Joop

De Aanwijzing van minister Bijleveld brengt vrije meningsuiting in gevaar

  •  
30-11-2020
  •  
leestijd 3 minuten
  •  
56 keer bekeken
  •  
Bijleveld_St._Maarten-3

© cc-foto: Defensie

Ook als het nieuws even niet zo goed uitkomt, moeten militairen kunnen zeggen wat zij willen
Minister Bijleveld wordt nooit moe te benadrukken dat zij groot voorstander is van meer transparantie binnen haar defensieorganisatie. Maar een nieuwe richtlijn over hoe haar personeel om dient te gaan met de buitenwereld, wijst op het tegendeel. Niet meer openheid, maar juist geheimhouding lijkt het devies. Dat past niet bij een moderne krijgsmacht.
Na lang aandringen heeft minister Bijleveld begin dit jaar een ambtelijk beleidsstuk openbaar gemaakt. Het heet ‘Extern optreden, mediacontacten en publicaties’, ook wel bekend als Aanwijzing SG A/978. Het bepaalt dat militairen of burgermedewerkers bij Defensie eerst bij het ministerie toestemming moeten vragen voordat zij een artikel of boek publiceren of met journalisten en Kamerleden kunnen praten.
De Aanwijzing, die sinds februari van dit jaar van kracht is, maakt militairen boos, vooral vanwege de kleinerende houding die eruit spreekt. Terecht wordt de vloer ermee aangeveegd. Deze ambtelijke aanwijzing belemmert niet alleen een vrije openbare gedachtenvorming van militairen, maar het beknopt ook het werk van journalisten en politici.
De Nederlandse regering stuurt sinds 30 jaar met grote regelmaat militairen op missie naar gebieden waar zij soms ronduit in oorlogsomstandigheden terecht komen. Zij staan daar onder disciplinair gezag, maar vervolgens mogen zij zich als volwassen burgers niet uitlaten over hun werk. Defensie hanteert kennelijk als stelregel dat dergelijke uitlatingen de eigen belangen doorgaans niet dienen. Vanwege dit wantrouwen moeten militairen daarom eerst aan Directie Communicatie toestemming vragen om informatie te delen. Wie dat niet doet, riskeert gestraft te worden.
Betrokken militairen zeggen de Aanwijzing te ervaren als een harde afwijzing van hun betrouwbaarheid. Het meest bijzondere aan de kritiek van een aantal officieren is dat zij zich zorgen maakt over de slechte invloed van het gebrek aan transparantie op het werk in het buitenland en op het operationele vermogen. Ook als het nieuws even niet zo goed uitkomt, moeten militairen kunnen zeggen wat zij willen, stellen zij. Een verkillend effect wordt gevreesd.
De pers was altijd een bron van inzicht in de opvattingen en ontwikkelingen binnen de krijgsmacht. Kan dat nog met dit nieuwe beleid? De media hebben de laatste jaren soms geheimen onthuld door contacten in de krijgsmacht. Het vergisbombardement op een woonhuis in Mosul, Irak, in september 2015 is daar een goed voorbeeld van. De Telegraaf sprak met de betrokken piloot hierover. Maar ook NRC en NOS onthulden geheimen, namelijk dat Nederland verantwoordelijk is voor het bombardement op Hawija, waar 70 burgers bij omkwamen. Dit zijn enkel twee voorbeelden, die direct tot allerlei politieke actie leidden.
De vraag is ook wat deze Aanwijzing betekent voor vakbondswerk en het recht van militairen om ernstige misstanden openlijk aan de kaak te stellen. Dat is de laatste jaren meerdere malen gebeurd, uiteraard volledig terecht. De klachten, die via de pers naar buiten komen, maken het de leden van de Tweede Kamer mogelijk hun controlerende werk te doen. Maar kunnen volksvertegenwoordigers straks nog wel spreken met militairen over hun praktijk zonder ‘begeleiding’ van de Directie Communicatie?
De Aanwijzing van Bijleveld stelt iedere medewerker van Defensie mogelijk voor een dilemma. Militairen zijn burgers, weliswaar in uniform, maar ook zij moeten van alle burgerlijke vrijheden gebruik kunnen maken. Daarnaast, als Nederlandse militairen ingezet worden in verre landen ten bate van de mensenrechten, dan is het in het wel bijzonder vreemd dat hun eigen vrijheid van meningsuiting wordt ingeperkt. De Aanwijzing moet hierom worden ingetrokken.
 
