De casus Terneuzen

In Terneuzen trad een burgemeester af omdat de wethouders de Raad wilden volgen in haar besluit om een eerder gegeven omgevingsvergunning voor een asielzoekerscentrum terug te draaien. Er was bij die eerdere beslissing al een pand beschikbaar gesteld voor 200 personen. De burgemeester wilde de Raad niet volgen en meende dat er een onwerkbare situatie bij B&W was ontstaan nu de wethouders het besluit van de Gemeenteraad wel wilden volgen.

Er waren aanwijzingen dat raadsleden onder druk gezet waren om tegen het eerder goedgekeurde AZC te stemmen. Ze zouden bang gemaakt zijn door bewoners die op hun beurt zouden zijn opgehitst door een belanghebbend bedrijf. Dat zag, door dit eerste besluit, haar plan om voor veel geld een schip te kunnen verhuren om de asielzoekers te huisvesten, in rook opgaan. Ook werd een raadslid door zijn werkgever, die het centrum niet zag zitten, onder druk gezet om tegen te stemmen.

De Provincie ging zich er ook mee bemoeien en verzocht de burgemeester aan te blijven omdat ze bang was dat de situatie bestuurlijk uit de hand zou lopen. Zij wilde bovendien laten onderzoeken wat zich allemaal heeft afgespeeld en of dat in democratisch opzicht wel door de beugel kon.

Wat kunnen we nu uit deze ontwikkelingen concluderen over het functioneren van ons politiek bestel?

Ten eerste: Het is onterecht dat een burgemeester zich terugtrekt als de wethouders, de uitvoerende macht in de gemeente, een raadsbesluit volgen. Zij zouden zich hooguit als gewetensbezwaarden mogen terugtrekken.

Ten tweede: Het is toch een ongefundeerde aanname van de Provincie, dat er een bestuurlijke chaos zou dreigen als een lid van B&W zich terugtrekt. Die kan al direct gewoon vervangen worden door een interim-bestuurder.

Ten derde: Hoe rechtvaardigt de Provincie haar bemoeienis met een gemeente die daar niet om heeft gevraagd. Een onnodige en centralistische interventie. Formeel moet een burgemeester zijn aftreden bij de Provincie melden, maar die kan de autonomie van de gemeente respecteren en akkoord gaan.

Ten vierde: Hoe kan deze draai van een aantal raadsleden begrepen worden? Waarom hebben zij geen weerstand geboden aan de dubieuze belangen van plaatselijke bedrijven? Ik denk dat zij vreesden zij een deel van hun aanhang door het eerdere besluit bij de komende verkiezingen te verliezen. Het is anders moeilijk verklaarbaar waarom zij in betrekkelijk korte tijd zo van standpunt zijn veranderd.  

Volksvertegenwoordigers zijn vaak meer bezig met hun herverkiezing dan met het algemeen belang.

Het gaat hier dus niet om een incident, maar om een institutionele zwakte van ons parlementair stelsel, die het democratisch gehalte ervan bedreigt. Misschien moeten we toch serieus overwegen om ons systeem fundamenteel te vernieuwen.

Er dient zich gelukkig al een hoopgevend alternatief aan in de vorm van, door loting samengestelde, Burgerfora die zowel op wetgevend (Burgerberaad) als op beleidsvoorbereidend terrein (Burgerparlement), gezien recente experimenten, zeer goed op hun taken berekend zijn.