D66, GL, SP en ChristenUnie pakken criminaliteit effectief en efficiënt aan

Tot aan de verkiezingen zullen diverse van onze opiniemakers zich buigen over de verschillende verkiezingsprogramma’s. Zij zullen elk de paragrafen onder de loep nemen die onder hun expertise vallen. Vandaag Corine de Ruiter over Justitie.

Met deze rationele bril op heb ik Veiligheid en Justitie uit de verkiezingsprogramma’s onder de loep genomen en mij gericht op drie aspecten: politie, straffen en slachtoffers (zie de tabel onderaan). Dat betekent dat ik ook belangrijke aspecten buiten beschouwing heb gelaten, bijvoorbeeld de aanpak van drugscriminaliteit, terrorismebestrijding (en haar relatie met privacybescherming) en fraudebestrijding. Maar dat zou allemaal wat veel worden voor één Joop column.

Aan Veiligheid werd door de overheid in 2010 10,3 miljard euro uitgegeven. Omdat er ook op dit terrein bezuinigd moet worden, heb ik de verkiezingsprogramma’s ook bekeken op kosten-effectiviteit. Zo zijn lange gevangenisstraffen bijvoorbeeld erg kostbaar (en ineffectief qua bestrijding van recidive), en elektronische detentie en taakstraffen goedkoper.

Politie Het merendeel van de politieke partijen wil één nationale politie, vooral vanuit efficiency overwegingen. Dat is dus alvast een breekpunt minder! Ook willen bijna alle partijen een grotere zichtbaarheid van de politie op straat, waardoor de pakkans vergroot wordt. En vergroting van de pakkans vermindert inderdaad crimineel gedrag, wijst criminologisch onderzoek uit. VVD en PVV willen ook méér agenten op straat, terwijl andere partijen (D66, SGP)) meer winst zien in méér en betere rechercheurs en forensische deskundigen. Want ook daardoor worden meer misdrijven opgelost.  Het samenvoegen van politie- en justitietaken in één Ministerie van Veiligheid is wat PVV, SGP en TON willen. Ook de ambtelijke werkgroep Brede Heroverwegingen Veiligheid en Terrorisme kwam met dit idee:  Ik steun dit idee, want ik heb al vaak meegemaakt dat beleidsambtenaren van het Ministerie van Justitie en van Binnenlandse Zaken zich met dezelfde problematiek bezig houden (bijvoorbeeld: aanpak van crimineel gedrag van kinderen onder de 12 jaar; huiselijk geweld), waardoor geld verspild wordt en geen sprake is van een eenduidige, heldere aanpak.

Straffen Streng straffen alleen leidt niet tot een veiliger samenleving en is zeer kosteninefficiënt.  Het is mij dan ook nog steeds een raadsel dat een partij als de VVD, die toch traditioneel voorstander is van een klein overheidsapparaat dat niet te veel kost, voorstander is van ‘de harde aanpak’.  De VVD wil na drie veroordelingen voor hetzelfde vergrijp de dader standaard de maximum straf opleggen. TON en de PVV gaan nog een stapje verder: zij zijn voor invoering van minimumstraffen. De PVV wil helemaal geen taakstraffen meer en levenslang opleggen na drie zware geweldsmisdrijven. De aanpak van jeugdige overlastplegers krijgt in sommige programma’s apart aandacht: het CDA wil een ‘strafdienstplicht’ (Jan Peter Balkenende kwam hiermee onlangs nog in het nieuws) invoeren en TON wil heropvoeding en geen taakstraffen aan jeugdige criminelen opleggen. Opvallend aan het PvdA programma is hoe weinig er concreet in staat over beleid aangaande veiligheid en justitie.

Eigenlijk zijn er maar vier partijen die een evidence-based beleid op het terrein van straffen hebben geformuleerd: ChristenUnie, D66, GroenLinks en SP. Zij willen investeren in de aanpak van de onderliggende risicofactoren voor crimineel gedrag: verslaving, psychosociale problemen, gebrek aan opleiding, tijdens de detentie en tijdens de periode van terugkeer in de maatschappij. Dat is heel verstandig, uit het oogpunt van effectiviteit (terugdringen van recidive) en kosteneffectiviteit. Hard straffen klinkt stoer, maar is niet slim.

Slachtoffers De positie van slachtoffers is in het Nederlandse straf(proces)recht nauwelijks verdisconteerd. De laatste jaren zijn wel een aantal wijzigingen op dit vlak tot stand gebracht (denk aan de Wet Fokkens, het spreekrecht in de rechtszaal), maar slachtoffers en nabestaanden voelen zich vaak niet adequaat vertegenwoordigd. Verreweg de meeste aandacht gaat immers uit naar de dader en zijn daad. Diverse partijen zijn zich bewust van dit probleem, en hebben hierover een meer of minder uitgewerkt standpunt geformuleerd: CDA, ChristenUnie, D66, GroenLinks, PVV, SP en VVD. Vergoeding van de toegebrachte schade door de dader staat veelal centraal. PvdA en TON hebben geen concreet standpunt ingenomen op dit terrein. De ChristenUnie is de enige partij die het thema ‘verzoening’ in het strafproces wil inbrengen. Dit sluit aan bij vernieuwende, internationale ontwikkelingen in het strafrecht, die onder de naam ‘herstelrecht’ of restorative justice, gaande zijn. Want een strafrecht dat louter gebaseerd is op het principe van vergelding is primitief en ineffectief.

