De opiniesite van BNNVARA met actueel nieuws en uitgesproken meningen

Covid-19 en het angst- en controlemechanisme

Opinie

•

22-08-2020

•

leestijd 5 minuten

•

59 keer bekeken

•

cc-foto: Gerard Stolk

Het is duidelijk dat zowel de politiek, het RIVM als ook de media en het grootste deel van de bevolking nog steeds collectief gevangen zitten in dit patroon

In een rapportage over de gevolgen van Covid-19 in Zuid-Amerika vertelde een journalist van de NOS enkele maanden geleden dat dit virus als een vergrootglas werkt en dus uitvergroot laat zien wat er al aanwezig was in de kwetsbare Zuid-Amerikaanse landen. Er was sociaal gezien al een grote armoede en leefomstandigheden die slecht zijn. Economisch gezien is er geen vangnet, zoals hier in Nederland. Covid-19 maakt dit alleen maar groter en meer zichtbaar.

Ik vind het beeld van Covid 19 als vergrootglas voor wat in feite al aanwezig is een zinvolle metafoor. Als we dit vergrootglas dan op onze maatschappij leggen, dan kunnen we stellen dat wij collectief reageren op Covid-19 vanuit angst en controle. Een patroon dat al in het systeem van onze samenleving aanwezig is, maar nu door de schok van dit virus wordt getriggerd en uitvergroot. Hierdoor ontstaan er twee werkelijkheden, die vanuit de realiteit van het virus zelf en die vanuit het angst- en controlemechanisme. We kunnen ons de vraag stellen of de ernst van het Covid-19 virus, dat ik absoluut niet wil bagatelliseren, deze grote angst en controle rechtvaardigt. Het is duidelijk dat, ook al is het eerste gevaar van een overbelasting van de zorg geweken, zowel de politiek, het RIVM als ook de media en het grootste deel van de bevolking nog steeds collectief gevangen zitten in dit patroon van angst en controle.

Wat zijn nu de kenmerken van het gevangen zitten in dit mechanisme van angst en controle? We gaan, net als in een oorlogssituatie, collectief over tot een vorm van groepsdenken, waarbij het gezonde verstand van het individu wordt uitgeschakeld. Op het moment dat je oprechte en logische vragen durft te stellen over maatregelen die genomen worden, word je gelabeld als moordenaar (doordat je je niet aan de regels houdt, breng je het leven in gevaar van de ander), asociaal en egoïstisch (je bent niet solidair met de kwetsbare groepen) of complotdenker. Een bepaalde vorm van wetenschap en deskundigheid (in dit geval van het RIVM) wordt boven alle andere kennis verheven, verabsoluteerd, en iedereen dient zich hieraan te onderwerpen en te gehoorzamen aan maatregelen die hiervan het gevolg zijn. Er ontstaat een tunnelvisie, waarbij er geen ruimte meer is voor inzichten, die gaandeweg worden ontdekt en ontwikkeld. Opvallend is dat de wetenschappelijke en feitelijke basis van deze autoritaire kennis niet helder en inzichtelijk is, waardoor we nog steeds in het grove en ongenuanceerde angstbeeld zitten van dat ieder mens, ieder object en iedere situatie in principe (levens)gevaarlijk is. Terwijl we ons de vraag kunnen stellen of het na meer dan een half jaar Covid-19 niet mogelijk is om tot een precieze analyse te komen van het patroon van besmettingen, waardoor er proportionele maatregelen te nemen zijn, veel meer in balans met de sociale en economische aspecten van onze samenleving. Is deze kennis er niet of wordt deze kennis verzwegen om maar te blijven zitten in het angst- en controlemechanisme dat nu dominant is? Het oorspronkelijke doel van flatten the curve is immers voorbij en heeft zonder dit openlijk uit te spreken, plaats gemaakt voor het controleren en elimineren van het virus. Met name door het ontwikkelen van een vaccin, waarvan wordt beloofd dat deze alles oplost, maar het in werkelijkheid maar de vraag is of dit zo is.

