotdenker ouder is dan vijfendertig. Wellicht kunnen jongeren nepnieuws beter filteren omdat ze in een digitale wereld zijn opgegroeid.] Aan de andere kant zou je denken dat oudere mensen gemiddeld wat meer levenservaring hebben en meer sceptisch zijn ingesteld, en daardoor misschien juist beter in staat zouden moeten zijn serieuze en nepkwesties te onderscheiden. [Dubieuze gegevens die ze zelf verzameld hebben worden daarentegen klakkeloos voor waarheid aangenomen en verspreid.] Het complotdenken is een soort alternatief geloof. De ware gelovige laat zich niet door harde wetenschappelijke feiten en logica overtuigen. Het is van belang dit in de gaten te blijven houden. Aan de andere kant hebben we in binnen- en buitenland te maken met overheidsinstanties en –personen die liegen en bedriegen. Die geven dus zelf voedsel aan complotdenkers. Een heilloze, gevaarlijke ontwikkeling.

2 Reacties
DaanOuwens
DaanOuwens14 mei 2020 - 5:21

@ OlavM Jij schrijft: Aan de andere kant hebben we in binnen- en buitenland te maken met overheidsinstanties en –personen die liegen en bedriegen. Je wordt omringt door mensen die bereid zijn tot liegen en bedriegen. Van je kinderen die liegen om ijs/snoepjes/zakgeld te krijgen, overspel plegende partners, buren die liegen als ze per ongeluk tegen je auto aangereden hebben, collega's over spullen die ze van het bedrijf gepikt hebben, managers van bedrijven die hun zakken vullen met nep bedrijfsresultaten, boeren die liegen over hun stikstof uitstoot, automobiel producenten over dieselgate en de belastingdienst die liegt over etnisch profileren. De lijst is eindeloos. Waarom zou een overheid niet liegen? Werkt daar een ander soort mensen? Alleen lieve integere eerlijke mensen? Lijkt mij een naïeve opvatting. Als ik je mag adviseren, vraag je af of mensen een belang hebben bij liegen. De meeste mensen liegen niet als ze er geen belang bij hebben.

Woeki Hypo
Woeki Hypo14 mei 2020 - 11:51

Mensen, die anderen complot denken verwijten, zijn zelf vaak onderdeel van "een complot". M.a.w.: deze mensen hebben een motief of belang om anderen (retorisch) complot denken te verwijten. Woeki Hypo.

Polletje2
Polletje213 mei 2020 - 19:34

In defence of conspiracy theories - "To characterise a belief as a conspiracy theory is to imply it’s false. More than that, it implies people who accept that belief, or want to investigate whether it’s true, are irrational." (..) Yesterday’s conspiracy theories often become today’s incontrovertible facts. In the mid-1990s, journalist Gary Webb’s claims that CIA officials conspired with drug dealers bringing crack cocaine into the United States were dismissed by many as a prime example of a conspiracy theory. But the claims were true." - https://theconversation.com/in-defence-of-conspiracy-theories-and-why-the-term-is-a-misnomer-101678 De invasie van de "Bay of Pigs" was een "conspiracy". De invasie van Venezuela aan het begin van deze maand was een "conspiracy". Het wemelt van de ECHTE "conspiracies" en een paar daarvan mag je niet openlijk benoemen, omdat je bijdrage anders niet wordt geplaatst.

Woeki Hypo
Woeki Hypo13 mei 2020 - 16:58

De complotdenker radicaliseert in crisistijd Sommigen van de elitaire (neoliberale) consensus hebben o.a. populisten of complotdenkers als zondebok. Als dialecticus verbaast mij dit niet. Deze zinloze retoriek van elites, die niet in de spiegel (kunnen) kijken. Woeki Hypo is gematigd liberaal.

Baron von Kleef
Baron von Kleef13 mei 2020 - 16:51

Geloof, welke dan ook, is een complottheorie.

2 Reacties
OlavM
OlavM13 mei 2020 - 21:45

Is mijn god, die zei: "Er zij een oerknal", dan ook onderdeel van een complottheorie?

Baron von Kleef
Baron von Kleef14 mei 2020 - 9:20

@OlavM Wie zei dat dan?

