Corona nodigt ons uit voor een nieuwe samenleving

Corona gaat waar het kan gaan. Het virus leeft in de stad, op het platteland, in huizen, cafés en kantoren. Het is onderweg om ons een verhaal te vertellen. De grens wordt duidelijk gesteld. Luister je niet, dan word je ziek of ga je dood. Doe een stap terug, lieve mensen, dan ga ik weg, lijkt het coronavirus te zeggen.

Een stap terug klinkt veel mensen goed in de oren. ’s Ochtends rustig opstaan en je dag invullen zoals je wilt. Dat zou ideaal zijn. Maar er moet geld verdiend worden. Geld om te kunnen wonen, eten en drinken te kopen, kleding, om te ontspannen. Het tweede wat corona aanvalt is de economie. Mensen kunnen niet meer werken door ziekte of door verplichte sluiting. De keuze is aan de samenleving en overheid. Willen we proberen onze economie te redden, of willen we, nu onze economie in een recessie komt, overstappen naar een nieuwe vorm van samenleven?

Deze fase voelt als een kind dat groot is geworden en een nieuwe fase in zijn of haar leven nodig heeft. Andere spelregels, andere omgangsvormen. Klampen we te veel vast aan het ‘oude’, dan zullen we de relatie met ons kind verstikken en zullen er van beide kanten frustraties komen. De spelregels en behoeften van de samenleving zijn al veranderd, maar onze gebruiken, patronen en economie proberen vast te houden aan wat er was. Op deze wijze missen we de kans om een nieuwe, gezonde samenleving op te bouwen.

We proberen nu in alles het oude te fiksen, zodat structuren en economie met steeds meer hulpmiddelen overeind worden gehouden. Omdat de constructie niet meer past bij de situatie, zal er steeds meer ondersteuning nodig zijn. Uiteindelijk zal ook dit onvoldoende blijken en alles instorten. Nu alles op losse schroeven staat, kunnen we ook voor een geheel nieuwe samenleving kiezen.

Een nieuwe samenleving opbouwen uit alle sociale, economische en institutionele structuren die onder druk staan, is een vrijbrief voor de ideale samenleving. We kunnen door de huidige situatie uit alle opties kiezen die mogelijk zijn. Om de beste keuzes te maken, gaan we terug naar de basis. Wat hebben we daadwerkelijk nodig om te leven? Eten, drinken, onderdak, zorg, frisse lucht, schoon water, een veilige en voorspelbare omgeving en persoonlijke ontwikkeling.

De aarde en het klimaat zijn daarmee belangrijke onderdelen van onze basisbehoeften. Ze ontbreken waarschijnlijk in de piramide van Maslow omdat de aarde en klimaat in zijn tijd onbetwistbare constanten waren. In deze tijd echter hebben de aarde en het klimaat hulp nodig om te kunnen voorzien in onze basisbehoeften. We kunnen dit onder ogen zien en nu kiezen om alleen duurzame bedrijven en duurzame oplossingen in onze maatschappij te laten voortbestaan. We hebben die keuze. De economie en de samenleving zijn er klaar voor. Veel wat een vaststaand feit was, is nu immers vloeibaar aan het worden.

Ook in de verdeling van onze basisbehoeften kunnen we nieuwe keuzes maken. We kunnen een steeds groter wordend deel in armoede laten leven, maar we kunnen ook de keuze maken om de basisbehoeften zo te verdelen dat iedereen voldoende heeft. Leven in vertrouwen dat er voldoende basisbehoeften zijn, geeft immers vrijheid, gezondheid en een bloeiende samenleving. Vaak is financiële zekerheid de reden die mensen weerhoudt om vanuit hun kracht en eigen talenten te leven en werken. Door de basisbehoeften te garanderen, wordt de samenleving dynamischer, veerkrachtiger en meer ontwikkeld.

Naast de basisbehoeften en de economie, staan ook de zorg en het onderwijs onder druk. Deze zijn nu ingericht als verticale instituties, maar zou het niet veel efficiënter zijn om deze horizontaal in te richten? Ziekenhuizen en scholen blijven wel bestaan, maar alle zelfzorg kan al op jonge leeftijd aan kinderen worden geleerd en worden ook opgenomen in het bedrijfsleven. In het ziekenhuis kan er ook plaats zijn voor persoonlijke ontwikkeling.

Deze periode doet mij soms denken aan de tijd van de Spaanse griep. Ook toen stonden de gezondheidszorg en economie onder grote druk. Toen is de keuze gemaakt om alles bij het oude te houden, met als gevolg een zeer zware economische depressie in de jaren dertig, gevolgd door de Tweede Wereldoorlog. Hoe zou het zijn als we nu de andere keuzes maken en gaan voor een onbekende samenleving, waarbij mens, aarde en vertrouwen centraal staan?