Hierbij speelt wellicht een tweede, onbewust, maar zeer belangrijk uitgangspunt in onze Westerse samenleving een grote rol, namelijk het idee van de mens als altijd jong, gezond en eeuwig levend wezen. De werkelijkheid van dat we nu eenmaal ziek worden en doodgaan is in de loop van de afgelopen decennia een groot taboe geworden. De bombastische gezondheidszorg die we in de afgelopen 50 jaar hebben opgetuigd, schept de illusie van de maakbaarheid van ons leven, waar ziekte en dood geen plaats meer heeft. De oorlog die we voeren tegen dit Covid-19 virus, is oorlog tegen dit in onze ogen achterhaalde beeld van ziekte en dood. Het is de Homo Deus van Harari, de mens die we met onze wetenschap en techniek scheppen, die beter en groter is dan onszelf, waar ziekte en dood worden geëlimineerd. En iedere vorm van lijden overigens, want ook ons psychisch lijden is door aanhangers van deze stroming, op te lossen met een pil.

Eigenlijk is de strijd tegen het Covid 19-virus dus een strijd tegen de natuur, zoals die er is met zijn ziektes, met zijn onvolmaaktheid, met zijn sterfelijkheid als onderdeel van het leven. We hebben onszelf een technische werkelijkheid geschapen, die Harari goed beschrijft in zijn boeken, waarbij we ons als mens hebben losgemaakt van de natuur en de natuur niet meer zien als bondgenoot, maar als vijand. Dit is bijzonder ernstig. Niet alleen omdat wij als mens wezenlijk onderdeel zijn van de natuur, die ons ondersteund en voor ons zorgt enkel al door het voedsel dat ze ons geeft, enkel al door het lichaam dat we hebben, maar ook omdat we in deze strijd tegen Covid-19 vanuit angst en controle maatregelen krijgen opgelegd, die niet in verhouding zijn met wat het aan gezondheid oplevert. Anders gezegd; dat wat de maatregelen ons sociaal en economisch kost en aan schade toebrengt is groter dan dat het aan gezondheid oplevert. En dat is kwalijk.

Hoe blijf je nu als individu in dit enorme krachtveld overeind? Durven blijven staan als een enkeling en de moed hebben om je uit te spreken, vaak tegen de sterke stroom van het collectief in. Het is bijzonder dat er vele wetenschappers zijn die zich op dit moment als individu uit durven spreken, met het risico om uit de groep gezet of ontslagen te worden. Laat je niet gek maken, gebruik je gezond verstand. Vind medestanders. Neem je eigen verantwoordelijkheid en houd je op die manier aan maatregelen, die niet alleen goed zijn voor de gezondheid, maar ook voor de samenleving in het algemeen. Want in die zin zou Covid-19 voor een positieve omwenteling kunnen zorgen, door bijvoorbeeld drukte te vermijden, vaker je handen te wassen, niezen in je elleboog, niet blijven doorwerken ook al ben je eigenlijk ziek, een betere ventilatie in afgesloten ruimtes in plaats van doorpompen van oude, gebruikte lucht. Minder vliegen, ook goed voor het milieu. Maar ook de moed hebben om bij jezelf je lijden, je ziekte, je onvolmaaktheid, ouderdom en sterfelijkheid onder ogen te zien. Want het is mijn ervaring dat door dit toe te laten er van binnenuit een antwoord komt, dat ons als individu, maar ook als collectief kan veranderen. Positief. In die zin zou Covid-19 wel eens veel meer een kans en een mogelijkheid kunnen zijn, dan een vijand die vanuit het angst- en controlemechanisme bestreden dient te worden.

Meer over:

opinie, leven, coronavirus, covid-19

Praat mee

onze spelregels.

0/1500

Bedankt voor je reactie! De redactie controleert of je bericht voldoet aan de spelregels. Het kan even duren voordat het zichtbaar is.

Reacties (14)

Sorteren op:

hminkema24 aug. 2020 - 10:28

"De natuur" is ook dat mensen zich beschermen tegen bedreigingen en evidente gevaren. En dat "angst" voor zulke bedreigingen een uitstekende, in duizenden jaren beproefde raadgever is, die de beangstigde uit de buurt van de bedreiging houdt, wat een grotere levenskans oplevert. Mensen doen in dit opzicht niet onder voor andere dieren. Het is hun natuur, hè?

