Coalitie houdt poot nog stijf

De eerste dag van de Algemene Beschouwingen zit erop, het grote debat waarbij de oppositie de begroting van het kabinet onder vuur neemt. Het debat is spannend omdat het kabinet de plannen niet alleen moet verdedigen, maar ook bij de oppositie voldoende steun moet verwerven om de extra bezuinigingen met een omvang van zes miljard straks langs de Eerste Kamer te krijgen. Het wordt masseren in plaats van polariseren. Toch lijkt de coalitie op de eerste dag nog niet echt van plan om zaken te doen met de oppositie. Vooral PvdA-leider Samsom toonde zich weinig bereidwillig. Tot wanhoop van CDA-leider Buma: ‘U zoekt het maar uit!’

De regeringscoalitie komt in de Eerste Kamer 8 zetels tekort. Het CDA heeft daar 11 zetels maar wil in ruil voor instemming veel invloed op de bezuinigingsplannen uitoefenen. Een alternatief voor de steun is de combinatie van D66 en GroenLinks, die beide 5 zetels in de senaat hebben. Maar ook die partijen hebben eigen, nogal uiteenlopende wensen. Van de PVV (10 zetels) valt geen invloed te verwachten omdat die partij van geen enkele onderhandeling wil weten. Ook bij de SP (8) valt voor het kabinet weinig te halen.

Voor de oppositiepartijen is het zaak hun alternatieve zo aantrekkelijk mogelijk over het voetlicht te brengen. De NOS schrijft :

CDA, D66, GroenLinks en de ChristenUnie hebben in de aanloop naar de Algemene Beschouwingen een tegenbegroting gemaakt. Het CDA zegt in de zijne dat het zeggenschap wil over 2 van de 6 miljard euro aan bezuinigingen. Verder vindt de partij dat alle lastenverzwaringen moeten worden geschrapt en dat er een nullijn voor de salarissen in de zorg moet komen.

D66 vindt dat er niet 6 miljard, maar 4 miljard extra moet worden bezuinigd, zodat er meer geld naar het onderwijs en naar de ambtenaren kan. GroenLinks wil 3,5 miljard aan lastenverlichting voor burgers en bedrijven en vindt dat werk minder moet worden belast en milieuvervuiling juist meer. 

De ChristenUnie stelt dat 3 miljard euro aan extra bezuinigingen volstaat en dat volgend jaar prioriteit moet worden gegeven aan banen en aan de portemonnee van gezinnen.

Wilders: ‘Ik ben geen halve nazi’

PVV-voorman Geert Wilders beet het spits af met een langdurige maar verder inhoudsloze tirade tegen de regering. Hij verweet andere oppositiepartijen aan te schurken tegen het kabinet om een soort onheilige alliantie te smeden. Aan het slot stelde D66-fractievoorzitter Alexander Pechtold hem de vraag of hij dan afstand wilde nemen van de neonazi’s die zaterdag bij zijn manifestatie in Den Haag nadrukkelijk aanwezig waren. Wilders ontplofte in een reactie en zei: “Ik ben geen halve nazi”. Die ontkenning was opmerkelijk, want Pechtold had hem daar niet van beschuldigd.

De PVV heeft na dit eerste deel van het debat meteen een motie van wantrouwen ingediend tegen het kabinet. De SP gaf in de pauze aan om de motie te steunen ondanks hun gevoelens over de indieners. Verder kreeg de motie onvoldoende steun en werd verworpen.

De verhaal van Wilders wordt in media en op sociale media vooral gezien als ‘act’ van de PVV-leider voor zijn eigen achterban. Dagblad Trouw schrijft dat Wilders zich meet af aan niet constructief wil opstellen en zich daar ook aan houdt. Het is een strategie die hij vaker toepast in debatten. En, schrijft Trouw, met veel succes. In peilingen blijft hij het goed doen.

Zijlstra onder vuur om overheidsfinanciën VVD-fractievoorzitter Halbe Zijlstra wordt tijdens zijn spreektijd aardig doorgezaagd over de overheidsfinanciën. Hij geeft zelf de voorzet door te stellen dat het kabinet sinds het begin van de crisis 110 miljard euro in de economie heeft gestoken. “Maar is de economie gegroeid? Nee. Dat is geleend geld”, zegt de VVD’er. Hij pleit er dan ook voor de schuld aan te pakken .

