Soms zijn oplossingen zo logisch dat het veel te lang duurt voordat iemand ze ziet. Zo blijkt dat mensen die schulden hebben niet geneigd zijn om die sneller af te lossen als je er steeds boetes bovenop stapelt. Wat wel werkt: het afsluiten van realistische betaalregelingen. Dat ontdekte ziektekostenverzekeraar CZ en wist daarmee de verliezen wegens wanbetalingen in vijf jaar tijd te halveren. In 2010 was CZ jaarlijks nog 20 miljoen euro kwijt aan oninbare premie-achterstanden, vorig jaar was dat bedrag rond de 10 miljoen euro.
Manuel van der Hoek, legt in de Volkskrant uit dat het loslaten van het ‘strakke regime voor invordering’ een gouden greep is gebleken, omdat mensen daarmee alleen nog maar dieper in de schulden geduwd werden:
"Een CZ-klant die een betalingsregeling wilde treffen, moest onmiddellijk beginnen met aflossen in een tempo van minimaal 50 euro per maand. Binnen acht maanden moest hij of zij de hele betalingsachterstand hebben ingelopen. Maar met die benadering liepen schulden steeds vaker uit de hand. Zodra een verzekerde meer dan een half jaar achterloopt met betalen, moet de verzekeraar hem aanmelden bij Zorginstituut Nederland. Dan raakt de wanbetaler van de regen in de drup, want dat Zorginstituut legt de schuldenaar ook nog een strafheffing op. Die bedroeg tot voor kort rond de 50 euro per maand en is nu teruggebracht tot rond de 30 euro. De heffing komt boven op de circa 100 euro premie voor de basisverzekering zelf. En daarbovenop moet de verzekerde dan ook nog maandelijks minstens 50 euro van zijn schuld aflossen."
Het stapelen van boetes en incassokosten maakten problematische schulden catastrofaal, vooral omdat de meeste schuldenaren ook de huisbaas, de belastingdienst en de webwinkel achter zich aan hadden. Om te voorkomen dat het zo ver komt, zoekt CZ nu contact met klanten zodra die een betalingsachterstand hebben van meer dan een maand ‘om te informeren wat er aan de hand is’. Van der Hoek:
"Onze klanten lopen niet voor hun plezier achter met betalen. We proberen oplossingen op maat aan te bieden. Als ze bijvoorbeeld pas over twee maanden een WW-uitkering krijgen, wachten we gewoon even op ons geld. Vroeger zeiden we dan: vervelend voor u dat u werkloos bent geworden, maar u moet deze maand nog wel 50 euro aflossen. We zien per saldo minder premieachterstanden. Dat komt echt doordat we al heel snel naar de klant toe gaan en dan een regeling treffen die bij hem past. Daardoor wordt een betalingsachterstand niet meer zo snel een schuld."
De harde aanpak (boetes) werd lang gezien als de meest effectieve methode om betalingsproblemen te lijf te gaan. Daar begint langzaam verandering in te komen, met een aantal grote bedrijven die samen hebben besloten dat het anders kan en zou moeten. Bij de coalitie ‘Van Schulden Naar Kansen’ zitten, naast verzekeraars als CZ, ook energiemaatschappijen, telecomproviders, woningbouwverenigingen. Marie-Louise Voors, manager van de Delta Lloyd Foundation en initiatiefnemer van de Coalitie, hoopt dat zo veel mogelijk bedrijven zich aansluiten en wil ook in gesprek met de Belastingdienst, een van de grootste schuldeisers:
"Wij wilden vooropgaan in de strijd tegen armoede. In 2020 willen we echt samenwerken om de mensen met een betalingsachterstand te helpen. Schuldenaren hebben nooit betalingsachterstand bij één bedrijf; gemiddeld hebben ze bij veertien bedrijven schulden. Dan helpt het niet als je alle veertien apart probeert betalingsregelingen te treffen. Het zou veel beter zijn als de schuldeisers zouden samenwerken om die mensen één betalingsregeling aan te bieden."