Phil2
Phil213 mei 2020 - 15:20

Pff, wel eens een blik geworpen op de onzin die 'De Andere Krant' debiteert? Er is vaker op gewezen dat mensen die niet lekker in hun vel zitten en veel als een bedreiging zien, houvast hebben aan de verklaring dat mensen met kwade bedoelingen erachter zitten. Maar dat kan makkelijk overslaan naar meer gematigde denkers, als de malaise voortduurt.

Baron von Kleef
Baron von Kleef13 mei 2020 - 14:29

"Complottheorieën associeerde ik vroeger met de Verenigde Staten." "12 Conspiracy Theories That Actually Turned Out to Be True" https://www.rd.com/culture/conspiracy-theories-that-turned-out-to-be-true/

ton14024
ton1402413 mei 2020 - 14:23

Een overheid die: Oei oei, 5G Huawei roept, is een dankbare bron voor complottheorieën.

Leontrotsky
Leontrotsky13 mei 2020 - 13:58

Ik weet niet of de groep groot is, ik verwacht dat het in Nederland minder dan 1% van de bevolking is die complottheorieën aanhangt. Wel is de gemiddelde complotdenker wit, (extreem)rechts, laagopgeleid en hij (of in enkele gevallen zij) heeft vaak last van een geestelijke stoornis (OOG stoornis) Oppositioneel-opstandige gedragsstoornis. Het internet en de overload aan (fake news) informatie hier heeft de groep complotdenkers wereldwijd doen toenemen, ik heb verhalen gehoord over de VS waar de schattingen uiteenlopen van 3% tot wel 6% van de bevolking die in waanzinnige complottheorieën gelooft, gelukking is dit in Nèderland een veel kleinere groep. Dat ze potentieel gevaarlijk zijn is al bewezen, gelukkig is er nu een mogelijkheid tot opname in een GGZ instelling.

3 Reacties
JoepJos
JoepJos13 mei 2020 - 14:32

Dat geldt dan weer niet voor anti vaccers. Deze schijnen over het algemeen hoog opgeleid te zijn.

X4
X413 mei 2020 - 16:27

Krijgen we van u ook de nodige bronvermeldingen om uw theorieën te staven of is dit uw eigen complottheorie?

poeslief
poeslief13 mei 2020 - 17:54

@Leontrotsky O.O.G. = kinderziekte. Zou U mij - zou ik blij mee zijn - kunnen verwijzen naar waar Uw claim bevestigd wordt? Bij voorbaat dank.

RaymondenJoop
RaymondenJoop13 mei 2020 - 13:02

Een overheid die corona in januari weg lacht is ook niet bevoordelijk als 'complotdenkers' het dan al veelvoudig aangeven. Ook dat 5g icm corona onzin is, en dit dan op 1 hoop vegen met andere gezondheidsrisico's en 5g. Er wordt makkelijk weggewuift en de andere kant op gekeken als het zo uitkomt door de overheid, met tal van zaken overigens

2 Reacties
stokkickhuysen
stokkickhuysen13 mei 2020 - 14:30

wat bedoel je met aanhalingstekens rond 'complotdenkers' ? Ook dat 5g icm corona onzin is, en dit dan op 1 hoop vegen met andere gezondheidsrisico’s en 5g. Er wordt makkelijk weggewuift Kun je links sturen? Maar je geeft aardig aan waar het fout gaat bij complotdenkers: aan de andere kant kan men geen fouten maken, want dan is dat bewust. Maar de andere kant op kijken: het gaat er natuurlijk wel om dat als je dat vindt, je eerst een redelijke basisi moet hebben waar de overheid van aan het wegkijken is? Als iets onzin is hoeven ze niet te reageren op straffe van 'zie je wel, ze willen het niet bespreken. Als je niet zo'n regel hebt zit je de hele dag met de verzamelde idioten te kletsen over wat een of andere guurrechtse trol op het internet heeft weten te kletsen. En natuurlijk: als de links die je stuurt ingewikkelde statistische info bevatten dan graaag enige achtergrond over jouw capaciteiten opstatistieken te lezen en te interpreteren. een voorbeeldje over het gevolg van het oplossen van dodelijke ziektes: stel ik heb 4 dodelijke ziektes, waar de hele bevolking in gelijke percentages overlijdt dus 25% per ziekte. Dan wordt 1 van ziektes overwonnen en mensen overlijden daar niet meer aan. Maar nu gaat het percentage van de andere ziektes waaraan mensen overlijden wel opeens omhoog van 25 naar 33%. En die stijging van wordt dan graag verklaard vanuit Big Bro-achtige praktijken. Dat is niet nodig.

