Cordon sanitaire rond Wilders, nu!

Je kunt niet beweren dat je pal staat voor de rechtsstaat en tegelijkertijd de deur openhouden voor een politicus die diezelfde rechtsstaat systematisch ondergraaft.

Wat zich zaterdagavond afspeelde bij de grens tussen Ter Apel en het Duitse Rütenbrock zou iedereen wakker moeten schudden. Een groep rechtsextremisten hield voertuigen tegen en ging actief op jacht naar asielzoekers door mensen te controleren op afkomst en nationaliteit. Laat hier geen misverstand over bestaan: wat daar gebeurde is een groep burgers die op eigen initiatief geweld(sdreiging) toepaste om te intimideren, politieke besluitvorming te beïnvloeden en een maatschappelijk verandering te bewerkstelligen. Lees die vorige zin nog eens. Het is de letterlijke tekstboekdefinitie van terreur.

Maar wat deze situatie nog urgenter maakt, is dat Geert Wilders de razzia's publiekelijk toejuicht. “Fantastisch initiatief. Zou overal aan de grens moeten gebeuren,” twitterde hij. Afgesloten met een uitgesproken wens bij een volgende gelegenheid graag zelf mee te willen doen.

Daarmee is geen masker afgevallen, maar laat de leider van de grootste partij van Nederland voor de zoveelste keer zien in welke hoek van het politieke spectrum hij geplaatst moet worden. Het is een hoek die buiten de kaders van de democratische rechtsstaat valt. De tweet van Wilders is niet zomaar hard taalgebruik of lekker provocatief populisme, maar een expliciete steunbetuiging aan zelfverklaarde milities die het recht in eigen hand nemen. Dit is de taal en het gedrag van een man die lak heeft aan de regels van de democratie en liever knokploegen op straat ziet dan rechters in toga. Wilders ontpopt zich hier opnieuw als een autoritair leider in de dop. Iemand die niet alleen flirt met geweld zolang het in dienst staat van zijn ideologie, maar het openlijk aanmoedigt.

Wie dat nog steeds wil ontkennen, doet er goed aan even terug te bladeren in de geschiedenis. De filosoof Theodor Adorno waarschuwde na de Tweede Wereldoorlog al voor de terugkeer van het fascisme, niet per se in de vorm van marslaarzen en hakenkruizen, maar als karakterstructuur: intolerantie voor andersdenkenden, verheerlijking van geweld, afkeer van nuance, obsessie met de vijand van buitenaf. De man die zijn aanhang "minder Marokkanen" liet scanderen, die de onafhankelijke rechterlijke macht afdoet als een ongewenst politiek kartel, die vreemdelingenhaat tot verkiezingswinst maakt, en nu ook nog milities prijst is niet slechts een populist. Hij is een regelrechte bedreiging voor de democratische rechtsorde.

Toch blijft het oorverdovend stil aan de kant van de gevestigde partijen op rechts. De VVD, die de afgelopen kabinetsperiode Wilders met open armen verwelkomde tot hij zoals te verwachten viel wegliep, sluit een nieuwe coalitie met de PVV nog altijd niet uit. Als dat geen moreel faillissement is weet ik het ook niet meer. Je kunt niet beweren dat je pal staat voor de rechtsstaat en tegelijkertijd de deur openhouden voor een politicus die diezelfde rechtsstaat systematisch ondergraaft. Terwijl Wilders VVD’ers uitmaakt voor lafaards en “slappelingen”, terwijl hij ministers beledigt en het beleid ridiculiseert, blijft de partij van Dilan Yeşilgöz stilletjes hopen dat er nog wat te onderhandelen valt.

Er is een alternatief, en dat ligt verrassend dichtbij. In Wallonië is het al decennia volstrekt normaal dat alle democratische partijen een cordon sanitaire hanteren tegen extreemrechts. Niet omdat men de kiezers wil negeren, maar omdat men weigert om samen te werken met partijen die openlijk de grondwet, mensenrechten en democratische instituties verwerpen. Die duidelijke norm werkt. Het houdt het politieke debat scherp, maar binnen de kaders van de democratische rechtsorde. Het dwingt partijen om verantwoordelijkheid te nemen, in plaats van te capituleren voor angst en machtshonger.

Ook de parlementaire pers schaart zich hierachter. Het extreemrechtse geluid wordt niet rechtstreeks zendtijd geboden. In plaats van fascisten aan het woord te laten, wordt hun boodschap voorzien van context en feitenchecks gepresenteerd zodat er geen enkele twijfel kan bestaan over de ware aard van die boodschap.

Rechts Nederland en de zogenaamd “objectieve media” moeten zich dringend afvragen hoelang ze nog blijven wegkijken en vergoelijken. Punten willen scoren over de rug van een democratie onder vuur. Hoe vaak moet Wilders nog laten zien dat hij lak heeft aan de instituties die de vrijheid waarborgen? Hoeveel ministers moet hij nog beledigen, hoeveel rechters verdacht maken, hoeveel journalisten “tuig van de richel” noemen, hoeveel extremistische acties toejuichen voordat het genoeg is?

Een land dat zichzelf serieus neemt, laat zich niet besturen door een man die zijn hand niet omdraait voor het ophemelen van fascistische reflexen. Wie dat toestaat neemt willens en wetens voor lief dat de democratische rechtsstaat aan zijn einde komt.