Delen:

Praat mee

Heb je een vraag, suggestie of wil je gewoon iets kwijt? Dat kan hier. Lees onze spelregels.

avatar

Reacties (19)

The Apple
The Apple1 dec. 2020 - 3:17

MaxMax: "Het is vrij normaal dat Defensie niet alles aan de grote klok hangt, je wilt ‘de vijand’ niet in de kaart spelen." Ja, want die terroristen zetten tegenwoordig hun telefoon al uit voordat ze een aanslag gaan plegen. Allemaal de schuld van de pers en Snowdon, want voordien was het een goed bewaard staatsgeheim dat we allemaal door de NSA worden afgeluisterd. En hoe weten we dat er klakkeloos op burgers wordt geschoten, zelfs als ze alleen maar anderen te hulp schieten? Allemaal de schuld van Assange. Een paar minuten nadat er een raket is afgevuurd komt er steevast nog een tweede achteraan, om te zorgen dat er achteraf ook geen getuigen meer in leven zijn. Je wilt toch niet dat dat soort staatsgeheimen in de openbaarheid komt? Terroristen weten weliswaar al lang hoe dat zit, maar die gewone burgers die het allemaal zien gebeuren toch niet? En tegenwoordig hebben ze allemaal zo'n smartphone, dus dan zijn de gevolgen niet te overzien. En je wilt ‘de vijand’ toch niet in de kaart spelen? Stel je eens voor dat iemand de coördinaten van het hoofdkwartier in de krant zet. Dan hoeven die terroristen alleen nog maar Google Earth te gebruiken om er achter te komen wat ze al lang wisten. Nee, dat moeten we niet willen.

Frans Kwakman
Frans Kwakman30 nov. 2020 - 14:42

Ik wil mij aansluiten bij de woorden van Sylvis Stuurman hieronder, dank Sadet. En dat maakt mij nog maals meer nieuwsgierig naar wat zij straks na de verkiezingen gaat doen. Mensen die duidelijk uitleggen waar het fout zit in ons land zoals hier bij Defensie, we hebben ze hard nodig. Eerlijk gezegd begrijp ik nog steeds niet waarom jongelui vrijwillig in dienst gaan.

2 Reacties
The Apple
The Apple30 nov. 2020 - 18:51

Ik heb er ooit eentje gesproken die gek was op jagen en het jagen op mensen leek hem het mooiste van alles. Hij ging zelfs met een groepje vrienden vakantie houden in de Schotse Hooglanden om daar samen vast te oefenen.

Hank Nozemans
Hank Nozemans1 dec. 2020 - 9:48

The Apple 30 november 2020 at 19:51 Tuurlijk joh

Thuiszitter
Thuiszitter30 nov. 2020 - 14:37

Militairen zijn burgers beweert Sadet maar dat is niet juist zoals ook Dick Roelofsen aanhaalt.

1 Reactie
Frans Kwakman
Frans Kwakman30 nov. 2020 - 18:53

Begrijp ik nu dat u vindt dat militairen op het moment dat de fourier ze een militair pak heeft aangemeten geen burger meer zijn? En dan al die militairen die buiten dienst in een gewoon kloffie rondlopen, wat is u mening. Volgens mij zijn ook militairen in de eerste plaats Nederlandse burgers. Of je daar als Thuiszitter trots op moet zijn is een andere vraag.

Pater
Pater30 nov. 2020 - 13:41

Er zit een lijn in. Was er niet laatst een bericht dat Rutte persoonlijk heeft geprobeerd om een onderzoek naar Nederlandse steun aan Syrische rebellen tegen te houden? Bronnen van drie verschillende coalitiepartijen hebben dat bevestigd aan Nieuwsuur. En nu dit weer. Angst voor openbaarheid is een slecht teken.

2 Reacties
MaxMax2
MaxMax230 nov. 2020 - 14:08

Het is vrij normaal dat Defensie niet alles aan de grote klok hangt, je wilt 'de vijand' niet in de kaart spelen. Maar ik ben het met je eens dat het raar is dat Rutte niet wil praten over die steun aan die 'rebellen', wat in feite gewoon moslim-extremisten zijn.

Minoes&tuin
Minoes&tuin1 dec. 2020 - 7:49

Pater Eens!