Grozny23 aug. 2020 - 18:06

Kijk gewoon naar tabel 2 https://osf.io/wdbpe/ Op basis van serologisch onderzoek is het infectie mortaliteitscijfer < 0.0092% voor mensen tussen de 20-49. Daar zijn de mensen met achterliggende aandoeningen niet uitgehaald. We gebruiken momenteel een voorhamer als middel voor een neurochirurgische operatie.

Sonic223 aug. 2020 - 9:48

We moeten echt heel snel naar proportionele maatregelen toe. De dramatiek moet er uit. Naar mijn mening zou alleen wat afstand bewaren in de supermarkt al genoeg zijn. Het is niet dat je daar 5 uur achter elkaar in elkaars gezicht loopt te niezen. Dat je in een trein een mondkapje op moet is dan wel weer proportioneel. Niet ieder feestje leidt tot mensen op de IC. Niet iedere bierfiets is een directe middelvinger naar mensen in de zorg. Is het sociaal? Dat is het absoluut niet. De kapper dicht doen bij een volgende lockdown? Lijkt me onzinnig. Alle horeca dicht? Dat heeft alleen maar averechts effect. Het idee dat als je de horeca in Amsterdam opengooit dat dan iemand in Maastricht naar Amsterdam gaat reizen lijkt me ook onwaarschijnlijk. Het Coronavirus kan inderdaad ook goed uitpakken, maar dan moeten degene die het echt kunnen bepalen eens niet in oude fouten vervallen en kiezen voor verstandige verandering. Niet meteen weer extreem gaan bezuinigen. Het is eigenlijk simpel. Alles dus NIET doen wat je de afgelopen 30 jaar gedaan hebt. Het virus is in sommige gevallen( hieronder beschreven) behoorlijk link. En je zult mij niet horen zeggen dat het net een soort griep is. Een lockdown is een veel te bot middel. Die Virus waanzinnigen verdienen een schop onder hun hol, maar proportionele maatregelen zijn wel nodig. Die waren in Maart al nodig. En wat mij betreft gaat die maatregel dat je na 1 Juni geen limiet hebt op hoeveel mensen je mag zien op de schop. Je kon al op je klompen voelen aankomen dat duizend mensen of acht duizend mensen geen 1,5 meter afstand gaan houden.

Welp222 aug. 2020 - 18:16

Ik begrijp niet helemaal het betoog van de auteur. Hij beschouwt het opvolgen van de adviezen (en maatregelen) van het RIVM als een vorm van "het uitschakelen van het gezonde verstand", terwijl hij later vrijwel letterlijk de adviezen van het RIVM opnoemt alszijnde een weloverwogen nemen van eigen verantwoordelijkheid. "Een bepaalde vorm van wetenschap en deskundigheid (in dit geval van het RIVM) wordt boven alle andere kennis verheven..." ... Want in die zin zou Covid-19 voor een positieve omwenteling kunnen zorgen, door bijvoorbeeld drukte te vermijden, vaker je handen te wassen, niezen in je elleboog, niet blijven doorwerken ook al ben je eigenlijk ziek, een betere ventilatie in afgesloten ruimtes in plaats van doorpompen van oude, gebruikte lucht."

LBNB22 aug. 2020 - 18:11

@Jaap Dat is oprecht sneu om te horen en hoop dat ze hersteld. Het is altijd wikken en wegen met landelijke beslissingen. In dit geval zelfs wereldwijde beslissingen. Lockdowns redden nu levens, van voornamelijk heel oude mensen, maar brengen ook zaken als extra hongerdoden in de derde wereld met zich mee. Voor de algehele mensheid is het beter om het virus te accepteren en proportionele maatregelen te treffen. Besef wel dat zonder een goede economie er ook geen goede gezondheidszorg is.

