D66, laat de regie niet liggen

Hoe één appje, een slecht getimed persbericht en een berg Haagse haast het formatieproces kaapten

Er zijn veel manieren om als partij schade op te lopen. Je kunt een omstreden wet doorduwen. Of een kandidaat met dubieuze nevenfuncties voordragen. Maar D66 bewijst sinds kort dat er een nóg efficiëntere manier is: je eigen informateur publiekelijk slopen voordat je zelf weet waarvoor.

De premature val van Wijers
Volgens de reconstructie van NRC’s ombudsman Herman Staal begon het allemaal met de reactie van Hans Wijers op donderdag 13 november om 16:51 uur. Via de D66-woordvoerder bezorgde hij een statement vol diplomatieke zelfkastijding. Hij nam zijn eerdere uitspraken terug — zonder te weten welke dat waren.

En waarom zou hij dat ook wél weten? Hij is 74, stond op een rumoerige verkiezingsavond op een podium, en kreeg via via een drieluik aan verwijten terug: hij zou Yesilgöz een leugenaar hebben genoemd, baalde dat de VVD niet harder was afgestraft, en zou een coalitie met JA21 verafschuwd hebben. De laatste klinkt als een reden voor zijn aanstelling, niet zijn ontslag.

De feeks en het frame
De “feeks”-opmerking uit een privé-app kwam pas ná zijn publieke zelfonthoofding naar buiten. Maar zelfs toen had D66 nog kunnen zeggen: we vinden het ongepast, maar we kennen de man, hij heeft het erkend, punt. Klaar. Doorgaan.

Sigrid Kaag – toch niet de eerste de beste – gaf bij Buitenhof het voorbeeld: “Iedereen schiet weleens uit de slof in een privé-app. Dat is wat anders dan je politieke ambt benutten om mensen te dehumaniseren en te demoniseren.” In Haagse termen was dat het equivalent van: mensen, adem in, adem uit, en een beetje relativeringsvermogen graag.

Maar nee, D66 denderde door. Alsof ze hun eigen informateur onder een rijdende trein moesten duwen vóór het journaal van acht. Of ze een script volgden waarin ‘leiding nemen’ gelijkstaat aan ‘jezelf in de voet schieten’.

De formatie en het frameverlies
Volgens Lamyae Aharouay in NRC Haagse Zaken is het overduidelijk: “D66 laat zich ook een klein beetje overvallen tot nu toe in deze formatie.” Ze waren zó verbaasd dat ze de grootste waren geworden dat ze vergaten zich er op voor te bereiden.

Het CDA? Had Buma al weken in de coulissen. Voorgeïnformeerd, keurig in de wachtstand. Want stel dat. D66? Die dacht: ach, we zien het wel. En dus kreeg je een haastklus van een besluit dat nu op het bordje ligt van álle leden, kiezers én bestuurders.

En dan wordt het ongemakkelijk. Want wie gaat straks nog namens D66 de arena in, wetende dat je bij het eerste briesje Haagse hysterie al door je eigen partij op straat wordt gezet?

Reflectie, wie?
De politieke schade is niet alleen voor Hans Wijers. Die loopt met opgeheven hoofd weg. Tientallen jaren heeft hij deze partij gediend. Zijn gezag binnen én buiten de politiek zal dit stormpje overleven. Maar voor D66? Daar staat nog veel op het spel.

Hoe groot dat besef is bij de partijtop, blijft een raadsel. Terwijl zelfs de NRC-ombudsman toegeeft: “In drie dagen journalistiek koorddansen maakte NRC elke dag pijnlijke fouten.” Je zou hopen dat de partij die straks het land moet leiden, op z’n minst aan zichzelf dezelfde kritische standaard stelt als een krant.

D66 wilde niet stilstaan bij ‘Haags gedoe’. Maar wie niet stilstaat bij de gevolgen van eigen daden, is niet richtinggevend. Die is gewoon stuurloos.