D66 en CDA moeten 'positieve agenda' opstellen die op steun van beide Kamers kan rekenen

Verkenner Wouter Koolmees stelt na gesprekken met alle partijleiders in zijn eindverslag dat D66 en CDA samen een "positieve agenda" moeten opstellen die kan rekenen op steun in zowel de Tweede als de Eerste Kamer. Het gaat dan over de thema's migratie, wonen, defensie, stikstof en de economie. Dat moet een eerste stap zijn om tot een kabinet te komen. Koolmees kiest voor deze partijen omdat ze beide bij de laatste verkiezingen gewonnen hebben en andere partijen niet uitsluiten, met uitzondering dan van de ultrarechtse partijen PVV en FVD.

D66 en CDA zijn daartoe bereid, ook al brengt dat voor hen een politiek risico met zich mee, erkende de verkenner in antwoord op vragen van de pers. De twee partijen zullen zich dan immers in de kaarten moeten laten kijken. Vooral VVD kan zich daar later mogelijk mee bevoordelen in verdere onderhandelingen. De halsstarrige opstelling van de VVD is een van de belangrijkste oorzaken dat de formatie uitermate ingewikkeld is.

Koolmees stelde begrip te hebben dat partijen nu nog vasthouden aan hun verkiezingsbeloftes maar constateert dat er in een democratie meer van politici vereist wordt dan louter het bedienen van de eigen kiezers. Er is ook de verantwoordelijkheid voor het tot stand brengen van een stabiel landsbestuur. "Je krijgt nooit helemaal je zin."

De verkenner zegt dat een meerderheid in de Eerste Kamer noodzakelijk is omdat er grote wijzigingen op stapel staan. De afgelopen jaren was dat anders omdat er in die tijd weinig wetten zijn doorgevoerd. In de Eerste Kamer bekleden de fracties van GL-PvdA en BBB "een sleutelpositie" qua zetelaantal.

D66 en CDA krijgen drie weken de tijd om tot overeenstemming te komen. Daarna moet gekeken worden met welke andere partijen overeenstemming bereikt kan worden. Dat kan volgens Koolmees in principe ook een minderheidscoalitie zijn. De opvallende benadering is nodig omdat het volgens de verkenner een slecht idee is meer partijen nu met elkaar te laten onderhandelen. "Het heeft wat mij betreft geen zin om vier partijen tegen hun zin in een hok te zetten. Dat leidt tot verzuurde relaties die de verdere voortgang kan bemoeilijken."

VVD blokkeert een normale meerderheidsregering door GroenLinks-PvdA uit te sluiten van regeringsdeelname. Yesilgöz wil alleen in zee met D66, CDA en JA21. D66 sluit JA21 niet uit maar wil weer niet in een coalitie met drie rechtse partijen. Als mogelijk alternatief wordt genoemd een coalitie van D66-CDA-GLPvdA-JA21-ChristenUnie. Die laatste partij wijst dat vooralsnog af omdat de fractie met drie zetels te klein is. Los daarvan zijn er ook principiële bezwaren tegen samenwerken met JA21.

Volgens Koolmees is het niet de bedoeling dat Jetten en Bontenbal een "proeve van regeerakkoord" gaan opstellen, zoals PvdA-leider Kok in 1994 deed toen de formatie vastliep. Hij wil ook niet spreken van een afkoelperiode voor de partijen na de felle verkiezingsstrijd en dat het gaat om tijd rekken. Hij haalde Herman Tjeenk Willink aan en zei dat het gaat om een akkoord "langs de lijnen van de inhoud" en dat "formeren een kwestie van faseren is".

Het eindverslag van de verkenner aan de Tweede Kamer vind je hier. Donderdag wordt er over gedebatteerd.