GroenLinks en de SP werpen hem onmiddellijk voor de voeten dat de VVD zo medeverantwoordelijk is voor economische malaise. Die 110 miljard euro is blijkbaar verkeerd ingezet. SP-leider Roemer:

De crisis is geen natuurlijk verschijnsel, maar is het gevolg van beleid uit het verleden.

De oppositiepartijen vallen Zijlstra aan op bezuinigingsmaatregelen die zelfstandigen zonder personeel treffen, die ervoor zorgen dat werkgelegenheid bij Defensie verloren gaat, lastenverzwarende maatregelen en maatregelen die de belastingdruk verhogen. Zijlstra geeft aan open te staan voor suggesties van de oppositie om de zes miljard aan extra bezuinigingen op een andere manieren te verdelen. Maar aan die zes miljard houdt regeringspartij VVD vast.

Imitatie CDA-fractievoorzitter Van Haersma Buma doet een duit in het zakje wanneer het gaat over de staatsschuld. “U heeft het enkel over de staatsschuld, maar niet over de oplopende werkloosheid”, zegt Buma. Zijlstra reageert:

Iedereen gaat de crisismaatregelen merken. En ja, dat heeft ook gevolgen voor de werkgelegenheid. Dat is vreselijk, maar we moeten erdoorheen. Als we dat zwaard van Damocles, die overheidsfinanciën, niet op orde krijgen, dan zijn we straks slechter af.

Buma laat overigens in een opiniestuk in Trouw weten hoe hij denkt over de participatiesamenleving die het kabinet voor ogen heeft. De CDA-leider vindt dat VVD en PvdA aan de haal gaan met de filosofie van het CDA:

Opvallend moment in de Troonrede was de verwijzing van onze Koning naar de participatiesamenleving. Iedereen met enig historisch besef, herkende dit als CDA-thematiek die eerder onder andere door premier Balkenende naar voren is gebracht. (…)

Imitatie is wellicht de mooiste vorm van vleierij, maar helaas begrijpen socialisten noch liberalen wat een participatiesamenleving is. Zij houden mensen door het verkeerde gebruik van de term een valse spiegel voor. Wat is het alternatief? Een echte participatiesamenleving veronderstelt dat mensen samen met andere mensen kúnnen leven, ondernemen en organiseren. Ze veronderstelt dat mensen daarvoor de (financiële) middelen hebben. Ze veronderstelt een sterke middenklasse en een bescheiden overheid die gemeenschappen versterkt én mensen volop ruimte geeft. Lagere belastingen en minder bureaucratie zijn daartoe voor de middenklasse onmisbaar.

Samsom maakt oppositie boos PvdA-leider Samsom opent met een citaat van oud-premier Willem Drees.

Wij zullen, hoop ik, een partij worden, vol van realisme en idealisme. Een werkelijkheidszin, die rekening houdt met het bereikbare, doch die beseft, dat in de werkelijkheid het ideaal ook meedoet. Anderzijds een idealisme, dat ver vooruitziet, maar daarom niet voorbijgaat aan wat vlak voor ons ligt.

Samsom zegt Nederland een nieuw evenwicht te willen geven, “het realisme hand in hand met het idealisme”. De oppositie wil vooral van Samsom weten wat er nog kan worden veranderd aan de voornemens van het kabinet.

Kan het sociaal akkoord nog worden aangepast, vraagt Pechtold? De D66-leider doelt met name op de versoepeling van het ontslagrecht en de verkorting van de WW-duur. Samsom laat, net als Zijlstra, weten dat hij openstaat voor suggesties. Maar, verkorten van de WW in crisistijd is ‘niet verstandig’, zegt de PvdA-leider. Ook vraagt hij zich af of sneller hervormen van het ontslagrecht wel mogelijk is.

CDA-leider Buma wil van Samsom weten of hij de nivellerende maatregelen wil schrappen. “Nee”, zegt Samsom. “En ik zie een paar miljoen goede redenen, namelijk al die mensen”, verwijzend naar de mensen die er voordeel van hebben.