RaymondenJoop
RaymondenJoop13 mei 2020 - 16:18

@Stokki Het gaat om de beeldvorming. Bij de NOS regelmatig het bericht dat 5g en corona door complotgekkies samen hangt. Ik heb niks hiermee, maar het helpt niet als je dit gelijkstelt aan 5g en gezondheidsklachten. Dat is wat anders dan Corona door 5g komt. Kijk wat nos journaals hierover terug als je twijfels hebt. Maar het gaat ook over andere zaken als homohaat en buitenlanders. Gisteren door Halsema en Jetten is het woord moslims niet 1 x in de mond genomen, en op de achtergrond twee haatberichten van nl'ers. Ook dat is rare berichtgeving en minimaliseert het vertrouwen in de overheid. Meer over de achtergrond v/d daders in het algemeen in een artikel van Trouw. En statistiek kan je inderdaad uitleggen hoe je wilt, zeker met Covid-19. Ook daarover genoeg alternatief nieuws te vinden, overigens Lees eens het blog van Maurice de Hond, volledig onderbouwd. Dee links moet je maar googlen. Het is de beeldvorming die stoort, mensen zijn niet geheel achterlijk. Blijf bij de feiten, anders is het een geloof.

DaanOuwens
DaanOuwens13 mei 2020 - 12:54

De groep ontspoorden is inderdaad groot. Ik denk niet alleen aan de demonstranten tegen 5G. Ook op deze website is een groot aantal mensen de weg kwijt. Er wordt een eigen werkelijkheid geconstrueerd waarin Rutte in opdracht van grote ondernemingen de levens van tienduizenden burgers offert en het Rivm doelbewust de bevolking misleidt en de werkelijke cijfers over sterfte achterhoudt. Er zijn veel mensen de grip op de realiteit kwijt. En dat zijn niet alleen de mensen die denken dat corona wordt veroorzaakt door 5G In een periode waarin de samenleving onderdruk staat, gaan mensen hun eigen oplossingen bedenken. Daar valt weinig tegen te doen. Niet het handelen van de overheid is de oorzaak van complot denken maar de mensen zelf. Als men wordt geconfronteerd met onzekerheden en er niet iemand of iets is dat zekerheid biedt gaan sommige mensen zelf zekerheden bedenken. Zet de samenleving totaal op slot, ga iedere Nederlander testen. Onmogelijke en onwenselijke oplossingen worden bedacht omdat men behoefte heeft aan duidelijkheid. En in een situatie waarin de samenleving nu verkeerd bestaan er geen reële zekerheden. De enige suggestie die aan bange mensen gedaan kan worden is zelf binnen blijven en alle deuren en ramen dichtspijkeren. Meer smaken zijn er niet. Het zou wel prettig zijn als deze ontspoorden hun zelfbedachte oplossingen niet zouden willen opleggen aan anderen.

1 Reactie
ton14024
ton1402413 mei 2020 - 14:20

´´..... een ..... werkelijkheid......waarin Rutte in opdracht van grote ondernemingen de levens van tienduizenden burgers offert en het Rivm doelbewust de bevolking misleidt en de werkelijke cijfers over sterfte achterhoudt.´´ Precies.

Paul250371
Paul25037113 mei 2020 - 12:33

Complotdenkers worden ook gevoed door een consistent liegende overheid.

1 Reactie
Woeki Hypo
Woeki Hypo13 mei 2020 - 16:32

@Paul250371, 13 mei 2020 at 14:33, "Complotdenkers worden ook gevoed door een consistent liegende overheid." Complotdenkers worden ook gevoed door het tegenwoordig dominante neoliberalisme met globalisme. Het helpt ook niet, wanneer de huidige elitaire (neoliberale) consensus (o.a. (hoogopgeleide) elites, hoogopgeleiden of financiers) anderen of populisten retorisch voor complotdenkers uitmaken. Woeki Hypo is gematigd liberaal.