Tabel met de belangrijkste standpunten van 10 politieke partijen rond de thema’s Politie, Straffen en Slachtoffers

 

Poli tie

Straffen

Slachtoffers

Overig

VVD

3500 extra agenten; één nationale politie

‘Three strikes, maximum punishment’; geen taakstraffen voor geweldsdelicten

Schade van slachtoffers standaard verhalen op de dader

 

PvdA

10 politieregio’s, aansluitend op de nieuwe gerechtelijke arrondissementen

Invoering van wijkrechters die zaken in de buurt afhandelen, van leerplicht tot diefstal; wij geloven in een aanpak waarin gemeenten regie nemen op het coördineren van de resocialisatie van ex-gedetineerden

Geen standpunt geformuleerd

Opheffing van het toetsingsverbod aan de Grondwet; het is vreemd dat de Nederlandse rechter wel aan internationale verdragen, maar niet aan de Grondwet mag toetsen

GL

Één nationale politie; vergroten aandacht voor inbraken, diefstal, vandalisme

Elke gedetineerde krijgt een persoonlijk resocialisatieprogramma, met scholing en begeleiding na de gevangenisstraf

De overheid probeert in elke strafzaak de bij slachtoffers

veroorzaakte materiële en immateriële schade te herstellen

en te verhalen op de daders.

 

SP

1500 extra agenten; Meer wijkagenten en wijkposten

Gevangenissen krijgen speciaal geschoold personeel voor aanpak van verslaving en psychosociale problemen van gedetineerden. Ex-gedetineerden worden beter begeleid bij terugkeer in de maatschappij

Slachtoffers krijgen hulp van de overheid bij verhalen van de schade op de dader

Onafhankelijke Revisieraad voor afgedane strafzaken;

Boetes worden waar mogelijk inkomensafhankelijk

D66

Één nationale politie; Betere opsporing na aangifte door meer rechercheurs en forensisch deskundigen; agenten meer op straat

Tegenstander van minimumstraffen; tegen hoge vrijheidsstraffen vanwege de ongewenste effecten; hoge straffen schrikken niet af, kosten veel geld, bemoeilijken het reïntegratieproces en hebben geen positief effect op het voorkomen van recidive; bij een taakstraf dient herstel voorop te staan of in elk geval  een zichtbare positieve bijdrage aan de maatschappij

Vergoeding van aangerichte schade door daders of hun ouders

Strafrechtelijke boete naar draagkracht als alternatieve straf; Klachten over de rechtspraak worden behandeld door onafhankelijke commissies per ressort

CU

Meer gebruik van vrijwillige politie

De laatste fase van een straf is gericht op resocialisatie en op het verkrijgen van vaardigheden om een nieuw bestaan op de bouwen

Genoegdoening aan slachtoffer en zo mogelijk verzoening moeten onderdeel uitmaken van strafproces en strafoplegging.

De hoogte van een boete-eenheid wordt bepaald door de hoogte van het inkomen van de overtreder; Heroverweging levenslange vrijheidsstraf na 30 jaar

CDA

Één nationale politie

Overlastplegers krijgen een ‘strafdienstplicht’ opgelegd, waarbij zij zich buiten schooltijd nuttig maken voor de maatschappij; een combinatie van nachtdetentie en leerstraf is mogelijk; de langst mogelijke tijdelijke gevangenisstraf wordt verhoogd van 30 naar 40 jaar

Bezien wordt hoe in strafrechtelijke procedures erkenning van toegebracht leed door de dader een plaats kan krijgen

Wekelijkse snelrechtzittingen voor reguliere delicten, niet alleen bij speciale evenementen

SGP

Één Minister voor Veiligheid die verantwoordelijk is voor politie en justitie; maar tegen één nationale politie; meer budget voor de recherche

Er dient een verhoging van de strafmaat te komen , vooral voor geweldmisdrijven; Geen heroverwegingsmoment bij levenslang; ruimhartig beleid ten aanzien van de zorg voor ex-gedetineerden

Geen standpunt geformuleerd

Bredere inzet van supersnelrecht; voor uitzonderlijk ernstige gevallen van (meervoudige) moord, zoals terroristische aanslagen, moet het mogelijk zijn om de doodstraf te overwegen

TON

Één nationale politie; veiligheidszaken moeten behandeld worden door één Ministerie van Veiligheid

Invoering van minimumstraffen; Jeugdige criminelen krijgen geen taakstraffen maar heropvoeding opgelegd; alleen taakstraffen voor lichte vergrijpen en nooit voor recidive

Geen standpunt geformuleerd

 

PVV

Één nationale politie; 10.000 agenten erbij; één Ministerie van Veiligheid

Hoge minimumstraffen en zwaardere maximumstraffen; Na 3 zware geweldsmisdrijven levenslang; geen taakstraffen; geen TBS

Criminelen moeten hun slachtoffers compenseren

Bezuinigen op de reclassering; versobering gevangenissen; niet-Nederlanders die een misdrijf plegen direct uit Nederland verwijderen; falende leden van de magistratuur weg

Lees ook deel 1 : Nico Haasbroek over de mediaparagrafen.

deel 2 : Harrie Verbon over de financiële onderbouwing van de partijprogramma’s.

deel 3: David Hollanders over hoe de verschillende partijen omgaan met de financiële sector.