Buma wil opnieuw beginnen over de hogere belastingdruk, maar omdat dit in de spreektijd van Zijlstra uitgebreid is besproken, wil Samsom hier niet dieper op ingaan. Buma raakt geïrriteerd en spreek de waarschuwende woorden dat het dan wel moeilijk zal worden om een meerderheid in de Eerste Kamer te vinden voor de kabinetsplannen.

Meer Europa Samsom pleit voor meer Europese integratie:

Europa dient zich te ontwikkelen van een verbrokkeld blok naar meer eenheid. Europa vergt reparatie geen desintegratie. We zullen meer soevereiniteit moeten delen dan we nu eigenlijk comfortabel vinden.

Samsom ziet een samenleving voor met “meer samenhang, meer duurzaamheid, meer ondernemerschap meer evenwicht, meer omkijken naar elkaar en meer samenwerking. Dat is het Nederland dat de PvdA voor ogen staat, de samenleving van onze idealen.”

Pechtold waarschuwt nog één keer

D66-leider Alexander Pechtold benadrukt in zijn bijdrage dat het kabinet te weinig doet om de uitgestoken hand van zijn partij aan te nemen. D66 wil helpen, maar dan moet de coalitie natuurlijk wel over de brug komen. Maar wat Pechtold ook probeert, steeds krijgt hij nul op rekest.

Zelfs in het zomerreces was ik beschikbaar voor overleg. Ik had me voor de ontmoeting met collega Samsom goed ingesmeerd om niet rood te worden. Het is een veelbesproken strandwandeling geworden. Zonder resultaat.

Pechtold waarschuwt het kabinet nog één keer.

Met vijf verkiezingen in tien jaar en alweer een kabinet in moeilijkheden loopt onze democratie tegen haar grenzen aan. Of het nu de Senaat is die het kabinet een halt toeroept, of dat het de samenleving is, die het vertrouwen in de coalitie is verloren, in beide gevallen is het kabinet uitgeregeerd.”

Volgens Pechtold hoeft het echter niet te laat te zijn om ‘die boosheid, die walging’ te stoppen. Het wordt tij dat het kabinet nu echt serieus gaat praten met D66.

Vergeet die valse start, geen gezigzag meer over JSF of schaliegas. Dit kabinet staat voor een heldere keus: doormodderen of aan de slag. Terug naar de ambitie van het regeerakkoord en hier zaken doen. Wij leggen hier een alternatief op tafel, een helder aanbod. We wachten de reactie met belangstelling af.”

Van der Staaij krijgt lachers op zijn hand

Na Pechtold is het vuur er wel uit. Bram van Ojik van Groenlinks pleit  voor de terugkeer van de Melkertbanen. Die zouden dan ‘Ascherbanen’ kunnen heten. Even veert de Kamer nog op bij de bijdrage van SGP-leider Kees van der Staaij. Hij krijgt met zijn originele toespraak over vermeende werkbezoeken van politici de lachers op zijn hand.

GroenLinks wil iets met elektrisch rijden. In Duitsland gaat het veel beter, kunnen we daar de stekker niet insteken?”

En over Wilders:

Wat is dat nou? Hij wil ons niet meenemen! ‘Ik vind het te klef, samen op werkbezoek. Net alsof we met z’n allen echt de problemen willen aanpakken. Daar verzet ik me juist tegen.'”

De bijdragen van Marianne Thieme (PvdD) en Henk Krol (50Plus) kunnen de Kamer nog maar matig boeien. Kamervoorzitter Van Miltenburg moet in beide gevallen de parlementariërs tot stilte manen en vragen toch echt te luisteren.

Het is nog maar twaalf minuten.

Morgen gaan de Algemene Beschouwingen verder. Dan is het woord aan minister-president Rutte en moet blijken hoe veel onderhandelingsruimte er is.

De Volkskrant liet twee debatdeskundigen de eerste dag van de Algemene Beschouwingen recenseren. De beste debater krijgt aan het eind van de twee dagen de Debatprijs toegekend van het Nederlands Debat Instituut.

Lees hun oordeel hier.