De belofte van Belém, waar de wereld weer probeert de klimaatcrisis te bestrijden

Vandaag begint de klimaattop (COP30) in Belém, Brazilië. De verwachtingen zijn, zoals zo vaak, niet hooggespannen. Maar er is niet alleen maar reden voor pessimisme.

De Verenigde Staten doen niet mee. Dat er geen Amerikaanse toponderhandelaars naar Belém afreizen, is voor landen die een sterk klimaatakkoord willen goed nieuws. De vrees bestond dat de Amerikaanse delegatie de gesprekken zou kunnen dwarsbomen. De Amerikaanse president Donald Trump wil uit het klimaatakkoord van Parijs stappen en inzetten op fossiele brandstoffen.

Op een top zonder de VS kan de Europese Unie het voortouw nemen met China, Brazilië en een aantal Afrikaanse landen. Dan gaat het over een groot deel van de werelduitstoot. Het kan interessant zijn om te zien wat een samenwerkingsverband van welwillende landen zónder de Verenigde Staten kan bereiken.

Jawel, welwillende landen. China is weliswaar een grote uitstoter maar stelt zich ook op als voortrekker van hernieuwbare energie. China houdt voor de zekerheid nog vast aan kolen maar loopt ondertussen voorop als het gaat om zonnepanelen en batterijtechnologie. Het land wil zich niet vastleggen op officiële klimaatdoelen van de VN maar heeft wel laten weten het 7 tot 10 procent minder uit te willen stoten.  

De Europese Unie heeft een paar dagen voor het begin van de klimaattop een akkoord bereikt. Weliswaar op de nipper en de ambities liggen lager dan aanvankelijk de bedoeling was maar een akkoord is beter dan geen akkoord. Belangrijkste bezwaar is dat een deel van de EU-uitstoot wordt gecompenseerd door het kopen van ‘koolstofkredieten’ elders.  De EU-landen kunnen hun gang gaan en wentelen de lasten af op opkomende landen in het mondiale zuiden. Neokolonialisme vinden de critici.

Optimistisch stemt ook dat sommige Europese landen wel positieve resultaten boeken. Waar Nederland het al benauwd krijgt van 55 procent minder uitstoot in 2030 ten opzichte van 1990, stelde Denemarken een veel ambitieuzer doel van 70 procent vast. Waarom lukt in Denemarken wel wat in Nederland niet lukt? Denemarken heeft een geschiedenis van stabiele regeringen die er zonder veel tegenstand in slaagden klimaatregelen te nemen en met een van de grote uitstoters, de landbouw, een akkoord te bereiken. Kanttekening: Denemarken heeft in tegenstelling tot Nederland vrijwel geen grote vervuilende bedrijven (chemie, staal). 

Ander lichtpunt is dat de Braziliaanse president Lula er alles aan gelegen is de top tot een succes te maken. Hij heeft de schijn tegen. Dwars door tienduizenden hectare beschermd Amazoneregenwoud werd  een snelweg aangelegd om Belèm voor beter bereikbaar te maken.

Maar de intentie voor een succesvolle conferentie is er.  De Brazilianen willen er een ‘COP of action’ van maken, een VN-klimaattop vol afspraken en initiatieven. Adaptatie, het aanpassen aan de gevolgen van klimaatverandering, staat onder meer hoog op de agenda. Met hier als terzijde dat dit niet als doekje voor het bloeden mag gelden om concrete maatregelen om de uitstoot te beperken tegen te gaan.

Brazilië kwam voor deze klimaattop met een 'bossenfonds'. Het fonds zal jaarlijks geld uitkeren aan landen die hun tropische bossen duurzaam beheren. Brazilië hoopt dat er 125 miljard dollar in het fonds komt, ook met bijdragen van filantropen, pensioenfondsen en het bedrijfsleven. Het fonds steunt landen om in hun tropische bossen duurzaam te investeren. Bij succes wordt rendement uitgekeerd aan de investeerders.

Tijdens COP 30 zal voor het eerst wereldwijd burgerberaad officieel onderdeel zijn van de conferentie. Een van de initiatiefnemers is filosoof en Denker der Nederlanden David Van Reybrouck. Hij stelt dat burgers, wanneer ze voldoende tijd, kennis en ruimte krijgen, vaak verantwoordelijker en verder in hun denken zijn dan politici, die terughoudend zijn vanwege angst voor protesten en politieke kosten.

Misschien kan het burgerberaad aandacht besteden aan mediaklimaat. De media zouden niet alleen een zorgwekkende (crisis!) maar ook hoopvolle boodschap (!) moeten brengen. Niet alleen de nadelen van klimaatmaatregelen op korte termijn belichten maar ook de noodzaak en de voordelen op lange termijn. Klimaatbeleid is geen last voor landen maar levert juist veel op: economische groei en banen, betere gezondheid, energie-onafhankelijkheid en minder extreme weersomstandigheden betoogt Inger Andersen, hoofd van het VN-milieuprogramma.  “Klimaatactie is geen filantropie”, concludeert zij, “maar eigenbelang”.

Tot slot: verwachtingen van klimaatconferenties komen lang niet altijd uit. Van ‘Dubai’  (COP28) werd weinig verwacht. Het bleek een van de meest succesvolle tot nu toe met stappen in financiering en maatregelen voor energietransitie. Andersom werd een vooraf bewierookte top in het duurzame Denemarken (2009) een flop. De onderhandelaars kwamen niet verder dan een weinigzeggend Akkoord van Kopenhagen zonder concrete doelen.