De bevolking is bij oorlog aan de goden overgeleverd

Vrijdagavond meldde Robert Serry, voormalig ambassadeur van Nederland in Oekraïne, dat zijn bejaarde schoonouders naar hun flat op de achttiende verdieping ergens in Kiev waren teruggekeerd. Het was voor oude mensen te vol en te vuil in de schuilkelder.

De reeks Petroleumhavens begint tegenover Schiedam aan de andere kant van de Nieuwe Maas en een kilometer of twee van mijn appartement. Verderop richting zee liggen de Botlek en Rozenburg met zijn aanlegplaatsen voor supertankers. De petrochemische industrie biedt met zijn bizarre vormen en zijn talloze lichten ’s nachts een spectaculair gezicht. Vooral vanuit de verte doet het een beetje denken aan een kermis in vol bedrijf.

Rotterdam is de grootste haven van Europa en als zodanig van levensbelang voor de NAVO mocht het mis lopen. Tussen haakjes: wij horen nu op alle media zo vaak zeggen: “Artikel 5, een aanval op één is een aanval op allen”, dat ik iedereen die daar nóg een keer mee aankomt, zou willen wurgen. Volgens mij heb ik met dat voornemen de grote meerderheid van televisiekijkend Nederland pal achter mij. Als er oorlog komt – de kans is niet irreëel dát er oorlog komt – wordt Rotterdam een van de belangrijkste Russische doelwitten. Waar is de schuilkelder? Vijf minuutjes lopen, aan de andere kant van de winkelstraat, bevindt zich een ondergronds metrostation maar dat heeft een glazen dak. We zouden daar als ratten in de val zitten. Het dichtstbijzijnde station dat een beetje bescherming biedt, is Marconiplein op een kilometer of vijf afstand. Dichterbij is géén plek waar Schiedammers zouden kunnen schuilen. De eigen kelders zijn daarvoor  in de meeste gevallen ongeschikt. Googelen leverde wat informatie op over oude atoomschuilkeldertjes maar die worden tot het historisch erfgoed gerekend. Er zal onder de stadhuizen wel iets zitten om de ambtelijke en de politieke top te beschermen maar de bevolking van de Rijnmond is bij oorlog aan de goden overgeleverd. In de rest van Nederland ligt de zaak niet anders. We hebben ons in het verleden nogal vrolijk gemaakt over wat de Bescherming Burgerbevolking te bieden had aan schuilplaatsen maar zelfs daar is niets meer van over.

In Amsterdam zijn ooit bij een paar metrostations op de Oostlijn atoomschuilkelders gebouwd maar daar zal het wel zo’n beetje bij blijven.

Als Nederland zich herbewapent, zullen er ook miljarden geïnvesteerd moeten worden in schuilkelders voor de bevolking. Daar kan de regering óók wel een fonds voor vormen. Het kabinet had al een spaarpot klaargezet voor de energietransitie. Die zal nu wel omgezet worden in een budget om Nederland zo snel mogelijk onafhankelijk te maken van Russisch gas.

Dit gaat een hoop welvaart kosten. Het is de vraag wie de rekening gepresenteerd krijgt. De regering – van welke snit dan ook – zal zich gedwongen zien een bodem te leggen in de levensstandaard. Als de stijgende prijzen en de budgetverschuivingen in de richting van defensie leiden tot massale armoede en een financiële crisis in miljoenen gezinnen, gaat de legitimiteit van het gezag verloren. Dat kun je niet hebben middenin een koude oorlog. Wie gaat dan betalen? Niet alleen de echte rijken maar ook de middenklasse, die genoegen moet nemen met een lagere levensstandaard. Uiteraard zal zij daartoe alleen bereid zijn als de hoogste regionen zichtbaar pijn lijden.

Dat is nogal een transitie en het is de vraag of het huidige kabinet genoeg moreel gezag heeft die tot stand te brengen. Dat geldt trouwens net zo goed voor de andere regeringen in de NAVO-lidstaten. Zou het te cynisch zijn het volgende vermoeden uit te spreken? Heel wat ministers en staatshoofden hopen in stilte op een snel einde aan de vijandelijkheden waarna een nieuwe situatie ontstaat – met of zonder Zelensky – die Poetin tevreden stelt en vervolgens na een afkoelingsperiode door het westen als voldongen feit wordt aanvaard. Dat je na een half jaar of zo toch maar de nieuwe regering in Kiev erkent omdat dit in het belang van de vluchtelingen is die nu fijn kunnen terugkeren ondanks dat Rutte ze officieel ‘familie’ noemde. Ik bedoel: helden zijn we niet zoals blijkt uit het feit dat het Nederlandse ambassadepersoneel nu al de benen heeft genomen uit Lviv.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.