Paul250371
Paul25037130 nov. 2020 - 12:37

En weer een stap naar rechtse dictatuur. Monddood maken van je burgers.

1 Reactie
MaxMax2
MaxMax230 nov. 2020 - 14:06

Lezen is toch moeilijk of niet? Er staat toch militairen? Militairen zijn geen burgers.

Dick Roelofsen
Dick Roelofsen30 nov. 2020 - 12:31

Allereerst, een militair is geen burger. De Militaire Ambtenarenwet is voor militaire ambtenaren van toepassing, verder het Militair Tuchtrecht en het Militaire Strafrecht. Daarnaast is het vele burgers ook niet toegestaan uit de school te klappen, denk aan artsen en verpleegkundigen, rechters en advocaten maar ook bijvoorbeeld ICTers en bankmedewerkers. Het hangt er maar net vanaf onder welk arbeidcontract je je handtekening zet.

2 Reacties
Tweekeerbellen
Tweekeerbellen30 nov. 2020 - 13:47

Beste Dick, Advocaten, artsen en dergelijke kennen het beroepsgeheim. Ingegeven vanuit privacy en bescherming van de verdachte. Dat is iets wezenlijk anders dan een militair het zwijgen op te leggen omdat...euhmm ja, om wat eigenlijk? Dit stinkt en komt mijns inziens van de ambtelijke top aan het 'westfront' in Den Haag. Men is bang voor vuile was, nog laatstelijk de potsierlijke wijze waarop defensie meeging in de brandende persoonlijke ambities van een inlichtingenofficier die de coronacrisis aangreep om informatie te produceren waar niemand op zat te wachten. Juist de zwaardmacht van de overheid dient gecontroleerd te kunnen worden. En daarvoor is het noodzakelijk dat degenen die daar deel van uit maken daarover vrij kunnen spreken, behoudens zaken die zijn aangemerkt als geheim.

Dick Roelofsen
Dick Roelofsen30 nov. 2020 - 14:51

'Dat is iets wezenlijk anders dan een militair het zwijgen op te leggen omdat…euhmm ja, om wat eigenlijk?" Ze moeten het melden bij de Directie Communicatie. Dit is niet ongewoon, ook niet in het bedrijfsleven waar ook niet iedere postkamerpipo mededelingen aan journalisten mag doen, daar is een afdeling voorlichting voor. Er wordt hier nu gedaan, door iemand die militairen burgers noemt wat ze niet zijn, alsof wat er bij de krijgsmacht gaande is iets vreemds is.

Griezel in post-gezellig Nederland
Griezel in post-gezellig Nederland30 nov. 2020 - 12:07

[ten bate van de mensenrechten] Dat geloof je zelf toch niet?

Buitenstaander
Buitenstaander30 nov. 2020 - 11:42

Het blijft een spagaat: Wat is geheim en wat niet. Ik zou wel graag de mening van Sadet daarover willen vernemen, en hopelijk iets 'verder' dan 'alles moet in de openbaarheid', want dat is naief. En vervolgens vraag ik me af hoeveel landen burgers compenseren voor 'vergisbombardementen' omdat blijkbaar in elke oorlog vergissingen, soms zelfs moedwillig, plaatsvinden. Dan zijn wij toch wel heel netjes.

1 Reactie
The Apple
The Apple30 nov. 2020 - 18:39

"Ik heb het lijk toch netjes begraven", zei de moordenaar.

Sylvia Stuurman
Sylvia Stuurman30 nov. 2020 - 11:25

Dit is exact wat vrijheid van meningsuiting betekent: dat je iets mag zeggen, publiceren, *zonder* vooraf toestemming van de staat te hebben. *Daarna* kan blijken dat wat je hebt gezegd strafbaar is; dat heeft niets te maken met de vrijheid van meningsuiting. Ik vind het wel ironisch dat al die mensen die de mond vol hebben over vrijheid van meningsuiting (maar daarmee bedoelen dat ze dingen kunnen zeggen zonder dat er tegenspraak op volgt) niets zeggen nu de vrijheid van meningsuiting *echt* wordt aangevallen. Dank Sadet Karabulut, om dit in de aandacht te brengen!

1 Reactie
MaxMax2
MaxMax230 nov. 2020 - 14:06

Voor burgers ja, alleen zijn militairen geen burgers.