Jaap822 aug. 2020 - 17:50

@LBNB "Wat jij benoemd zijn extreme excessen." Weet ik niet. Wat het meisje van 23 jaar betreft zijn longen en hart aangetast. De artsen hebben weinig hoop op volledig herstel. Ze werkt in de zorg waar op haar afdeling meer dan de helft van de collegas (38) besmet is geraakt. De meesten zijn niet erg ziek geweest, maar twee waaronder het nichtje zijn na vier maanden nog steeds ziek thuis. Jonge mensen hè. Ik weet het niet LBNB. Ik ben er ook wel klaar mee met dat corona gedoe, maar toch...toch maar liever iets te voorzichtig zijn. En hopen dat het over een jaartje allemaal achter de rug is.

Vrije Geluiden22 aug. 2020 - 17:09

"Het oorspronkelijke doel van flatten the curve is immers voorbij en heeft zonder dit openlijk uit te spreken, plaats gemaakt voor het controleren en elimineren van het virus." Was dat maar waar.... "Maar ook de moed hebben om bij jezelf je lijden, je ziekte, je onvolmaaktheid, ouderdom en sterfelijkheid onder ogen te zien. Want het is mijn ervaring dat door dit toe te laten er van binnenuit een antwoord komt, dat ons als individu, maar ook als collectief kan veranderen." Yep, probeer het eens met een religie !

1 Reactie

Jaap822 aug. 2020 - 18:14

Yep, probeer het eens met een religie ! Precies. “Maar ook de moed hebben om bij jezelf je lijden, je ziekte, je onvolmaaktheid, ouderdom en sterfelijkheid onder ogen te zien. Want het is mijn ervaring dat door dit toe te laten er van binnenuit een antwoord komt, dat ons als individu, maar ook als collectief kan veranderen.” Aha Tom nu snap ik waarom al die vluchtelingen zo makkelijk in een bootje stappen. Toegesproken door een maatschappelijk werker. Nee Tom je misbruikt deze stelling door deze als mantel der spreuken collectief ipv individueel te gebruiken.

0 Rapporteren

LBNB22 aug. 2020 - 16:27

@Jaap Wat jij benoemd zijn extreme excessen. Corona is hier pas een half jaar hoe weet je dat die klachten voor haar hele leven zijn? Ik kan ook beginnen over: https://www.google.com/url?sa=t&source=web&rct=j&url=https://www.rtlnieuws.nl/nieuws/artikel/5106571/wanhoop-door-corona-zelfdoding-113-hulp-vragen-ondernemers&ved=2ahUKEwilwK6ZnK_rAhXD0qQKHQrICUgQFjAFegQIAhAB&usg=AOvVaw3Hsqh7vuLiTR3BB14r9W6G Als er geen maatregelen genomen waren waren er meer mensen gestorven waarschijnlijk, maar de maatregelen blijven draconisch. Ik ben wel een beetje klaar met die constante huil verhalen in de media.

Jaap822 aug. 2020 - 14:00

Hm, zou u ook eens moeten vragen aan het nichtje van 23 van een kennis van ons. Zij had ook het virus. Waarschijnlijk zal zij levenslang last hebben van de gevolgen. Maar inderdaad ze telt gelukkig niet mee in de ratio der mortaliteit. U zou misschien ook bij anderen te rade kunnen gaan die flink ziek zijn geweest en bijvoorbeeld hartproblemen hebben opgelopen. U zou eens te rade kunnen gaan bij IC verpleegkundigen. U zou uzelf eens kunnen afvragen wat er gebeurd zou zijn als er geen maatregelen genomen zouden zijn.

Marth222 aug. 2020 - 13:05

"Eigenlijk," zegt u "is de strijd tegen het Covid 19-virus dus een strijd tegen de natuur,(...)met zijn sterfelijkheid als onderdeel van het leven." Dat is waar, maar dat geldt voor iedere medische ontwikkeling waarin gepoogd wordt om ziekte te bestrijden en mensen langer en gezonder te laten leven. Wat daar nou precies mis mee is weet ik niet, maar ik veronderstel dat het iets te maken zal hebben met een gezondheidszorg, die naar uw idee "bombastisch" is geworden, ook al weet ik niet wat u daarmee bedoelt. Het cliché dat men vandaag vaak hoort is dat de moderne mens haar/zijn sterfelijkheid vergeten zou zijn en dat we de moed weer op zouden moeten vatten "om bij jezelf je lijden, je ziekte, je onvolmaaktheid, ouderdom en sterfelijkheid onder ogen te zien." Maar wat betekent dat nu eigenlijk? Dat we niet meer naar vaccins of medicijnen zouden mogen verlangen maar in plaats daarvan manmoedig de dood, die vroeg of laat toch zal komen, onder ogen moeten zien? Dat we een ziekte als COVID-19 niet meer met angst tegemoet moeten treden maar het in plaats daarvan moeten gaan beschouwen als een soort moderne versie van "Momento Mori?" U haalt Harari aan met zijn Homo Deus, "de mens die we met onze wetenschap en techniek scheppen, die beter en groter is dan onszelf, waar ziekte en dood worden geëlimineerd." Laat ik dan tot slot Harari zelf citeren, die over exact dit onderwerp het nodige heeft geschreven, en die tot hele andere conclusies komt dan u: "The present crisis might indeed make many individuals more aware of the impermanent nature of human life and human achievements. Nevertheless, our modern civilisation as a whole will most probably go in the opposite direction. Reminded of its fragility, it will react by building stronger defences. When the present crisis is over, I don’t expect we will see a significant increase in the budgets of philosophy departments. But I bet we will see a massive increase in the budgets of medical schools and healthcare systems. And maybe that is the best we can humanly expect. Governments anyhow aren’t very good at philosophy. It isn’t their domain. Governments really should focus on building better healthcare systems. It is up to individuals to do better philosophy. Doctors cannot solve the riddle of existence for us. But they can buy us some more time to grapple with it. What we do with that time is up to us." https://www.theguardian.com/books/2020/apr/20/yuval-noah-harari-will-coronavirus-change-our-attitudes-to-death-quite-the-opposite

2 Reacties

Pater22 aug. 2020 - 14:29

@Joost, LBNB We hebben helemaal geen lockdown nu. Er is geen sprake van aangeprate angst, de angst is helaas zeer reëel. In maart was de mortaliteit 3,4 %. In juni 5,8 % (https://www.welingelichtekringen.nl/wetenschap/1854133/het-sterftecijfer-van-covid-19-is-hoger-dan-ooit-hoe-kan-dat.html). In Lombardije was het op het hoogtepunt van de verspreiding 12 %. In Mexico ruim 11 % overall. In de VS en Brazilië is het ruim 3 % overall. Wereldwijd gemiddeld rond de 2%. Bron: John Hopkins. Levensgevaarlijk dus. Met mijn lekenkennis zou ik zeggen dat de sterfte hopelijk afneemt naarmate de behandeling beter wordt, ook zonder beslissend vaccin. @Marth Niks aan toe te voegen.

0 Rapporteren

LBNB22 aug. 2020 - 17:05

@Pater In maart waren er amper testen beschikbaar, logisch dat de mortaliteit hoger ligt dan. Dit heet de case fatality rate, maar is niet het daadwerkelijke sterftecijfer. Op: https://www.worldometers.info/coronavirus/#countries Kan u zien dat wereldwijd van de bevestigde gevallen nu 1% serieuze problemen krijgt door besmetting. Dit percentage zal waarschijnlijk nog veel lager liggen omdat veel assymptomatisch besmetten zich niet zullen laten testen.

0 Rapporteren

LBNB22 aug. 2020 - 11:25

Eens, puur verstand dit. Ik verbaas me al vanaf maart over de kritiekloze houding van een heel groot gedeelte van de bevolking en media. Sommigen riepen zelfs om een totale lockdown zoals in Spanje en Frankrijk. Dit kan ik mensen niet kwalijk nemen door de angst die ons is aangejaagd toendertijd. Nu is er echter iets veranderd, we weten meer over het virus en hoe het te bestrijden. Er is echter een tunnelvisie ontstaan en iedere Covid dode of besmetting wordt uitvergroot. We zitten er nu in en door angst komen we er niet meer uit.